Rún ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa

Beart a dhéanamh as lámh a chéile in aghaidh bagairt eiseach: na comhpháirtithe sóisialta agus an tsochaí shibhialta ar son cur chun feidhme gníomhaíochta uaillmhianaí i gcomhair na haeráide

(2023/C 75/01)

Rapóirtéir:

Peter Schmidt Isabel CAÑO AGUILAR Sandra PARTHIE Josep PUXEU ROCAMORA Neža REPANŠEK Lutz RIBBE

Bunús Dlí	Riail 50 de na Rialacha Nós Imeachta Rún
Dáta a ghlactha sa seisiún iomlánach	26.10.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	573
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	104/1/0

Tionólfar cruinniú bliantúil Chreat-Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar an Athrú Aeráide (COP27) i Sharm El-Sheikh na hÉigipte ón 6 go dtí an 18 Samhain.

I gcomhréir le meabhrán Bhiúró CESE an 22 Feabhra 2022, bhunaigh Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) Grúpa Ad Hoc maidir le Comhdháil Pháirtithe (COP) Chreat-Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar an Athrú Aeráide (UNFCCC) chun rún CESE maidir leis an athrú aeráide a ullmhú, rud atá de réir na dtosaíochtaí atá ag COP27, sin agus de réir na bpróiseas caibidlíochta atá ag UNFCCC, agus chun an Coiste ina iomláine a chur ar an eolas faoi phróiseas UNFCCC agus é a dhéanamh níos rannpháirtí sa chaibidlíocht ar an athrú aeráide.

Tá seisear comhaltaí ó rannóg NAT ar an nGrúpa Ad Hoc, chomh maith le hionadaí óige a ghlacann páirt san obair go rialta, rud atá de réir thuairim féintionscnaimh Towards structured youth engagement on climate and sustainability in the EU decision-making process [I dtreo rannpháirtíocht struchtúrtha na hóige maidir leis an aeráid agus leis an inbhuanaitheacht i bpróiseas cinnteoireachta an Aontais Eorpaigh] (1). Le tamall de mhíonna anuas, tá an Grúpa Ad Hoc ag cruinniú le heagraíochtaí agus le hinstitiúidí ábhartha éagsúla, an Coimisiún Eorpach, Coiste na Réigiún, Oifig na gCuradh Aeráide agus Rianaire Gníomhaithe ar son na hAeráide, cuir i gcás, chomh maith le hionadaithe ó réimse na sochaí sibhialta — daoine óga, gnólachtaí, feirmeoirí, ceardchumainn agus eagraíochtaí neamhrialtasacha comhshaoil — chun faisnéis a mhalartú le chéile agus chun sineirgí a lorg i measc a chéile. Cuireadh béim ar éigeandáil na haeráide sna comhráite sin go léir.

De réir mar atá 2022 á caitheamh, is in olcas atá na tubaistí drochaimsire ag dul. Is é an t-athrú aeráide is ciontach leis sin. Bhí idir bhrothall mór agus dóiteáin mhóra san Eoraip, sin agus in áiteanna san Áise Theas; bhí tuilte tubaisteacha sa Phacastáin agus sa Bhanglaidéis; bhí triomach gan faoiseamh san Afraic Thoir, rud ba chúis bháis do na mílte, agus cúis a n-easáitithe do na milliúin eile, cuid mhór díobh i lúba an ghorta.

I ndáil leis sin, faoi mar a luadh le déanaí sa tuarascáil ón bPainéal Idir-Rialtasach ar an Athrú Aeráide (IPCC) (2), má tá i ndán go ndéanfar an téamh domhanda a theorannú go 1,5 C, ní mór deireadh a chur le hardú na n-astaíochtaí gás ceaptha teasa “faoi 2025 ar a dhéanaí”, is gá na hastaíochtaí a laghdú de 50 % faoi 2030, agus, le go bhféadfar sin a dhéanamh, tá géarghá láithreach bonn le laghduithe móra ar astaíochtaí i ngach earnáil dá bhfuil ann. Mar sin féin, is éard atá á thuar gur ardú isteach agus amach le 2,7 oC an toradh is dócha a bheidh ar na beartais atá i bhfeidhm i láthair na huaire. Maidir leis na gealltanais náisiúnta atá ann faoi láthair — Rannchuidiú arna Chinneadh go Náisiúnta — is dóigh gur teorainn 2,4 oC (3) a chuirfidh siad sin leis an téamh.

An t-ionradh a rinne an Rúis ar an Úcráin, is mór an cor a bhain sé as cúrsaí eacnamaíocha agus sóisialta, dhá ní a bhí casta a ndóthain cheana féin. Bíodh sin mar atá, ní féidir práinn na haeráide a chur ar an méar fhada. Beart speisialta ar bith dá nglacfar, is beart eisceachtúil a chaithfidh a bheith ann, agus beart a mbeidh teorainn ama leis. Rud eile, is mithid don Aontas Eorpach dlús a chur le hathmhúnlú an bheartais fuinnimh agus aeráide atá aige chun aghaidh a thabhairt ar an suaitheadh gearrthéarmach, agus chun dul i dtreo dhícharbónú uileghabhálach na sochaí san am céanna. Ní mór don Eoraip a bheith ar thús cadhnaíochta sa ghníomhú ar son na haeráide, rud a laghdódh na bearnaí idir an uaillmhian féin agus na bearta.

Sa rún a d’ullmhaigh comhaltaí an Ghrúpa Ad Hoc, iarrtar ar na hinstitiúidí Eorpacha agus ar rialtais na mBallstát géarú ar an uaillmhian aeráide atá acu, i gcomhréir leis an eolaíocht agus leis an bhfianaise eolaíoch, agus tá béim ar leith ar ról na sochaí sibhialta eagraithe sa phráinn atá le gníomhú ar son na haeráide. Ní féidir an athléimneacht shóisialta a neartú ach amháin má dhéantar idir an tsochaí shibhialta, na gníomhaithe sóisialta agus ghluaiseachtaí an phobail a chumhachtú.

Sinne an ghlúin dheiridh a fhéadfaidh stop a chur leis an athrú aeráide, agus ós é CESE is guth do shochaí shibhialta na hEorpa, ba cheart ról ceannasach a bheith aige san aistriú i dtreo sochaí a bheidh neodrach ó thaobh carbóin de, í cuimsitheach agus cothrom go sóisialta.

Moltaí Beartais Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa

Géarú ar an uaillmhian atá ann i leith na haeráide chun aghaidh a thabhairt ar éigeandáil na haeráide, sin agus chun feabhas a chur ar ghníomhaíocht an Aontais ar son na haeráide

Ós é is guth don tsochaí shibhialta eagraithe san Eoraip, agus ag gníomhú dó ina cháil mar chomhlacht a chuireann comhairle ar Pharlaimint na hEorpa, ar an gComhairle agus ar an gCoimisiún, agus mar chuid de phobal domhanda na sochaí sibhialta, tá Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE),

1.

á chur i bhfios gur glacadh Creat-Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar an Athrú Aeráide (UNFCCC) 30 bliain ó shin, rud dar chuspóir bunaidh “tiúchan na ngás ceaptha teasa a chobhsú san atmaisféar ar leibhéal a choiscfeadh tionchar contúirteach antrapaigineach ar chóras na haeráide” (Airteagal 2), cuspóir nár cuireadh i gcrích ó shin, áfach;

2.

á chur i bhfios gurbh éard a tharla de bharr Chomhaontú Pháras in 2015 gur aistríodh an sprioc a bhí againn ón rud cáilíochtúil a bhí sa Choinbhinsiún ar an Athrú Aeráide — tionchar an duine ar an aeráid a chosc — chuig sprioc eile atá cainníochtúil: “an t-ardú ar an meánteocht dhomhanda a choinneáil i bhfad faoin 2 oC os cionn na leibhéal réamhthionsclaíoch a bhí ann tráth, agus ár ndícheall a dhéanamh síleáil 1,5 oC os cionn na leibhéal réamhthionsclaíoch a chur leis an ardú teochta atá ag tarlú lenár linn féin” (4);

3.

ag cur béim ar an tuiscint nach leor sprioc an 1,5 C chun iarmhairtí suntasacha an athraithe aeráide a sheachaint. De réir na fianaise atá ann, tá an t-athrú aeráide ag dul i gcion ar gach uile réigiún ar domhan faoin am seo. Is minice feasta tuilte móra ann, is minice triomach ann, is minice doineann, anfa agus dóiteáin ann, agus is minice an brothall mór ann. Is tubaisteach na héifeachtaí sóisialta agus eacnamaíocha a leanann sin ar fad, agus cosnaíonn siad na billiúin euro gach uile bhliain (5);

4.

á chur i bhfáth go bhfuil éigeandáil aeráide ann lenár linn agus nár cheart dúinn Airteagal 2 den Choinbhinsiún a thréigean ainneoin nach bhfuil UNFCCC in ann an beart a dhéanamh faoi láthair;

5.

á chur in iúl gur dearbh agus gur deimhin leis gur freagairt don eolaíocht agus d’fhaisnéis na heolaíochta is mithid do chinntí beartais a dhéanamh; á chur i bhfios go bhfuil tagarmharcanna soiléire leagtha síos ag IPCC: dá réir seo, ní mór deireadh a chur le hardú na n-astaíochtaí gás ceaptha teasa faoi “2025 ar a dhéanaí (6)”. Faoi 2030, más ea, más buan do chuspóir ardú an 1,5 C, ní mór don saol leibhéal na n-astaíochtaí a chur 45 % faoi na leibhéil a bhí ann in 2010;

6.

á chur in iúl go dtuigeann sé gur chuir ionradh na Rúise ar an Úcráin barr ar na deacrachtaí a bhí ann cheana, ina measc sin, thar gach ní eile, an boilsciú, praghsanna arda fuinnimh agus bia, baol an ghanntanais fuinnimh, rudaí a bhfuil tionchar nach beag acu ar fad ar shaol na saoránach, rudaí is dúshlán sóisialta agus eacnamaíoch, go gearrthéarmach ar a laghad. Creideann CESE go gcuireann an scéal mar atá faoi láthair tuilleadh práinne le gníomhaíocht na hEorpa ar son na haeráide, agus gur rud é an t-ord geopholaitiúil nua atá ag cur leis an bpráinn atá san Aontas le hathmhúnlú an bheartais fuinnimh agus aeráide atá aige;

7.

á chur in iúl gur deimhin leis gur gá an Comhaontú Glas don Eoraip a neartú chun sprioc dhícharbónú an gheilleagair a chur i gcrích, chun spleáchais sheachtracha a laghdú tuilleadh, chun an athléimneacht a áirithiú agus cur leis an aistriú cóir, agus nach féidir maoluithe eisceachtúla ar spriocanna comhaontaithe a dheonú ach ar feadh tréimhse theoranta ama (7), agus go gcreideann sé gur cheart go gcuirfeadh forbairt an neamhspleáchais straitéisigh oscailte laghdú ar an spleáchas atá ann i réimse an fhuinnimh, i réimse na n-amhábhar riachtanach, agus i réimse an bhia.

8.

ag tathant ar an Aontas fallaing na cinnireachta a chur air féin, agus ag iarraidh ar an gCoimisiún Eorpach agus ar na Ballstáit an rannchuidiú a chinntear go náisiúnta (NDC) a thabhairt cothrom le haimsir le Comhshocrú Aeráide Ghlaschú a chur san áireamh ann; ag iarraidh go mbeadh dáileadh cothrom domhanda ann, dáileadh a bheadh bunaithe ar an gcothromas, ar an bhfreagracht stairiúil agus ar an gcumas atá sna comhpháirtithe éagsúla;

9.

á chur in iúl gur díol sásaimh dó cinntí Pharlaimint na hEorpa maidir leis an gcóras trádála astaíochtaí (CTA) (8) agus linnte carbóin (9), rud ba chúis le méadú de bheagán ar sprioc laghdaithe astaíochtaí an Aontais, sprioc arb ionann é agus éileamh ar NDCanna an Aontais Eorpaigh a mhéadú, cé nach leor é sin ann féin;

10.

á chur in iúl gur cúis imní dó gur fhógair tíortha go leor pleananna fadtéarmacha dar sprioc neodracht na haeráide faoi 2050 nó 2060, pleananna nach bhfuil aon talamh slán fúthu ina macasamhail de phleananna gearrthéarmacha agus meántéarmacha eile a bheadh ar aon sprioc leo; ag iarraidh, dá bhrí sin, ar an gCoimisiún Eorpach téagar a chur le hiarrachtaí taidhleoireachta an Aontais ionas go nglacfaidh an comhphobal idirnáisiúnta creataí beartais atá ar aon dul leis an gComhaontú Glas don Eoraip, agus tá CESE toilteanach tacú leis an iarracht sin trí oibriú le heagraíochtaí na sochaí sibhialta ar fud an domhain, trí Chlár Oibre 2030 agus na spriocanna forbartha inbhuanaithe a ghlacadh mar threoir do na blianta cinniúnacha atá romhainn;

11.

ag iarraidh ar an Aontas tuilleadh forbartha a dhéanamh ar an gcur chuige earnálach le haghaidh bearta saincheaptha, sin nó “clubanna aeráide” a d’fhéadfaí a fhorbairt sna tíortha is uaillmhianaí a bhfuil cláir ghníomhaíochta acu ar son na haeráide, rud ba spreagadh do náisiúin eile chun gníomhaíocht níos tapúla a dhéanamh — d’fhéadfaí cur chun feidhme an tSásra Coigeartaithe Carbóin ar Theorainneacha (CBAM) a úsáid mar uirlis chuige sin;

12.

á mheas go bhfuil gá le gníomhaíocht chinntitheach a bheadh sainithe go soiléir ionas go bhféadfar Airteagal 6 de Chomhaontú Pháras a chur i bhfeidhm agus chun leabhar rialacha Pháras a thabhairt chun críche, lena mbunaítear creat le haghaidh comhar idirnáisiúnta deonach do thíortha chun astaíochtaí a laghdú chun a ngealltanais a chomhlíonadh, agus cuid de na cásanna a bhaineann le comhaireamh dúbailte, nó riosca creidmheasanna bréige laghdaithe astaíochtaí, a sheachaint;

Ag athbhreithniú ár samhla eacnamaíche reatha dúinn chun aghaidh a thabhairt go héifeachtach ar an maolú agus ar an oiriúnú, agus chun rochtain leormhaith ar mhaoiniú don chomhrac in aghaidh an athraithe aeráide a chinntiú

13.

ag cur béim ar an tuiscint nach mór athbhreithniú a dhéanamh ar ár samhail eacnamaíoch reatha chun dlús a chur leis an aistriú i dtreo sochaí a bheidh neodrach ó thaobh na haeráide de, ionas go mbeidh athmhachnamh á dhéanamh ar an gcaoi a mbímid ag tomhailt agus ag táirgeadh, sin agus ar an gcaoi ar cás linn an leorgacht; á iarraidh ar an Aontas fís nua a mholadh maidir le rathúnas do dhaoine agus don phláinéad a bheadh bunaithe ar phrionsabail na hinbhuanaitheachta comhshaoil, ar an gceart ar shaol gan easpa dínite, agus ar chosaint na luachanna sóisialta (10);

14.

á mholadh creat nua rialachais a thabhairt isteach leis na hathruithe bunúsacha sin a thabhairt chun cinn, agus is mian le CESE na rialtais agus na húdaráis réigiúnacha a spreagadh le Coimisiúin um Aistriú Cóir a chur ar bun, rud a ligfeadh do na páirtithe sóisialta agus d’eagraíochtaí na sochaí sibhialta, eagraíochtaí óige san áireamh, moltaí a chur ar fáil, sin agus pleananna um aistriú cóir a thabhairt chun cinn agus a chaibidil, ar an leibhéal náisiúnta agus ar an leibhéal réigiúnach (11); den tuairim nár fíodh le chéile na tograí éagsúla atá ann faoi láthair le haghaidh a thabhairt ar na dúshláin shóisialta a ghabhann leis an aistriú glas (12);

15.

den tuairim go láidir gur iomaí dúshlán mór atá san aistriú mear i dtreo geilleagar dícharbónaithe, dúshláin le haghaidh na saoránach agus na n-oibrithe, le haghaidh cuideachtaí agus le haghaidh na réigiún, go háirithe na cinn is mó atá ag brath ar earnálacha agus ar thionscail atá dian ar charbón (13), agus gur cheart a áireamh ar na NDCanna mapáil agus anailís ghráinneach ar an tionchar a bheidh ag an aistriú ar an bhfostaíocht agus ar scileanna sa tír, sna fo-réigiúin agus sna hearnálacha, lena n-áirítear ar na fochonraitheoirí agus na slabhraí luacha iartheachtacha, maille le pleananna fostaíochta náisiúnta agus straitéisí náisiúnta um aistriú cóir (14) a bheadh bunaithe ar phrionsabal an aistrithe chóir atá ag an Eagraíocht Idirnáisiúnta Saothair (EIS); ag formhuiniú, dá bhrí sin, an togra ón gComhdháil ar Thodhchaí na hEorpa (15) chun aistriú cóir a áirithiú, togra is cosaint do na hoibrithe agus dá bpost de bharr an chistithe chuí a dhéanann sé ar an aistriú agus ar thaighde breise;

16.

á chur i bhfios go láidir go mbeidh gá le claochlú tapa na gcóras ar scála dífhasaigh mar gheall ar fhreagracht na hearnála príobháidí i leith aimsiú sprioc an dícharbónaithe, sin agus ról ríthábhachtach a bheith ag an earnáil phríobháideach sa phróiseas;

17.

á chur in iúl go dtuigeann sé a seacht ndícheall a bheith déanta ag cuideachtaí agus fiontraithe ar fud an Aontais ar bhealaí éagsúla chun réitigh ghnó a fhorbairt chun dúshláin a bhaineann leis an athrú aeráide a mhaolú agus chun iad féin a chur in oiriúint do na dúshláin sin, agus go gcreideann sé gur cheart samhlacha gnó nuálacha agus freagracha a bheith ann le dul i ngleic leis an athrú aeráide trí dhíriú ar spriocanna intomhaiste inbhuanaitheachta, spriocanna lena n-áirítear laghdú ar úsáid uisce, fuinnimh nó ceimiceán;

18.

á chur in iúl gur cúis imní dó an laghdú ar astaíochtaí gás ceaptha teasa (GCT) san Aontas a bheith ag tarlú bord ar bhord le méadú ar astaíochtaí thar lear chun tomhaltas AE a shásamh, rud a ghineann éifeachtaí iarmharta GCT (16); den tuairim gur gá do chur chuige fardail GCT an Aontais na hastaíochtaí GCT a bhaineann le táirgí allmhairithe a ionchorprú, nach mór tús áite a thabhairt do dhíchúpláil an dul chun cinn shocheacnamaíoch ó thionchair dhiúltacha intíre agus allmhairithe ar an aeráid agus ar an mbithéagsúlacht, agus gur beart tacaíochta é CBAM chun an sprioc sin a aimsiú;

19.

ag tabhairt dá aire go dtreisíonn cailliúint na bithéagsúlachta agus an t-athrú aeráide a chéile go frithpháirteach, scéal a bhíonn lucht eolaíochta a chur i bhfáth; ag éileamh go mbeadh cur chuige iomlánaíoch ann i leith na gníomhaíochta comhshaoil, cur chuige a thabharfadh aghaidh ar na sineirgí idir cailliúint na bithéagsúlachta agus an t-athrú aeráide; á mholadh go ndéanfaí athbhreithniú agus méadú ar fhairsinge na limistéar atá faoi chosaint agus ar an dícheall atá á dhéanamh chun na hacmhainní nádúrtha eile faoi Straitéis Bhithéagsúlachta an Aontais do 2030 a chosaint (17);

20.

á chur in iúl gur cúis imní dó gur ar na daoine is leochailí is mó a bhíonn tionchar ag an athrú aeráide, agus gur ar na pobail is lú atá freagrach as na hastaíochtaí domhanda is measa atá a dtionchar ag bagairt, agus gur minic gann iad sna hacmhainní a leigheasfadh an scéal;

21.

á chur i bhfios gur ag dul i bpráinn atá an ghníomhaíocht oiriúnúcháin de réir mar atá ag méadú ar theagmhais aeráide neamhghnácha, agus gur ríthábhachtach feasta tionchair an athraithe aeráide a réamh-mheas ar bhealach níos cruinne; á thabhairt chun suntais go bhfuil béim i gComhaontú Pháras ar a thábhachtaí atá próisis pleanála an oiriúnaithe ar an leibhéal náisiúnta trí cheangal a chur ar gach tír tuairisc a thabhairt ar an dul chun cinn atá déanta aici féin; ag tathant go ndéanfaí an chuimsitheacht a chuíchóiriú ionas nach dtiocfaidh na neamhionannais atá ann cheana i dtreis;

22.

ag iarraidh go méadódh na tíortha forbartha iomlán na ranníocaíochtaí maoinithe don chomhrac in aghaidh an athraithe aeráide, le “cothrom na béime”ar mhaoiniú an mhaolaithe agus ar mhaoiniú an oiriúnaithe, ós rud é gur teoranta don phleanáil agus don chur chun feidhme d’uireasa maoiniú breise, go háirithe i dtíortha atá i mbéal forbartha; ag iarraidh céimeanna eile lena áirithiú go gcloífear leis an bprionsabal sin, ó tharla gurb éard a dhéanann an maolú na glúine nár tháinig ar an saol fós a chosaint ar ghéarchéim na haeráide de réir mar atá sí ag dul in ainseal, agus ó tharla gurb éard a dhéanann an t-oiriúnú daoine atá beo faoi láthair agus na glúine atá le teacht a chosaint ar thubaistí drochaimsire, tubaistí arb é an t-athrú aeráide atá ann cheana is cúis leo (18); á mheabhrú dó nach bhfuil ach 25 % den mhaoiniú domhanda le haghaidh an chomhraic i gcoinne an athraithe aeráide san áireamh faoi láthair sa chistiú le haghaidh an oiriúnaithe don athrú aeráide, sin agus nach bhfuil na seanghealltanais á gcomhlíonadh go dtiocfaidh méadú 40 % ar an maoiniú don oiriúnú don athrú aeráide faoi 2025 (19);

23.

á chur in iúl gur díol sásaimh dó an ranníocaíocht EUR 100 milliún ón gCoimisiún leis an gCiste Oiriúnaithe, agus ag an am céanna tá sé ag tathant ar Bhallstáit an Aontais an maoiniú don oiriúnú a dhúbailt ó leibhéil 2019 faoi 2025; ag iarraidh go ndéanfaí iarrachtaí breise chun sprioc USD 100 billiún an Phlean Soláthair a chomhlíonadh; á thabhairt chun suntais nach bhfuil aon saoráid maoinithe ghinearálta ann faoi láthair chun tacú leis an téarnamh ón gcaillteanas agus ón damáiste atá na daoine sin a fhulaingt, agus tá sé ag tathant ar Bhallstáit an Aontais agus ar an gCoimisiún gealltanas a thabhairt maidir leis an “tsaoráid um caillteanas agus damáiste” chun iarmhairtí an athraithe aeráide a chur ina gceart;

24.

á chur in iúl go gcreideann sé, mar chuid de ghníomhaíocht an cheartais ar son na haeráide, nach mór do rialtais na mBallstát agus d’institiúidí an Aontais beartas imirce agus tearmainn Eorpach atá réamhbhreathnaitheach agus cuimsitheach a fhorbairt, beartas a thabharfadh cosaint do dhaoine atá á n-easáitiú de dheasca na haeráide, agus aitheantas foirmiúil do dhídeanaithe aeráide a bheith ar an gcéad rud;

Borradh a chur faoi ghníomhaíocht éifeachtach earnála chun neodracht aeráide a bhaint amach

25.

á thabhairt chun suntais gur cumasóirí iad an geilleagar ciorclach agus an bithgheilleagar chun fís nua rathúnais a fhorbairt do na daoine, agus gur gá dlús breise (20) a chur léi; á chur in iúl go bhfuil sé d’acmhainn ag straitéisí an gheilleagair chiorclaigh a chuirtear chun feidhme ar fud earnálacha éagsúla agus ar fud na náisiún astaíochtaí gás ceaptha teasa domhanda a laghdú 39 % (21); á chur in iúl gur cúis imní dó nach bhfuil de gheilleagar ciorclach san Aontas ach tuairim agus 12 % den gheilleagar ina iomláine, ainneoin an phróisis mhóir uasghrádaithe reachtaíochta a seoladh in 2015 sa chéad Phlean Gníomhaíochta AE i ndáil leis an ngeilleagar ciorclach agus go gcreideann sé nach féidir tuilleadh dul chun cinn a dhéanamh ach amháin má chuimsítear gach gné den tsochaí shibhialta san obair, go háirithe chun na bacainní polaitiúla agus cultúrtha atá ann fós a shárú, mar aon leis na bacainní bonneagair agus rialachais, sin agus na bacainní airgeadais (22);

26.

ag iarraidh go ndéanfaí straitéisí aistrithe chun córais bhia inbhuanaithe a chur i bhfeidhm a chomhtháthú go cuí in NDCanna agus á admháil, cé go luann tíortha go leor acmhainneacht mhaolaithe agus oiriúnaithe na talmhaíochta ina NDC féin, nach bhfuil mórán spriocanna leagtha síos acu i ndáil le céimeanna eile sa chóras bia (23), rud a fhágann gur beag leas atá á bhaint as deiseanna áirithe (24); ag athdhearbhú a chuid moltaí le beartais chuimsitheacha bhia a ghlacadh, an Straitéis “Ón bhFeirm go dtí an Forc”, mar shampla, straitéis a bhfuil bearta aeráide san áireamh inti, sin agus idir rannpháirtíocht struchtúrtha na ngeallsealbhóirí ar fud shlabhra an tsoláthair bia (25) agus ar fud gach leibhéal rialachais a áirithiú, go háirithe na táirgeoirí a chur i gcroílár straitéisí talmhaíochta agus iad a rannpháirtiú i gceapadh na mbeartas;

27.

á chur in iúl gur cúis imní dó cás na hAfraice, ós amhlaidh nach de thionscnamh na mór-roinne sin ach rud is lú ná 4 % d’astaíochtaí an domhain agus í ar cheann de na réigiúin is leochailí ar domhan. Ós san Afraic atá COP27 ar siúl, tá CESE ag achainí ar an Aontas tús áite a thabhairt d’acmhainní airgeadais, teicniúla agus forbartha acmhainneachta i gcomhair na hAfraice chun tacú le tiomantas na mór-roinne sin, rud a socraíodh ag COP21 Pháras, agus lena chur san áireamh go bhfuil spriocanna maolaithe agus oiriúnaithe i bhformhór NDCanna na hAfraice, spriocanna a bhfuil tacaíocht idirnáisiúnta iomchuí de choinníoll leo, rud a chaitheann amhras ar chosaint na n-éiceachóras caomhnaithe ardluacha — foraoisí nó an sabhánah, mar shampla, sin agus eastóscadh na mbreoslaí iontaise;

28.

ag iarraidh go gcuirfí stop láithreach bonn le fóirdheontais do bhreoslaí iontaise; á chur in iúl gur díol sásaimh dó an teachtaireacht maidir le REPowerEU, ós rud é go gcuirtear réitigh i láthair inti atá i gcomhréir le cuspóirí an Chomhaontaithe Ghlais agus an Aontais Fuinnimh Eorpaigh (26) (27), agus go gcreideann sé gur gá do na rialtais creat a chur ar fáil le haghaidh na hinfheistíochta i dteicneolaíochtaí ceannródaíocha i réimsí na héifeachtúlachta fuinnimh agus an táirgthe fuinnimh in-athnuaite, cuir i gcás, agus sin a thabhairt i gcrích trí bhíthin tacaíocht don taighde, don nuálaíocht agus don fhorbairt, agus gur cheart an rialáil a dhearadh chun forbairt agus glacadh margaidh teicneolaíochtaí nua a chumasú agus a chumhachtú, rialáil lena n-áiritheofaí bearta atá dírithe ar an éileamh chun margaí príomha a chruthú agus úsáid táirgí is íseal carbón a dhreasú (28);

29.

á chur in iúl gur díol sásaimh dó réitigh dhigiteacha le cosaint an chomhshaoil agus claochlú na hinbhuanaitheachta a chumasú in earnálacha an iompair agus na gcóras fuinnimh, in earnáil na bhfoirgneamh agus na talmhaíochta agus in earnálacha nach iad, ach á thabhairt dá aire dó freisin nár rannchuidigh an digitiú foriomlán go dtí seo leis an éileamh ar fhuinneamh ná le hastaíochtaí carbóin a laghdú; á chur i bhfáth, dá bhrí sin, go bhfuil gá le beartais tacaíochta chun na héifeachtaí téarnaimh agus ionduchtúcháin a mhaolú (29);

30.

á chur i bhfios go láidir gur tromchúiseach na hiarmhairtí atá ag an athrú aeráide do chuideachtaí freisin, go háirithe do FBManna, an briseadh ar na slabhraí soláthair, cuir i gcás, sin agus damáiste do láithreáin táirgthe mar gheall ar an thubaistí drochaimsire, athrú a chuireann d’iallach orthu athruithe costasacha a chur ar na samhlacha gnó agus oibríochta atá acu, chomh maith le hinfheistíochtaí chun déileáil le ceanglais rialála nó eile; á mheas gur cheart tacú le glacadh tráthach na samhlacha gnó inbhuanaithe nua chun a áirithiú nach míbhuntáiste san iomaíocht an toradh a bheadh ar a gcuid nuálaíochta;

31.

ag cur béim ar an tuiscint nach mór don tacaíocht don earnáil phríobháideach prionsabail na rochtana cothroime ar uirlisí airgeadais FBManna a urramú, sin agus gur ar chuspóirí aeráide amháin (30) ba cheart an tacaíocht sin a bheith bunaithe, agus go mbeidh gá le hobair mhór ar na slabhraí luacha agus sa chomhar trasearnála chuige sin;

32.

den tuairim gur rud ríthábhachtach an comhchuibhiú agus an caighdeánú chun inscálaitheacht na réiteach a thabhairt i gcrích in earnáil na tionsclaíochta trí bhíthin na teicneolaíochta, feabhsú scileanna agus na rialála, ar cheart do rialtais na mBallstát tacú leo ar an leibhéal idirnáisiúnta, agus go mbeidh sé ríthábhachtach do FBManna thar gach dream eile ionstraimí tionlacain agus fothú acmhainneachta a bheith acu chun ceanglais nua a chomhlíonadh agus rochtain ar an margadh a mhéadú san Aontas;

An tsochaí shibhialta a chumhachtú chun dlús a chur leis an ngníomhaíocht ar son na haeráide agus chun creat nua rialachais a iarraidh

33.

á thabhairt chun suntais go bhfuil gá le beartais chomhtháite il-leibhéil agus le réitigh thrasearnálacha maille le ceart-rannpháirtíocht na sochaí sibhialta de bharr scála na gníomhaíochta atá ag teastáil, agus tá sé ag moladh, dá bhrí sinn creat nua rialachais a thabhairt isteach chun na hathruithe claochlaitheacha sin a fhorbairt;

34.

den tuairim gur cheart don chreat rialachais nua sin, ar leibhéal an ionaid oibre, idirphlé sóisialta a ráthú trí chearta agus rannpháirtíocht na n-oibrithe a áirithiú agus trí chomhaontuithe coiteanna a neartú;

35.

den tuairim gur cheart idirphlé níos leitheadaí a neartú freisin, maille le hionchur ó na réigiúin agus ó ghníomhaithe tuaithe, ó chathracha agus ó chomhpháirtithe sóisialta, ó chomharchumainn agus ón tsochaí shibhialta, chun ceartas sóisialta agus inchreidteacht a áirithiú, agus chun brí shonrach a thabhairt don ghealltanas nár cheart aon duine a fhágáil ar an trá fholamh (31). Mar shampla, má dhéantar cur chuige na dtáirgeoirí is tomhaltóirí a éascú, d’fhéadfaí dlús a chur leis an aistriú chuig córas fuinnimh atá níos glaine, sin agus samhlacha eacnamaíocha nua a chruthú, chomh maith le cosaint a thabhairt do na grúpaí is leochailí inár gcuid sochaithe, ar fhaitíos go séanfaí teas nó solas aibhléise orthu, mar shampla, sin nó áiseanna na teicneolaíochta faisnéise;

36.

á chur in iúl gur deimhin agus gur dearbh leis gur gá tacú le tionscnaimh phobail gan aon agó, agus na pobail sin a spreagadh chun dlús a chur le maolú an athraithe aeráide, agus leis an oiriúnú don athrú sin, mar aon leis an athléimneacht shóisialta a neartú, agus ar an dul sin nós an chomhoibrithe a thabhairt i dtreis agus cultúr na réiteach áitiúil a chur i réim; agus go gcreideann sé gur comhionann agus gur bunriachtanach don ghá atá le breis infheistíochta sa nuálaíocht shóisialta, infheistíocht a d’fhágfadh gur ghnáthnós iad na hathruithe cultúrtha agus sochaíocha atá ag teastáil ionas gur gnáthchuid de shaol laethúil na ngnólachtaí, na n-údarás poiblí agus na dteaghlach a bheidh i gcosaint na haeráide;

37.

den tuairim láidir nár cheart gur cheist ar leith ná ceist imeallach a bheadh i gceist na n-inscní, ach ceist lárnach, ionas nach mbeidh bearta ná beartais á ndéanamh nach dtabharfadh a gceart féin do cheist na n-inscní. Ní hé an tionchar céanna atá ag an athrú aeráide ar gach aicme den daonra, agus mura gceaptar na beartais in aghaidh an athraithe aeráide i gceart, tharlódh dóibh an éagóir agus an éagothromaíocht sin a bhuanú. Mar shampla de sin, an éagothromaíocht atá le sonrú ar rannpháirtíocht na mban sna próisis chinnteoireachta agus ar mhargaí an tsaothair, níl inti ach treisiú ar éagothromaíocht atá ann cheana ar bhealaí eile, agus is minic a chuireann sí bac ar rannpháirtíocht na mban sa phleanáil faoi chúrsaí aeráide, i gceapadh na mbeartas, agus i gcur chun feidhme na mbeartas sin (32);

38.

á chur in iúl gur deimhin leis gurb é an bealach is fearr chun an ghné “ó ghlúin go glúin” a chur san áireamh sna hathruithe sin páirt níos gníomhaí a bheith ag an óige sna próisis chinnteoireachta idir dhréachtú na dtograí agus na dtionscnamh reachtach, idir chur chun feidhme, fhaireachán agus obair leantach (33). Sin é an fáth a bhfuil toscaire óige á áireamh ag CESE ar thoscaireacht oifigiúil an Aontais i gcruinnithe COP UNFCCC ó 2021 i leith, agus sin é an fáth ar gheall CESE éisteacht mhaith do ghlór na hóige agus do na heagraíochtaí óige laistigh d’obair an Choiste; Molann CESE go láidir go nglacfadh páirtithe agus geallsealbhóirí eile cur chuige den chineál céanna;

39.

á chur in iúl go dtuigeann sé gur tábhachtach an ról atá ag na pobail dhúchasacha i mbéal an chatha in aghaidh an athraithe aeráide, arae is pobail dhúchasacha is maoir ar 80 % den bhithéagsúlacht atá fanta ar dhroim an tsaoil (34); á chur in iúl gur díol sásaimh dó an méadú atá ar dhíograis na bpobal dhúchasach i leith na mbeartas aeráide, agus ag tathant ar na páirtithe na pobail sin a chur ag obair go gníomhach i gcur chun feidhme na gníomhaíochta ar son na haeráide;

40.

tiomanta gníomhú chun na moltaí beartais thuasluaite a chur chun feidhme.

---

(1)  IO C 429, 11.12.2020, lch. 44

(2)  https://www.ipcc.ch/2022/04/04/ipcc-ar6-wgiii-pressrelease/

(3)  https://climateactiontracker.org/global/temperatures/

(4)  Comhaontú Pháras.

(5)  Bunaithe ar: Economic losses from weather and climate-related extremes in Europe reached around half a trillion euros over past 40 years — European Environment Agency; New report: World counts the cost of a year of climate breakdown — UK charity fighting global poverty, Christian Aid, Media Centre; The Costs of Extreme Weather Events Caused by Climate Change — CMCC; Billion-Dollar Weather and Climate Disasters, National Centers for Environmental Information (NCEI).

(6)  An t-athrú aeráide 2022: Maolú an Athraithe Aeráide, IPCC.

(7)  Rún ó CESE maidir leis an gcogadh san Úcráin agus an tionchar eacnamaíoch, sóisialta agus comhshaoil a bheidh aige, (IO C 290, 29.7.2022, lch. 1).

(8)  Climate change: Parliament pushes for faster EU action and energy independence.

(9)  Fit for 55: Parliament agrees to higher EU carbon sink ambitions by 2030.

(10)  Tuairim ó CESE — An Geilleagar Inbhuanaithe atá de Dhíth orainn (IO C 106, 31.3.2020, lch. 1).

(11)  Tuairim ó CESE — “Oiriúnach do 55”: sprioc aeráide an Aontais do 2030 i dtreo aeráidneodracht a bhaint amach, (IO C 275, 18.7.2022, lch. 101).

(12)  Tuairim ó CESE — An t-idirphlé sóisialta i gcomhthéacs an aistrithe ghlais (IO C 486, 21.12.2022, lch. 95).

(13)  Tuairim ó CESE — “Oiriúnach do 55”: sprioc aeráide an Aontais do 2030 i dtreo aeráidneodracht a bhaint amach, (IO C 275, 18.7.2022, lch. 101).

(14)  Tuairim ó CESE — “Oiriúnach do 55”: sprioc aeráide an Aontais do 2030 i dtreo aeráidneodracht a bhaint amach, (IO C 275, 18.7.2022, lch. 101).

(15)  An Chomhdháil ar Thodhchaí na hEorpa — Moltaí arna nglacadh ag an bPainéal Saoránach Eorpach.

(16)  2021 Europe Sustainable Development Report — SDSN Europe .

(17)  Tuairim atá fós faoi chaibidil ag CESE (NAT/841) Spriocanna maidir le hathshlánú an dúlra faoi straitéis bhithéagsúlachta an Aontais.

(18)  Tuairim ó CESE Straitéis nua an Aontais Eorpaigh maidir le hoiriúnú don athrú aeráide, IO C 374, 16.9.2021, lch. 84

(19)  António Guterres: 50 % of All Climate Finance Needed for Adaptation.

(20)  Tuairim ó CESE — Developing synergies across different circular economy roadmaps [Sineirgí a fhorbairt idir threochláir éagsúla don gheilleagar ciorclach], IO C 14, 15.1.2020, lch. 29 (níl leagan Gaeilge ann).

(21)  Tuarascáil 2021 maidir leis an mbearna sa chiorclaíocht Climate Change Mitigation through the Circular Economy.

(22)  Tuairim ó CESE Straitéis nua an Aontais Eorpaigh maidir le hoiriúnú don athrú aeráide, (IO C 374, 16.9.2021, lch. 84).

(23)  Enhancing NDCs For Food Systems – recommendations for decision-makers, NDC Action Project.

(24)  Tuairim ó CESE Slándáil an tsoláthair bia agus córais bhia inbhuanaithe, (IO C 194, 12.5.2022, lch. 72).

(25)  Tuairim ó CESE From farm to fork [Ón bhFeirm go dtí an Forc: straitéis um bia inbhuanaithe], (IO C 429, 11.12.2020, lch. 268) (níl leagan Gaeilge ann).

(26)  Tuairim ó CESE An Ceartas Aeráide, (IO C 81, 2.3.2018, lch. 22) agus New EU strategy on adaptation to climate change [Straitéis nua an Aontais Eorpaigh maidir le hoiriúnú don athrú aeráide], IO C 374, 16.9.2021, lch. 84 (níl leagan Gaeilge ann).

(27)  Tuairim ó CESE REPowerEU: Comhghníomhaíocht Eorpach ar mhaithe le fuinneamh níos inacmhainne, níos sláinte agus níos inbhuanaithe, (IO C 323, 26.8.2022, lch. 123).

(28)  Tuairim ó CESE “Oiriúnach do 55”: sprioc aeráide an Aontais do 2030 i dtreo aeráidneodracht a bhaint amach, (IO C 275, 18.7.2022, lch. 101).

(29)  Tuairim NAT/794 ó CESE, (IO C 429, 11.12.2020, lch. 187).

(30)  Tuairim ó CESE “Oiriúnach do 55”: sprioc aeráide an Aontais do 2030 i dtreo aeráidneodracht a bhaint amach, (IO C 275, 18.7.2022, lch. 101).

(31)  Tuairim ó CESE “Oiriúnach do 55”: sprioc aeráide an Aontais do 2030 i dtreo aeráidneodracht a bhaint amach, (IO C 275, 18.7.2022, lch. 101).

(32)  2020 Pocket Guide to Gender Equality under the UNFCCC – WEDO.

(33)  Tuairim ó CESE Towards structured youth engagement on climate and sustainability in the EU decision-making process (IO C 429, 11.12.2020, lch. 44) (níl leagan Gaeilge ann).

(34)  Indigenous peoples defend Earth's biodiversity – but they're in danger.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le ceannasacht dhigiteach: colún tábhachtach do dhigitiú agus d’fhás an Aontais Eorpaigh

(tuairim féintionscnaimh)

(2023/C 75/02)

Rapóirtéir:

Philip VON BROCKDORFF

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	20.1.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	An Margadh Aonair, Táirgeacht agus Tomhaltas
Dáta a glactha sa rannóg	7.10.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	26.10.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	573
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	185/0/3

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Ainneoin go bhfuil dul chun cinn suntasach déanta chun cur le ceannasacht dhigiteach an Aontais Eorpaigh, táthar ag brath an iomarca i gcónaí ar chuideachtaí teicneolaíochta nach bhfuil bunaithe san Aontas Eorpach. Cuireann an méid sin teorainn le ceannaireacht agus uathriail straitéiseach an Aontais Eorpaigh sa saol digiteach agus, dá dhroim sin, le hacmhainneacht fáis eacnamaíoch an Aontais.

1.2.

I dtimpeallacht ar líne ina bhfuil ceannas i gcónaí ag cuideachtaí teicneolaíochta neamh-AE, tá amhras ann faoin méid smachta atá ag saoránaigh, cuideachtaí agus rialtais an Aontais ar a gcuid sonraí digiteacha. B’fhéidir nach é sin an cheist is práinní sa tráth géarchéime seo, ach ní féidir beag is fiú a dhéanamh den riachtanas atá ann aghaidh a thabhairt ar cheist na ceannasachta digití.

1.3.

I bhfianaise an méid sin, feictear do CESE nach mór don Aontas a spleáchas ar ollchuideachtaí teicneolaíochta neamh-AE a laghdú trí iarrachtaí níos tréine a dhéanamh geilleagar digiteach atá slán, cuimsitheach agus bunaithe ar luachanna a fhorbairt a mbeidh ar a chumas dul in iomaíocht le hollchuideachtaí teicneolaíochta neamh-AE agus trí bhéim a leagan ar an nascacht iontaofa, slándáil sonraí agus intleacht shaorga (IS).

1.4.

Tá CESE á iarraidh, ar an ábhar sin, go ndéanfaí infheistíocht san earnáil dhigiteach agus go gcuirfí líon suntasach den infheistíocht sin i dtreo na huathrialach straitéisí oscailte sa gheilleagar digiteach. Mar chuid de sin, ba cheart infheistiú in acmhainní digiteacha, san oideachas agus sa ghairmoiliúint, i mbonneagar agus sa teicneolaíocht. Tá sé á iarraidh ag CESE go n-áiritheofaí cothroime iomaíochta sa chlaochlú digiteach d’fhonn is go gcosnófaí cearta oibrithe agus go bhféadfadh gnólachtaí den uile mhéid feidhmiú taobh le chéile agus dul chun cinn a dhéanamh saor ón rórialáil.

1.5.

Tá CESE á thabhairt dá aire gur sócmhainní straitéiseacha tábhachtacha laistigh den Aontas Eorpach iad nuálaíochtaí amhail néalríomhaireacht agus IS agus go rannchuidíonn siad go mór le hacmhainneacht fáis gheilleagar an Aontais. Mar sin féin, tá an tAontas Eorpach ag titim siar sa rás domhanda chun teicneolaíochtaí nua sa saol digiteach a fhorbairt agus, i gcás teicneolaíochtaí áirithe, tá infheistíocht phríobháideach AE chun deiridh ar infheistíocht den sórt céanna sna Stáit Aontaithe agus sa tSín.

1.6.

Tá CESE á iarraidh go ndéanfaí iarrachtaí athuair chun comhpháirtíochtaí poiblí príobháideacha i dteicneolaíochtaí digiteacha a bhunú agus go dtacófaí le taighde AE ar mhórscála i réimse na nuatheicneolaíochtaí agus é d’aidhm shonrach aige sin coinneáil céim ar chéim le hacmhainneachtaí taighde SAM agus na Síne.

1.7.

Tá CESE á áitiú go bhfuil bacainní náisiúnta a chuireann isteach ar fhíormhargadh aonair a thabhairt i gcrích ar cheann de na cúiseanna leis na míchothromaíochtaí atá ann faoi láthair sa cheannasacht dhigiteach. Mar a sheasann cúrsaí faoi láthair, meascán de mhargaí náisiúnta níos lú is ea an margadh aonair go bunúsach agus níl an scála is gá ann chun gur féidir le cuideachtaí aonair Aontas-bhunaithe dul in iomaíocht le hollchuideachtaí digiteacha na linne seo. De bhreis air sin, tá leibhéil éagsúla forbartha digití, bonneagair agus acmhainneachtaí le feiceáil fud fad an Aontais.

1.8.

Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún dul ar aghaidh leis an gcreat rialála digiteach dá chuid a fhéachann le saoránaigh AE a chosaint ar ainmheasarthacht an tsaoil dhigitigh agus, san am céanna, creat a sholáthar le haghaidh timpeallacht níos daonlárnaí agus níos eiticiúla.

1.9.

Beidh sé chomh tábhachtach céanna féachaint chuige go mbeidh ardáin ar líne, éiceachórais agus gníomhaíochtaí ar líne níos oscailte, níos cothroime agus níos intuartha agus breithniú a dhéanamh ar rialacha a thabhairt isteach maidir le trédhearcacht agus neodracht algartam, le comhroinnt sonraí agus leis an idir-inoibritheacht.

1.10.

Tá CESE i bhfabhar na n-éileamh go bhforbródh an tAontas bonneagar néalríomhaireachta agus sonraí lena dtógfaí ar a cheannasacht dhigiteach agus trína dtabharfaí aghaidh ar an míchothromaíocht ollmhór, is é sin gur faoi cheannas cuideachtaí neamh-AE ar fad nach mór atá margadh na néalríomhaireachta agus na stórála sonraí.

1.11.

Aithníonn CESE freisin go bhféadfadh an tAontas a bheith ina cheannaire domhanda i dtaca le bailiú agus próiseáil sonraí, rud is cnámh droma an gheilleagair dhigitigh é. Bheadh acmhainneacht ollmhór ag baint le creat sonraí AE chun sonraí a bhailiú agus a chomhroinnt in earnálacha straitéiseacha amhail an tsláinte, margadh an tsaothair agus an t-iompar.

1.12.

Tá CESE á iarraidh go nuashonrófaí an beartas iomaíochta agus beartais cosanta tomhaltóirí sa Mhargadh Aonair. Fad atáthar i mbun an nuashonraithe sin, ba cheart díriú ar chleachtais shaobhacha cuideachtaí teicneolaíochta neamh-AE agus ar thionchar cuideachtaí digiteacha Síneacha san Aontas, tionchar atá ag dul i méid. Is díol sásaimh do CESE na forbairtí rialála atá déanta i dtaca leis sin, amhail an Gníomh um Margaí Digiteacha agus an Gníomh Eorpach um Shliseanna atá beartaithe.

1.13.

Is feasach do CESE an ról lárnach atá ag fiontair bheaga agus mheánmhéide (FBManna) i múnlú cheannasacht dhigiteach an Aontais Eorpaigh, go háirithe trína n-idirghníomhaíochtaí le mórchuideachtaí teicneolaíochta an Aontais.

1.14.

Agus ar deireadh, tá CESE á chur i bhfios a thábhachtaí atá an t-oideachas ar an uile leibhéal (cé acu gairmoideachas nó oideachas acadúil atá i gceist) chun ceannasacht dhigiteach an Aontais a fhorbairt.

2.   Cúlra

2.1.

D’fhéadfaí a rá gurb éard is ceannasacht dhigiteach ann neamhspleáchas a bheith ag rialtais agus gnólachtaí a gcuid sonraí, crua-earraí agus bogearraí féin a bhainistiú agus a bhunú. Tá imní á léiriú le tréimhse rófhada faoina spleáiche atá an tAontas ar líon beag cuideachtaí teicneolaíochta móra ar cuideachtaí iad a oibríonn lasmuigh den Aontas Eorpach.

2.2.

Meastar go bhfuil 92 % de na sonraí uile sa domhan Thiar á stóráil ar fhreastalaithe ar le SAM iad, rud is fianaise ar a spleáiche atá an tAontas ar chuideachtaí teicneolaíochta neamh-AE. San áireamh ansin tá sonraí ar líne, sonraí a aisghabhtar ó na meáin shóisialta agus sonraí a bhíonn á riar ag rialtais náisiúnta (1).

2.3.

Ní nach ionadh, mar thoradh ar an staid sin, tá breis imní ann nach bhfuil smacht iomlán ag gnólachtaí AE agus ag rialtais náisiúnta ar shonraí agus go bhfuil siad ag brath go mór ar chuideachtaí teicneolaíochta móra neamh-AE, rud a fhágann gur deacra do chuideachtaí teicneolaíochta atá bunaithe san Aontas dul san iomaíocht lena gcontrapháirtithe sna Stáit Aontaithe. Ábhar imní eile is ea go bhfuil acmhainn an Aontais reachtaíocht a fhorfheidhmiú go héifeachtach sa timpeallacht dhigiteach ag trá de réir a chéile.

2.4.

Is ábhar imní é go gcuireann an róbhrath sin ar chuideachtaí teicneolaíochta SAM-bhunaithe teorainn le ceannaireacht agus uathriail straitéiseach an Aontais sa saol digiteach, rud a d’fhéadfadh, ar a sheal, teorainn a chur le hacmhainneacht fáis eacnamaíoch an Aontais. Ní féidir beag is fiú a dhéanamh de thionchar eacnamaíoch cuideachtaí teicneolaíochta nach cuideachtaí Aontas-bhunaithe iad. Is amhlaidh atá maidir lena dtionchar ar shaoránaigh AE agus a bpatrúin tomhaltais siúd agus maidir leis an dóigh a dtéann siad i bhfeidhm ar an idirghníomhaíocht a dhéanann saoránaigh lena gcomhshaoránaigh san Aontas agus lasmuigh de.

2.5.

Sa lá atá inniu ann tá cuideachtaí teicneolaíochta móra neamh-AE ann a bhfuil i bhfad níos mó ar eolas acu fúinn féin ná ár ndlúthbhaill teaghlaigh agus ár ndlúthchairde, b’fhéidir, agus is ábhar imní an easpa príobháideachais sin. Go deimhin, ní muidne ach na cuideachtaí teicneolaíochta móra a rialaíonn ár gcuid sonraí ar líne, agus tá an gréasán fós neamhrialáilte den chuid is mó. Tá iarrachtaí déanta, amhail Rialachán Ginearálta AE maidir le Cosaint Sonraí (RGCS) (2), chun rialacha nua a shainiú don bhóthar amach romhainn. Is é an deacracht atá ann go bhfuil cuideachtaí teicneolaíochta i bhfad chun tosaigh ar an Aontas ó thaobh aghaidh a thabhairt ar an bhfadhb sin. Is minic a bhíonn cuideachtaí teicneolaíochta móra ag oibriú i réimsí ina mbíonn buntáiste faisnéise suntasach acu ar na rialtóirí agus, tríd is tríd, bíonn siad saor chun gluaiseachtaí saoránach ar líne a rianú, faisnéis a bhailiú lena linn, agus na léargais sin a shaothrú le brabús a dhéanamh.

2.6.

Os a choinne sin, shainaithin Uachtarán an Choimisiúin go raibh an beartas digiteach ar na príomhthosaíochtaí dá téarma oifige 2019-2024, agus thug sí gealltanas maidir le ceannasacht theicneolaíoch. Tá bealach fada romhainn go fóill, áfach, leis sin a bhaint amach agus tá imní léirithe ag an gCoimisiún féin faoi chuideachtaí teicneolaíochta móra neamh-AE a bheith ag tabhairt neamhaird ar rialacha agus croíluachanna an Aontais. Le blianta beaga anuas, chomhdhlúthaigh an geilleagar idirlín timpeall ar na hollchuideachtaí teicneolaíochta sin, comhlachtaí a bhaineann leas as fianáin chun sonraí a rialú agus leanúint dá gcumhacht mhargaidh olagaplach. Óna taobh féin de, tá imní léirithe ag Parlaimint na hEorpa maidir leis na bagairtí slándála atá nasctha le láithreacht mhéadaitheach theicneolaíoch na Síne san Aontas, agus go sonrach, d’iarr sí go ndéanfaí gníomhaíocht ar leibhéal an Aontais chun tionchar na Síne sa bhonneagar 5G, tionchar atá ag dul i méid, a laghdú.

2.7.

Is ábhar imní é go bhfuil earnálacha iomlána de gheilleagar an Aontais fós ag brath go mór ar ardáin mhóra ar líne ar le cuideachtaí neamh-AE iad. Ceiltear a gceannasacht dhigiteach ar na Ballstáit sa tslí sin i bpríomhréimsí amhail cóipcheart, cosaint sonraí, agus cánachas. Leathadh an t-imní sin chuig réimsí eile freisin amhail ríomhthráchtáil agus bréagaisnéis ar líne.

2.8.

I dtimpeallacht ar líne ina bhfuil cuideachtaí teicneolaíochta neamh-AE in uachtar, tá ceist ann faoi cé acu an mbeidh saoránaigh AE in ann smacht a fháil arís ar a sonraí digiteacha agus ar féidir leis an Aontas aghaidh a thabhairt ar an míchothromaíocht ceannasachta digití go héifeachtach agus laistigh de thréimhse ama réasúnta. Gheofar léargais ar na ceisteanna sin i ranna 3 agus 4.

3.   Barúlacha ginearálta

3.1.

Ar an gcéad dul síos, ní mór don Aontas Eorpach a spleáchas ar ollchuideachtaí teicneolaíochta neamh-AE a laghdú trí iarrachtaí níos tréine a dhéanamh chun geilleagar digiteach atá slán, cuimsitheach agus bunaithe ar luachanna a fhorbairt a mbeidh ar a chumas dul in iomaíocht le hollchuideachtaí teicneolaíochta neamh-AE agus trí bhéim a leagan ar an nascacht iontaofa, slándáil sonraí agus intleacht shaorga (IS). Measann CESE gur den ríthábhacht an geilleagar digiteach a bheith bunaithe ar luachanna agus tá béim á leagan aige ar an ngné shóisialta agus eiticiúil de agus ar chearta oibrithe i ngeilleagar digiteach.

3.2.

Mar fhreagairt ar na forbairtí sa gheilleagar digiteach, dhréachtaigh an Coimisiún Compás Digiteach dréachtaithe in 2021 do dheacáid dhigiteach an Aontais ina ndírítear ar bhonneagair, ar rialtas, ar ghnólachtaí agus ar scileanna. Leis an gCompás sin, leagtar síos spriocanna ar leibhéal an Aontais agus ar an leibhéal náisiúnta, moltar creat rialachais comhpháirteach láidir a thabhairt isteach chun faireachán a dhéanamh ar dhul chun cinn agus chun aghaidh a thabhairt ar bhearnaí agus moltar freisin tionscadail iltíre bhreise a chur ar bun ina gcomhcheanglaítear infheistíochtaí ón Aontas, ó na Ballstáit agus ón earnáil phríobháideach. I dteannta an Chompáis tá an Gníomh um Margaí Digiteacha, creat reachtach arb é is aidhm dó leibhéal níos airde iomaíochta a chothú i Margaí Digiteacha na hEorpa trí chosc a chur ar chuideachtaí móra mí-úsáid a bhaint as a gcumhacht mhargaidh agus trí ligean do ghníomhaithe nua dul isteach sa mhargadh. Tá sé d’aidhm ag an nGníomh Eorpach um Shliseanna a beartaíodh le déanaí táirgeadh micrishliseanna a mhéadú ar fud an Aontais chun freagairt don éileamh atá ag dul i méid agus chun spleáchas ar sholáthraithe ó lasmuigh den Eoraip a laghdú. Chuirfeadh sé sin srian le ceannas na Síne go háirithe i dtáirgeadh sliseanna leathsheoltóra.

3.3.

Agus geilleagar an Aontais ag teacht ar ais chuige féin tar éis na paindéime, agus i bhfianaise praghsanna atá ag dul i méid, tá sé á iarraidh ag CESE go gcuirfí an Compás Digiteach chun feidhme go rathúil agus go gcuirfeadh rialtais an Aontais dreasachtaí ar fáil do ghnólachtaí chun tuilleadh infheistíochta a dhéanamh in acmhainní digiteacha agus in acmhainní daonna. Chuirfeadh an infheistíocht borradh faoin uathriail straitéiseach i gclaochlú digiteach gheilleagar an Aontais. Meastar freisin gur den ríthábhacht é go ndéanfadh rialtais an Aontais Eorpaigh infheistíocht chun feabhas a chur ar acmhainní digiteacha, ar bhonneagar digiteach agus ar theicneolaíochtaí digiteacha.

3.4.

Tá CESE á thabhairt dá aire gur sócmhainní straitéiseacha tábhachtacha laistigh den Aontas Eorpach iad nuálaíochtaí amhail néalríomhaireacht agus IS agus go rannchuidíonn siad go mór le hacmhainneacht fáis gheilleagar an Aontais. Mar sin féin, tá an tAontas Eorpach fós ag titim siar sa rás domhanda chun teicneolaíochtaí nua sa saol digiteach a fhorbairt. I gcás IS, mar shampla, tá infheistíocht phríobháideach AE ag titim chun deiridh ar infheistíocht den sórt céanna sna Stáit Aontaithe agus sa tSín. Is amhlaidh an scéal sin i gcás teicneolaíochtaí bailithe sonraí agus teicneolaíochtaí rochtana ar shonraí agus ríomhaireacht chandamach, agus infheistíocht AE sna teicneolaíochtaí blocshlabhra agus in Idirlíon na Rudaí Nithiúla ag titim chun deiridh ar infheistíocht den sórt céanna sna Stáit Aontaithe agus sa tSín.

3.5.

Tá CESE á thabhairt dá aire freisin gur cuireadh ionstraimí airgeadais éagsúla ar bun chun an bhearna a chúngú i gcomparáid le hinfheistíocht SAM agus na Síne i dteicneolaíochtaí digiteacha. D’fhéadfadh na hionstraimí sin a bheith mar bhonn taca faoi thaighde agus nuálaíocht i réimse na dteicneolaíochtaí digiteacha ach, faoi mar a thugtar le fios i bpointe 3.3, beidh gá le hinfheistíocht bhreise, agus tá CESE á iarraidh go ndéanfaí iarrachtaí athuair chun comhpháirtíochtaí poiblí príobháideacha i dteicneolaíochtaí digiteacha a bhunú agus go dtacófaí le taighde AE ar mhórscála i réimse na nuatheicneolaíochtaí agus é d’aidhm shonrach aige sin coinneáil céim ar chéim le hacmhainneachtaí taighde SAM agus na Síne.

3.6.

Tá CESE den tuairim go bhfuil níos mó i gceist le ceannasacht dhigiteach ná teacht aniar an Aontais nó é a bheith chun cinn ar an gcuar digiteach. Ní ceist í, ach an oiread, i dtaobh cé acu an mbaineann nó nach mbaineann ceannasacht dhigiteach le caomhnaitheacht bunaidh san Aontas Eorpach. Baineann sé le cothroime iomaíochta a chruthú le haghaidh cuideachtaí teicneolaíochta Aontas-bhunaithe d’fhonn, mar a léirítear i dteideal na tuairime féintionscnaimh seo, feabhas a chur ar acmhainneacht fáis eacnamaíoch AE, rud a rachaidh chun tairbhe do shochaí an Aontais i gcoitinne.

3.7.

Tá cúiseanna bailí ann le cóir níos fabhraí a chur ar chuideachtaí teicneolaíochta Aontas-bhunaithe ná ar chuideachtaí neamh-AE má tá siad le bheith i dtús cadhnaíochta mar phríomhcheannairí digiteacha domhanda. Mar sin féin, áitíonn CESE go bhfuil bacainní náisiúnta a chuireann isteach ar fhíormhargadh Aonair a thabhairt i gcrích ar cheann de na cúiseanna leis na míchothromaíochtaí reatha sa cheannasacht dhigiteach. Mar a sheasann cúrsaí faoi láthair, meascán de mhargaí náisiúnta níos lú is ea an margadh aonair go bunúsach agus níl an scála is gá ann chun gur féidir le cuideachtaí aonair Aontas-bhunaithe dul in iomaíocht le leithéidí Microsoft. Tá leibhéil éagsúla forbartha agus bonneagar le feiceáil ar fud an Aontais freisin. Ní haon iontas, mar sin, gur cuideachtaí neamh-AE den chuid is mó atá sa mhargadh digiteach i gcónaí.

3.8.

Tá CESE den tuairim freisin, ach aghaidh a thabhairt ar an gceannasacht dhigiteach, go bhféadfaí aghaidh a thabhairt ar ábhair imní i ndáil le príobháideachas agus sonraí pearsanta, cánachas, sonraí agus soláthar rialtais. Ní tharlóidh an méid sin thar oíche, áfach, ainneoin creat rialála níos stóinsí a bheith ann. Is réimse conspóideach é an cánachas go háirithe mar go bhféadfadh cuideachtaí teicneolaíochta SAM-bhunaithe ioncaim a dhíorthú trí idirghníomhaíochtaí le cliaint san Aontas, as a n-eascraíonn ceist faoi láithreacht fhisiceach, rud is cúis le dliteanas cánach de ghnáth.

3.9.

Ar deireadh, tá sé curtha i bhfáth ag CESE cheana féin, i dtuairim eile uaidh (3), a thábhachtaí atá an cheannasacht dhigiteach mar phríomhcholún d’fhorbairt eacnamaíoch, shóisialta agus chomhshaoil na hEorpa agus chuir sé i bhfáth freisin nach mór an cheannasacht sin a bhunú ar iomaíochas domhanda agus ar chomhar láidir idir na Ballstáit. Réamhchoinníoll bunriachtanach atá sa mhéid sin, má tá an tAontas le bheith ar thús cadhnaíochta go hidirnáisiúnta, go háirithe i ndáil le hiontaofacht teicneolaíochtaí digiteacha.

4.   Barúlacha sonracha

4.1.

Tá CESE ag iarraidh ar na Ballstáit an creat rialála digiteach a fhéachann le saoránaigh AE a chosaint ar ainmheasarthacht an tsaoil dhigitigh a chur chun feidhme go héifeachtach agus, ag an am céanna, creat a sholáthar le haghaidh timpeallacht níos daonlárnaí agus níos eiticiúla. Tá CESE den tuairim gur cheart earnáil dhigiteach an Aontais a bhainistiú ar dhóigh níos éifeachtaí trí bhíthin an chreata rialála. Ina theannta sin, ba cheart cosaint oibrithe agus an ceart chun cómhargála an t-aistriú digiteach a éascú. San am céanna, ba cheart deis leordhóthanach a thabhairt do chuideachtaí teicneolaíochta an Aontais a bheith nuálach agus dlús a chur lena n-iarrachtaí chuige sin i gcomparáid le cuideachtaí teicneolaíochta neamh-AE, agus comhpháirtíochtaí idirnáisiúnta á spreagadh nuair is féidir.

4.2.

Ach rialacha a leagan síos le haghaidh sonraí AE, éireoidh an tAontas níos ceannasaí go teoiriciúil ach ní leor sin chun tionchar chuideachtaí teicneolaíochta an Aontais a chur ar comhchéim le tionchar domhanda cuideachtaí neamh-AE. Ní bhainfear é sin amach gan treoir pholaitiúil, infheistíocht i dtaighde agus nuálaíocht agus aghaidh a thabhairt ar easnaimh reatha an Mhargaidh Aonair.

4.3.

Fágann sin go nglacfar cur chuige níos réamhbhreathnaithí i leith an chreata rialála lena múnlófar an geilleagar digiteach sna blianta atá le teacht. Beidh sé chomh tábhachtach céanna na hardáin ar líne, éiceachórais agus gníomhaíochtaí ar líne a dhéanamh níos oscailte, níos cothroime agus níos intuartha agus rialacha á mbreithniú lena rialófar trédhearcacht agus neodracht na n-algartam, agus comhroinnt sonraí agus an idir-inoibritheacht.

4.4.

I ndáil le ceannasacht dhigiteach an Aontais a thógáil, tá CESE á iarraidh go mbeadh comhordú breise idir dlínsí náisiúnta agus, go háirithe, idir na rialtóirí sa réimse sin. Beidh athmhachnamh le déanamh ar na struchtúir rialachais reatha chun an t-idirghníomhú ar fud na mBallstát a neartú agus chun comhchinnteoireacht sa réimse digiteach a éascú. Dar le CESE, is den riachtanas é sin chun tacú le hiarrachtaí chun cineál éigin ceannasachta digití a bhaint amach. San am céanna, tá rabhadh á thabhairt ag CESE maidir le rórialáil, rud a d’fhéadfadh bac a chur ar an bhfás eacnamaíoch a d’fhéadfadh a bheith ann.

4.5.

Tá CESE i bhfabhar na n-éileamh go bhforbródh an tAontas bonneagar néalríomhaireachta agus sonraí lena dtógfaí ar a cheannasacht dhigiteach agus trína dtabharfaí aghaidh ar an míchothromaíocht ollmhór, is é sin gur faoi cheannas cuideachtaí neamh-AE ar fad nach mór atá margadh na néalríomhaireachta agus na stórála sonraí. Chuideodh an méid sin freisin le rioscaí slándála do shaoránaigh an Aontais Eorpaigh a laghdú. I ndáil leis sin, tá CESE á athdhearbhú go dtacaíonn sé leis an tionscnamh maidir le tionscadal Gaia-X, a fhéachann le timpeallacht shlán a chur ar fáil le haghaidh bainistiú sonraí do shaoránaigh, gnólachtaí agus rialtais.

4.6.

Aithníonn CESE freisin go bhféadfadh an tAontas a bheith ina cheannaire domhanda i dtaca le bailiú agus próiseáil sonraí, rud is cnámh droma an gheilleagair dhigitigh é. Bheadh acmhainneacht ollmhór ag baint le creat sonraí Aontais chun sonraí a bhailiú agus a chomhroinnt in earnálacha straitéiseacha amhail an tsláinte, margadh an tsaothair agus an t-iompar. Chuirfí rochtain ar shonraí uile-Aontais ar fáil do shaoránaigh agus gnólachtaí (i gcomhréir leis na rialacha maidir le príobháideachas agus cosaint sonraí) agus chuirfí leis an éifeachtúlacht sa mhargadh aonair.

4.7.

I ndáil leis sin, tá CESE á iarraidh go nuashonrófaí an beartas iomaíochta sa mhargadh aonair agus go dtabharfaí aghaidh ar na míchothromaíochtaí atá ann. Fad atáthar i mbun an nuashonraithe sin, ba cheart díriú ar chleachtais shaobhacha cuideachtaí teicneolaíochta neamh-AE agus ar thionchar cuideachtaí digiteacha Síneacha san Aontas, tionchar atá ag dul i méid.

4.8.

Má táthar chun ceannasacht dhigiteach a bhaint amach, is eol do CESE go mbeifear ag brath cuid mhaith ar na nithe seo a leanas: (i) an chaoi a rachaidh cuideachtaí teicneolaíochta atá bunaithe san Aontas in oiriúint don chreat reachtaíochta; (ii) na bearta chun aghaidh a thabhairt ar easnaimh sa mhargadh aonair; (iii) taighde agus nuálaíocht AE-bhunaithe sa réimse digiteach agus (iv) deiseanna infheistíochta. San am céanna, is maith is eol do CESE go bhféadfadh ról tábhachtach a bheith ag FBManna i múnlú cheannasacht dhigiteach an Aontais Eorpaigh. B’fhéidir nach mbeadh na hacmhainní airgeadais ag na FBManna chun an geilleagar digiteach a mhúnlú go díreach, ach is cinnte go bhféadfaidís rannchuidiú leis trí idirghníomhaíochtaí le mórchuideachtaí teicneolaíochta AE.

4.9.

Agus ar deireadh, tá CESE á chur i bhfios a thábhachtaí atá an t-oideachas ar an uile leibhéal (cé acu gairmoideachas nó oideachas acadúil atá i gceist) chun ceannasacht dhigiteach an Aontais a fhorbairt; ní mór d’institiúidí oideachais infheistíocht a dhéanamh i dtaighde agus nuálaíocht ábhartha agus ní mór creat pearsanra cháilithe a chruthú a mbeidh ar a chumas tacú le straitéis dhigiteach an Aontais Eorpaigh. Táthar á mholadh freisin cur chuige comhordaithe a ghlacadh ar fud na n-institiúidí oideachais san Aontas.

---

(1)  https://www.weforum.org/agenda/2021/03/europe-digital-sovereignty/

(2)  Rialachán (AE) 2016/679 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 27 Aibreán 2016 maidir le daoine nádúrtha a chosaint i ndáil le sonraí pearsanta a phróiseáil agus maidir le saorghluaiseacht sonraí den sórt sin, agus lena n-aisghairtear Treoir 95/46/CE (An Rialachán Ginearálta maidir le Cosaint Sonraí) (IO L 119, 4.5.2016, lch. 1).

(3)  IO C 365, 23.9.2022, lch. 13.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa — Ullmhacht i gcomhair éigeandála

[tuairim féintionscnaimh]

(2023/C 75/03)

Rapóirtéir:

Paul RÜBIG

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	24.2.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	An Margadh Aonair, Táirgeacht agus Tomhaltas
Dáta a glactha sa rannóg	7.10.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	26.10.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	573
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	184/8/9

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Tá Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (CESE) ag iarraidh ar an gCoimisiún Eorpach agus ar na Ballstáit plean a fhorbairt go práinneach chun neamhspleáchas/ceannasacht mhargadh aonair an Aontais a mhéadú go suntasach maidir le saoráidí giniúna fuinnimh, táirgeadh bia agus uisce agus mianadóireacht na n-amhábhar is gá, lena n-áirítear ceannasacht/neamhspleáchas i leith na dteicneolaíochtaí is gá. Ní mór an méid seo a leanas a chur san áireamh i gceannasacht/neamhspleáchas an Aontais: T&F, próiseáil ábhair, dearadh, monarú, suiteáil, tionscnamh agus cothabháil saoráidí faoi seach laistigh de mhargadh aonair an Aontais chun nach mbeidh bochtaineacht fuinnimh agus dífhostaíocht ann do shaoránaigh agus tomhaltóirí an Aontais. Tá an ullmhacht is éifeachtúla i gcomhair éigeandálaí bunaithe ar an athléimneacht, bíodh go mbaineann an athléimneacht sin le cúrsaí teicniúla nó cúrsaí sóisialta. Ba cheart feabhsuithe leanúnacha ar athléimneacht na gcóras fuinnimh i gcoinne bagairtí nádúrtha, bagairtí polaitiúla nó bagairtí eile a chomhtháthú i ngach beartas fuinnimh.

1.2.

Molann CESE don Aontas bearta gearrthéarma a shainiú maidir le saoráidí a thógáil i gcomhair táirgeadh fuinnimh laistigh de mhargadh aonair an Aontais ar bhonn práinne chun sprioc an Aontais maidir le neamhspleáchas/ceannasacht a bhaint amach.

1.3.

Measann CESE gur féidir ganntanais fuinnimh fhorleathana agus fhadtréimhseacha san Eoraip a chosc trí na gníomhaíochtaí seo a leanas a dhéanamh: — an oscailteacht teicneolaíochta a chur chun cinn (maidir le táirgeadh fuinnimh agus feidhmeanna fuinnimh); — margadh aonair fuinnimh na hEorpa a neartú agus a fhorbairt; — feabhas a chur ar an gcomhar agus ar an gcomhordú le comhpháirtithe atá ar aon intinn leis an Eoraip, chomh maith le comhar níos dlúithe le stáit chomharsanachta agus le stáit nach bhfuil san Aontas; — beartas trádála uaillmhianach agus éagsúlú an tsoláthair a shaothrú; — dul i ngleic le mímheaitseálacha lucht saothair; — feabhsú cumarsáide agus múscailt feasachta; — dlús a chur leis an nuálaíocht agus an digiteáil; — rochtain ar airgeadas a éascú; — infheistíochtaí imleora a áirithiú (chun an t-aistriú glas a éascú, etc.); — a áirithiú go bhfuil na beartais réalaíoch. Mar shampla, i réimse an fhuinnimh agus na haeráide, ní mór athmheasúnú a dhéanamh ar an bpacáiste “Oiriúnach do 55” chun cothromaíocht a aimsiú idir na cuspóirí le haghaidh 2030 agus 2050 a bhaint amach agus conair a aimsiú tríd an aistriú sin a bheidh indéanta go heacnamaíoch agus go sóisialta. Ba cheart brabúis trádála astaíochtaí a úsáid chun caidhp phraghais ar ghás a mhaoiniú bunaithe ar innéacs Henry Hub sna Stáit Aontaithe agus chun infheistíocht a dhéanamh i saoráidí nua táirgthe fuinnimh laistigh den Aontas.

1.4.

Ionas nach gá athmhachnamh a dhéanamh ar amlínte an Chomhaontaithe Ghlais agus d’fhonn beartais réadúla fuinnimh a chur chun feidhme, ba cheart a chur san áireamh sna roghanna agus sna nósanna imeachta um measúnú tionchair agus riosca maidir leis an gComhaontú Glas don Eoraip ní hamháin tionchar na mbeart ar an aeráid ach an tionchar a bheidh acu ar chumhacht cheannaigh thomhaltóirí an Aontais freisin, agus an tionchar ar iomaíochas gheilleagar an Aontais. Sa tslí sin, cosnófar poist san Aontas.

1.5.

I bhfianaise a thromchúisí atá an ghéarchéim, tá CESE den tuairim nár cheart aon bhearta a chur as an áireamh mar fhreagairt ar an ngéarchéim seo.

1.6.

Laistigh den tacar beart atá le déanamh, molann CESE plean SET AE (An Plean Straitéiseach Eorpach um Theicneolaíocht Fuinnimh) agus plean REPowerEU a chur chun feidhme mar chuid den fhreagairt, chun an méid seo a leanas a bhaint amach: — éifeachtúlacht fuinnimh a fheabhsú agus an chiorclaíocht a chur chun cinn; — an plean REPowerEU a chur chun feidhme chun deireadh a chur le spleáchas an Aontais ar bhreoslaí iontaise ón Rúis; — na háiseanna stórála gáis agus na hoibríochtaí athlíonta comhordaithe a mhéadú; faireachán a dhéanamh ar mhargaí leictreachais agus iad a bharrfheabhsú; infheistíochtaí a dhíriú ar chórais fuinnimh agus an nascacht sa gharchomharsanacht a fheabhsú trí ACER (1), BEREC, ENTSO-G (2), ENTSO-E (3) agus na pobail eolais agus nuálaíochta (PENanna) de chuid na hInstitiúide Eorpaí um Nuálaíocht agus Teicneolaíocht maidir le fuinneamh InnoEnergy, amhábhair agus an mhonaraíocht, i bhfianaise an dul chun cinn atá déanta maidir le bonneagar hidrigine na hEorpa agus le stóráil hidrigine agus CO2. — B’fhiúntach an ní 1 000 gléasra táirgthe fuinnimh a chruthú san Aontas agus nós imeachta údaraithe 14 lá a chur i bhfeidhm chun tús láithreach a chur le hinfheistíochtaí trí 50 % de thacaíocht airgeadais an Aontais a bhunú ar ioncam trádála astaíochtaí.

1.7.

Molann CESE tomhaltóirí a spreagadh agus tacú leo infheistíocht a dhéanamh ina dtáirgeadh agus ina n-éifeachtúlacht fuinnimh féin. Chuige sin, beidh feachtais faisnéise agus dreasachtaí cánach ag teastáil.

1.8.

Ina theannta sin, creideann CESE gur cheart don Aontas bonneagar nua iompair a thógáil do tharchur fuinnimh agus acmhainní fuinnimh (píblíne ón Afraic Thuaidh go dtí an Spáinn) agus d’fhoinsí inathnuaite fuinnimh amhail hidrigin, bithmheatán agus amóinia (Campfire).

1.9.

Mar fhreagairt ar an ngéarchéim, molann CESE tacar beart gearrthéarmach: — foinsí eile a chosaint, go háirithe ola, gual, gás, úráiniam, uisce, bia agus beatha ainmhithe; — pleananna agus coincheapa a fhorbairt chun fuinneamh a shábháil agus a chiondáil sna 27 mBallstát: — ba cheart tosaíochtaí soiléire a bheith ag an gciondáil, e.g. pleananna a shocrú maidir le ciondáil a dhéanamh ar fhuinneamh do thionscail dianfhuinnimh, agus comhaontuithe trádála nua EDT a chaibidliú ina bhfuil tosaíochtaí nua maidir le bia, beatha, uisce agus sláintíocht; — tús áite a thabhairt do stóráil agus soláthar gáis agus leictreachais le haghaidh ospidéal, cúram leighis, seirbhísí éigeandála agus cúram do dhaoine scothaosta agus leochaileacha; — rialacha a eisiúint chun leibhéil leordhóthanacha na stoc ola agus gáis a áirithiú; — coigilt fuinnimh agus foinsí nua fuinnimh a chur chun cinn; — cur le T&F an Aontais sa taighde fuinnimh, go háirithe i bhfoinsí fuinnimh malartacha, fuinneamh comhleá, stóráil fuinnimh, teicneolaíochtaí hidrigine agus amóinia, éifeachtúlacht fuinnimh na bpróiseas tionsclaíochta dianfhuinnimh, agus fearais tomhaltóirí; — luathú na nósanna imeachta maidir le faomhadh an phobail a fháil do thionscadail nua a sholáthraíonn fuinneamh breise sa ghearrthéarma agus sa mheántéarma, amhail stáisiúin díluchtaithe hidrigine i gcalafoirt, i bpíblínte agus i saoráidí calafoirt an Aontais chun gás nádúrtha leachtaithe (GNL) a athghású; — a iarraidh ar na gnólachtaí uile san Aontas a tháirgeann nó a sholáthraíonn táirgí agus seirbhísí a bhíonn ag teastáil i gcásanna éigeandála a soláthar éigeandála leictreachais a dhaingniú, a bpleananna éigeandála a nuashonrú agus seisiúin oiliúna éigeandála a eagrú go rialta, etc. (e.g. cuideachtaí a bhíonn ag plé leis an teileachumarsáid agus an chraoltóireacht, seirbhísí éigeandála, freastalaithe TF poiblí, agus soláthróirí leictreachais).

1.10.

Anuas ar na bearta gearrthéarmacha, molann CESE tacar de bhearta meántéarmacha agus fadtéarmacha a thabhairt isteach freisin:

1.10.1.

Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún pleananna a fhorbairt agus tabhairt faoi na bearta agus na gníomhaíochtaí comhordaithe seo a leanas ar bhonn uile-Aontais: — scoilteadh meatáin trí leictrealú/pirealú agus galmheatán a chur chun feidhme chun hidrigin agus carbón soladach a tháirgeadh; — na cúltaiscí meatáin éagsúlaithe agus fadtéarmacha a úsáid mar amhábhar le haghaidh hidrigine (iompróir fuinnimh), agus carbóin, agus grinnscrúdú a dhéanamh ar na tairbhí a bhaineann leo mar fheabhsaitheoirí ithreach don talmhaíocht chun táirgeacht a mhéadú agus slándáil bia a fheabhsú; — dlús ollmhór a chur le soláthar bonneagair chriticiúil fuinnimh, i.e simpliú agus sruthlíniú a dhéanamh ar rialacháin AE a chuireann moill ar bhonneagar criticiúil fuinnimh a sholáthar; — Treoir Réime nua AE maidir le hUisce. Ní mór tús áite a thabhairt do sholáthar tapa fuinnimh; — ní mór rialachán nua AE maidir le slabhraí soláthair a shimpliú. Ba cheart díriú ar sholáthar inbhuanaithe amhábhar agus earraí criticiúla chuig an Aontas a áirithiú, agus an méid sin a chaibidliú i gcomhaontuithe déthaobhacha trádála; — slabhraí táirgeachta agus córais iompair a neartú chun suaití a d’fhéadfadh a bheith ann amach anseo maidir le hinfhaighteacht amhábhar criticiúil le haghaidh gnólachtaí (tionscail agus trádála) de chuid an Aontais a fhritháireamh; — an spleáchas ar ábhair chriticiúla agus táirgí réamhdhéanta allmhairithe a laghdú; — díriú ar cheannasacht/neamhspleáchas teicneolaíochta an Aontais; — bonneagar líonraí cumhachta trasteorann a fhorbairt (380 kV nó níos mó); — a áirithiú go mbeidh claochladáin á dtáirgeadh chun an voltas leictreachais a athrú (ard/íseal, AC/DC); — tús a chur an athuair leis na mílte tionscadal maidir le táirgeadh fuinnimh a cuireadh ar an méar fhada leis na blianta (hidreachumhacht, cumhacht gheoiteirmeach, hidreastóráil, etc.) mar go raibh droch-chóimheas aisíoca ag baint leo (de bharr gás saor ón Rúis), nó de bharr bacainní maorlathacha; — teicneolaíochtaí saothraithe nua a thaiscéaladh. Tá roinnt réigiún laistigh den Aontas Eorpach a bhfuil taiscumair gáis nádúrtha shubstaintiúla acu a d’fhéadfaí a eastóscadh trí úsáid a bhaint as teicneolaíochtaí saothraithe nua atá á bhforbairt le déanaí ag ollscoileanna Eorpacha. I bhfianaise sprioc an Aontais maidir le ceannasacht/neamhspleáchas fuinnimh, ba cheart don Aontas breathnú go cúramach ar na nuatheicneolaíochtaí sin agus na réigiúin a spreagadh chun triail a bhaint astu; — athmhachnamh a dhéanamh ar ghás/ola áitiúil, agus ar tháirgeadh leictribhreosla nuair is féidir agus nuair is gá, nó dlús a chur leis an táirgeadh atá ann cheana mar bheart gearrthéarmach.

1.10.2.

Dlús a chur leis an ngairmoiliúint agus leis na scileanna gairmiúla do leictreoirí agus d’fheirmeoirí agus poist a chruthú i réimse na maoirseachta uisce.

1.10.3.

Molann CESE go méadófaí líon na mac léinn ETIM (ETIM = Eolaíocht, Teicneolaíocht, Innealtóireacht, Matamaitic) san Eoraip, ós rud é nach bhfuil athrú tagtha air le tamall fada agus go bhfuil méadú suntasach tagtha ar líon na mac léinn fisice, TFC agus innealtóireachta i dtíortha san Áise. Molann CESE tionscnaimh agus dreasachtaí a leagan síos chun líon na n-innealtóirí, na dteicneoirí agus na bpost ardteicneolaíochta san Eoraip a mhéadú chun a spriocanna maidir le ceannasacht/neamhspleáchas teicneolaíochta a bhaint amach.

1.10.4.

Ar deireadh, measann CESE go bhfuil tábhacht ag baint le cumhacht ard cheannaigh a choinneáil do shaoránaigh agus tomhaltóirí an Aontais trí dhíriú ar cheannasacht/neamhspleáchas teicneolaíochta an Aontais agus, ar an gcaoi sin, spleáchas an Aontais ar allmhairí (allmhairí teicneolaíochta agus allmhairí fuinnimh) a laghdú agus líon na bpost ardteicneolaíochta a mhéadú san Eoraip.

1.11.

D’fhonn achoimre a dhéanamh ar na conclúidí agus ar na moltaí, ní mór féachaint ar ord na dtosaíochtaí in aigne na dtomhaltóirí; an dtugtar tosaíocht go fóill don chomhshaol (agus praghsanna agus cinnteacht an tsoláthair dá leanúint) nó an dtugtar tosaíocht do chinnteacht an tsoláthair (agus praghsanna agus an comhshaol dá leanúint)?

2.   Barúlacha ginearálta

2.1.

Sainmhíniú ar “bhainistiú éigeandála”: ciallaíonn “bainistiú éigeandála” na hacmhainní agus na freagrachtaí chun déileáil leis na gnéithe daonnúla uile d’éigeandálaí a eagrú agus a bhainistiú, i.e.: — cosc; — ullmhacht; — freagairt; — maolú; — téarnamh.

2.2.

Ní fios cá fhad a mhairfidh an cogadh brúidiúil sin san Úcráin, an mó bonneagair a scriosfar, nó cé mhéad milliún dídeanaí ón Úcráin a theithfidh go dtí Ballstáit an Aontais – rud a chuirfidh na milliúin tomhaltóirí leis an margadh aonair.

2.3.

Is cinnte go mbeidh impleachtaí móra ag an gcogadh san Úcráin don Aontas Eorpach, óir braitheann an tAontas go mór ar bhreoslaí iontaise agus amhábhair a allmhairítear ón Rúis agus ón Úcráin. Moltar infheistíocht a dhéanamh go práinneach inár gcuid saoráidí mianadóireachta féin agus inár saoráidí táirgthe féin chun cumhacht a tháirgeadh d’fhonn neamhspleáchas/ceannasacht a bhaint amach, ar cheann de phríomhaidhmeanna an Aontais é.

2.4.

In 2021, is ón Rúis a bhí 100 % dá n-allmhairí gáis á n-allmhairiú ag tíortha áirithe san Eoraip, agus bhí roinnt tíortha a raibh 70 % dá n-allmhairí ola á n-allmhairiú acu ón Rúis. I mí Mheán Fómhair 2022, bhí deireadh curtha ag roinnt tíortha de chuid an Aontais (e.g. an Pholainn, an Bhulgáir agus na trí Stát Bhaltacha) le gás a allmhairiú ón Rúis agus bhí éirithe le roinnt mhaith tíortha san Aontas a n-allmhairí gáis nádúrtha ón Rúis a laghdú go suntasach trí allmhairí gáis nádúrtha ó thíortha eile a mhéadú, go príomha GNL trí chríochfoirt GNL. Dá bharr sin, tá méadú ollmhór tagtha ar phraghsanna gáis san Aontas, méadú nach bhfuil deireadh tagtha air go fóill. Ó mhí Iúil 2022, bhí na meánphraghsanna gáis san Aontas thart ar ocht n-uaire níos airde ná mar a bhí sna Stáit Aontaithe, rud a bhfuil dochar déanta aige d’iomaíochas an Aontais.

2.5.

Dá réir sin is mó go mór an baol go mbeidh dífhostaíocht ollmhór san Eoraip. De réir EUROFER, tugann tionscal cruach an Aontais fostaíocht dhíreach do 330 000 duine ardoilte, agus tacaíonn sé go hindíreach le suas le 2,2 milliún post eile. Cuirtear fostaíocht ar fáil freisin do na céadta míle daoine, go díreach agus go hindíreach, i dtionscail an alúmanaim, na stroighne, an pháipéir, na gloine agus na gceimiceán. D’fhéadfaí na mílte post dea-íoctha a chruthú leis na saoráidí táirgthe le haghaidh táirgeadh fuinnimh laistigh den mhargadh aonair, agus cumhacht cheannaigh thomhaltóirí an Aontais a neartú dá réir.

2.6.

A mhéid a bhaineann leis an tslándáil bia, féachfaidh tíortha na hEorpa go córasach le bheith níos neamhspleáiche ar sholáthar cruithneachta ón Úcráin agus ón Rúis. Ní mór dúinn féachaint ar fhóirdheontais leasacháin, talamh a chur i leataobh le haghaidh táirgeadh bia agus beatha agus úsáid a bhaint as dramhaíl agraibhia chun bithghás a tháirgeadh.

3.   Ullmhacht i gcomhair tubaistí (4)

3.1.

Tá roinnt mhaith déanta ag an Aontas maidir le hullmhú d’éigeandálaí. Mar sin féin, léiríodh leis an gcogadh san Úcráin nach mór dó leanúint dá iarrachtaí agus dlús a chur lena iarrachtaí fiú sna réimsí seo a leanas: — gearrthacha cumhachta (clistí cumhachta) de bharr teipeanna teicniúla, cibirionsaithe, etc. a d’fhéadfadh difear a dhéanamh do na gnéithe seo a leanas: — córais chumarsáide; — córais sláintíochta, soláthar uisce agus cóireáil dramhuisce; — leanúnachas gnó an tionscail; — pleananna maidir le ciondáil gháis agus leictreachais le haghaidh thomhaltóirí agus thionscail an Aontais. Tá méadú mór tagtha ar an mbaol sin ó thosaigh an cogadh san Úcráin; — cur isteach ar an soláthar amhábhar de bharr briseadh síos sa slabhra táirgeachta nó sa chóras iompair (e.g. an tranglam tráchta i gcás 400 lastlong mhór i gcalafort Shang-hai i mí Aibreáin 2022, mar thoradh ar an dianghlasáil in Shang-hai de bharr COVID-19). — cibirionsaithe nó cibirtheagmhais: cén chaoi a bhféadfadh an tAontas athléimneacht ghnó a thógáil agus leanúnachas gnó a áirithiú chun an soláthar a theastaíonn ó thomhaltóirí an Aontais a choimirciú? — Ionsaithe eile: ní mór d’fhiontair a bheith in ann seasamh i gcoinne ionsaithe agus téarnamh uathu go tapa.

3.2.

Is le linn éigeandálaí agus tubaistí a thuigtear a thábhachtaí atá 17 sprioc forbartha inbhuanaithe na Náisiún Aontaithe (SDGanna) (5). D’fhéadfadh an méid seo a leanas a bheith i gceist leis na tubaistí sin: tubaistí nádúrtha (6), tubaistí ar tionóiscí tionsclaíocha nó teicneolaíocha iad (innealra de dhéantús an duine, tubaistí ABC), an chogaíocht agus tubaistí polaitiúla agus sibhialta (7), eipidéimí agus gortaí, agus tionchar tháirgeadh an bhia agus beatha ainmhithe.

4.   Eagraíochtaí tábhachtacha laistigh den Choimisiún Eorpach

4.1.

Is iomaí comhlacht inniúil agus speisialaithe atá san Aontas chun cuidiú leis an díospóireacht agus na hullmhúcháin maidir le “Ullmhacht i gcomhair éigeandála” a threorú. I measc na gcomhlachtaí sin tá: — DG ECHO (an Ard-Stiúrthóireacht um Chabhair Dhaonnúil agus Cosaint Shibhialta) (8); — ERCC (An Lárionad Comhordúcháin Práinnfhreagartha) (9); — An Líonra Eolais Eorpach um Chosaint Shibhialta (10); — An Sásra Aontais um Chosaint Shibhialta (UCPM) (11).

5.   Samplaí reatha d’éigeandálaí criticiúla a d’fhéadfadh a bheith i ndán do Bhallstáit an Aontais, go háirithe i réimse na saoráidí táirgthe fuinnimh

5.1.

Briseadh síos i slabhra soláthair an fhuinnimh iontaise (gual, ola, gás nádúrtha, úráiniam). In 2021, b’ionann breoslaí iontaise agus thart ar 80 % den fhuinneamh príomhúil uile a bhí in úsáid san Aontas, agus allmhairíodh an chuid ba mhó de.

5.2.

Clistí cumhachta as a n-eascraíonn briseadh cumarsáide mar thoradh ar theipeanna teicniúla, an chibearchogaíocht nó ionsaithe sceimhlitheoireachta. Féadann an ghiniúint cumhachta ó fhoinsí inathnuaite a bheith treallach: ní bhíonn an ghaoth ag séideadh i gcónaí ná an ghrian ag taitneamh gach uair a bhfuil méideanna móra fuinnimh ag teastáil ón Aontas, agus, ar an ábhar sin, caithfidh méadú ar acmhainní stórála fuinnimh a bheith ag gabháil le haon mhéadú ar acmhainn ginte cumhachta gaoithe nó fótavoltachais laistigh den Aontas.

5.3.

A bheith in ann soláthairtí amhábhar criticiúil (copar, litiam, cóbalt, mianraí tearcithreacha, etc.) a áirithiú trí straiteisí nua sa mhargadh aonair AE i réimsí na mianadóireachta, na hathchúrsála, etc.

5.4.

A bheith in ann margadh aonair iomaíoch a áirithiú le haghaidh soláthairtí de tháirgí leathchríochnaithe (e.g. tá géarghanntanas seolta sreang as an Úcráin ar an Aontas ó cuireadh tús leis an gcogadh san Úcráin).

5.5.

Tá gá le líon ollmhór tuirbíní gaoithe chun na spriocanna dícharbónaithe maidir le táirgeadh leictreachais a bhaint amach, agus chun na tuirbíní sin a chur ar fáil, ba ghá an táirgeadh domhanda bliantúil copair a mhéadú faoi fhachtóir 14 (ó 25 mhilliún tona go 350 milliún tona), an táirgeadh domhanda bliantúil alúmanaim a mhéadú faoi fhachtóir 7,2, agus táirgeadh domhanda bliantúil na cruach speisialta atá ag teastáil chun tuirbíní gaoithe a chruthú a mhéadú faoi fhachtóir 3,9. Is sa tSín go príomha a tháirgtear painéil ghréine.

5.6.

Tá géarghá le soláthairtí ollmhóra breosla iontaise go dtí go dtógfar méideanna imleora de shaoráidí táirgthe le haghaidh suiteálacha fuinnimh inathnuaite san Aontas.

6.   Freagairt

6.1.

I bhfianaise an mhéid fuinnimh a ídítear san Aontas Eorpach, tógfaidh sé thart ar fiche bliain air an t-aistriú glas a chur i gcrích. Moladh sa chruinniú den Chomhairle in Versailles go gcuirfí dlús leis an aistriú, rud a bheadh sách dúshlánach.

6.2.

Ní le hairgead amháin a bhaineann an príomhscrogall atá ina bhac ar aistriú níos sciobtha, ach leis na hábhair a theastaíonn le haghaidh thart ar 700 000 mórthuirbín gaoithe 5 MW a bheidh ag teastáil ar fud an Aontais, agus na milliúin suiteálacha fótavoltacha agus saoráidí le haghaidh fuinneamh comhleá, cumhacht uisce agus stóráil fuinnimh. Beidh gá le saoráidí geoiteirmeacha agus saoráidí stórála le haghaidh hidrigine, amóinia agus CO2 a thógáil freisin. Chun dáileadh a dhéanamh ar an méadú ollmhór ar an méid cumhachta leictrí díláraithe a ghinfear, beidh sé riachtanach cur leis na línte ardvoltais agus meánvoltais tarchuir cumhachta ar scála ábhalmhór.

6.3.

Maidir le gach ceann den 700 000 mórthuirbín gaoithe 5 MW (a tháirgeann 12,5 GWh d’fhuinneamh leictreach sa bhliain de ghnáth), beidh siad thart ar 200 méadar ar airde, beidh thart ar 2 000 tona de choincréid atreisithe sa dúshraith, teastóidh thart ar 600 tona de chruach speisialta, 20 tona copair, agus soláthar mianraí tearcithreacha a bheidh le hallmhairiú ón tSín nó ón Rúis go príomha. Nuair a iolraítear na tonaí ábhar sin faoi thart ar 700 000, (an líon tuirbíní gaoithe a bheidh ag teastáil laistigh den Aontas), is léir go mbeidh méideanna ollmhóra coincréide, cruach, copair agus ábhar eile i gceist – agus méideanna ollmhóra breise CO2 á n-astú fad a bheidís á dtáirgeadh. Is measa fós an ganntanas i gcás mianraí tearcithreacha (le haghaidh gineadóirí leictreachais agus cadhnraí), neoidimiam, diospróisiam, etc., agus ba rídheacair é a réiteach faoi 2050.

7.   Maolú

7.1.

Má leanann an Ghearmáin de bheith ag tógáil tuirbíní gaoithe ar ráta na bliana 2021, thógfadh sé 160 bliain chun na tuirbíní uile a thógáil a bheadh ag teastáil le haghaidh an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip.

7.2.

Lena chur go hachomair, deir líon mór innealtóirí go mbeidh sé an-dúshlánach spriocanna an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip a bhaint amach faoi 2050, de dheasca ganntanas ábhar (mianraí tearcithreacha, copar, cruach etc.) agus ganntanas innealtóirí agus oibrithe oilte (e.g. leictreoirí), dhá ghné atá riachtanach don Chomhaontú Glas don Eoraip.

8.   Cosc

8.1.

Tá líon mór tionscal dianfhuinnimh le hathrú go hidrigin ghlas nó amóinia inathnuaite a tháirgtear trí chumhacht leictreach inathnuaite faoi 2050, lena n-áirítear an tionscal cruach, tionscal na gceimiceán agus an tionscal stroighne. Maidir le haistriú na dtionscal dianfhuinnimh uile sin, ní thuigeann roinnt mhaith daoine go mbeidh thart ar a dheich n-oiread níos mó cumhacht leictreach inathnuaite ag teastáil i gcomparáid leis an aistriú go dtí an leictrea-shoghluaisteacht agus dícharbónú an tionscail cruach.

8.2.

Is ón táirgeadh iarainn agus cruach a thagann an ceathrú cuid de na hastaíochtaí CO2 tionsclaíocha domhanda uile. Táirgeadh thart ar 1 870 milliún tona cruach ar fud an domhain in 2020; táirgeadh thart ar 57 % den chruach sin sa tSín, agus 7 % san Aontas. As an 1 870 milliún tonna cruach a tháirgtear ar domhan, déantar thart ar 1 300 milliún tonna (65 %) di le foirnéisí soinneáin comhtháite, trína ndéantar an t-amhiarann a laghdú le cóc, agus méid an-mhór astaíochtaí CO2 a ghiniúint (thart ar 1,4 tonna CO2 in aghaidh an tonna cruach).

8.3.

Sna 27 mBallstát, déantar thart ar 150 milliún tonna cruach a tháirgeadh sa bhliain, agus thart ar 90 milliún tonna di trí bhíthin modhanna ina mbaintear leas as an bhfoirnéis soinneáin. Chun táirgeadh an 90 milliún tonna muciarainn sin (arna laghdú le cóc san fhoirnéis soinneáin) a aistriú go hiarann glas hidrigine inathnuaite, bheadh thart ar 360 TWh/bliain de leictreachas inathnuaite ag teastáil (faoi 2050). Méid millteanach mór fuinnimh inathnuaite é 360 TWh sa bhliain. Is mó é ná an méid leictreachais inathnuaite a theastódh chun na gluaisteáin paisinéirí uile san Aontas a leictriú. Beidh 30 000 mórthuirbín gaoithe ar a laghad ag teastáil chun an leictreachas inathnuaite sin a tháirgeadh le haghaidh thionscal cruach an Aontais.

8.4.

San Aontas Eorpach, bhí an táirgeadh leictreachais thart ar 2 904 TWh in 2019, agus níor tháinig ach thart ar 35 % de sin ó fhoinsí inathnuaite. Mar sin féin, táirgeadh thart ar 38 % (1 112 TWh) ó bhreoslaí iontaise agus thart ar 26 % ó chumhacht núicléach (765 TWh). Níor táirgeadh ach 13 % ó chumhacht ghaoithe, 12 % ó stáisiúin hidrileictreacha, 4 % ó ghléasraí cumhachta gréine, 4 % ó bhithfhuinneamh agus 2 % ó sholáthairtí geoiteirmeacha. Tháinig formhór na giniúna leictreachais inathnuaite san Aontas Eorpach in 2019 (1 005 TWh) ó chumhacht ghaoithe (367 TWh, 42 % de na foinsí inathnuaite ar fad). Gineadh 39 % eile ó stáisiúin hidrileictreacha (345 TWh), 12 % ó ghléasraí cumhachta gréine (125 TWh) agus an 6 % eile ón mbithfhuinneamh (55 TWh).

8.5.

Tá gá leis na stáisiúin taisce pumpála hidrileictreacha a leathnú chun an eangach a chobhsú i gcás cliseadh cumhachta.

8.6.

Ba cheart tosaíocht níos mó a thabhairt don hidreachumhacht ar chlár oibre an bheartais fuinnimh agus aeráide. Ní mór stáisiúin hidrileictreacha a fhorbraítear go hinbhuanaithe a aithint mar fhoinsí inathnuaite fuinnimh. Ba cheart do rialtais hidreachumhacht ar mhórscála agus ar mhionscála a áireamh ina spriocanna imscartha fadtéarmacha, ina bpleananna fuinnimh agus ina scéimeanna dreasachta maidir leis an bhfuinneamh inathnuaite, ar an leibhéal céanna le foinsí inathnuaite inathraitheacha.

---

(1)  Gníomhaireacht an Aontais um Chomhar idir Rialálaithe Fuinnimh.

(2)  https://www.entsoe.eu/

(3)  https://www.entsoe.eu/

(4)  https://ec.europa.eu/echo/what/humanitarian-aid/disaster-preparedness_en

(5)  https://sdgs.un.org/goals

(6)  https://www.conserve-energy-future.com/10-worst-natural-disasters.php

(7)  https://www.samhsa.gov/find-help/disaster-distress-helpline/disaster-types/incidents-mass-violence

(8)  https://ec.europa.eu/echo/index_en

(9)  https://erccportal.jrc.ec.europa.eu/

(10)  https://civil-protection-knowledge-network.europa.eu/

(11)  https://ec.europa.eu/echo/what/civil-protection/eu-civil-protection-mechanism_en

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir leis an euro digiteach

(tuairim féintionscnaimh)

(2023/C 75/04)

Rapóirtéir:

Juraj SIPKO

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	20.01.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Aontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta agus Comhtháthú Eacnamaíoch agus Sóisialta
Dáta a glactha sa rannóg	06.10.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	26.10.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	573
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	183/1/1

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Mar thoradh ar dhul chun cinn na nuálaíochta teicneolaíche san earnáil airgeadais, tá airgeadraí digiteacha á bhforbairt de réir a chéile ag na bainc cheannais ar fud an domhain. Dála bainc cheannais eile ar fud an domhain, ghlac an Banc Ceannais Eorpach (BCE-Eurochóras) cinneadh i mí Iúil 2021 chun “céim imscrúdaithe” a sheoladh sula bhféadfaí euro digiteach a thabhairt isteach. Is geal le CESE go bhfuil BCE fós ag obair dó chun euro digiteach a thabhairt isteach. Faoi láthair, tá cur chuige céim ar chéim á ghlacadh ag BCE-Eurochóras chun euro digiteach a ghlacadh agus táthar ag cloí le hamlíne shocraithe chuige sin. Bíodh sin mar atá, ní dhearnadh aon chinneadh go fóill maidir le euro digiteach a ghlacadh.

1.2.

Measann CESE go bhfuil an-tábhacht ag baint le cuimsitheacht airgeadais agus le cuimsitheacht dhigiteach agus an euro digiteach á thabhairt isteach. Dá bhrí sin, tá sé ag súil leis go rachaidh an euro digiteach chun tairbhe don uile dhuine sa limistéar euro. Leis an euro digiteach, ba cheart a bheith in ann idirbhearta íocaíochta a dhéanamh ar bhonn níos tapúla agus níos éifeachtúla.

1.3.

Tá CESE á thabhairt dá aire gur cineál nua airgid a bheidh sa euro digiteach. I ndáil leis an méid sin, cé nach mór gach ceann de na gnéithe dearfacha agus na deiseanna lena mbaineann a chur san áireamh agus glacadh an euro dhigitigh á mheas, ní mór na rioscaí uile a d’fhéadfadh a bheith ann a chur in iúl freisin, go háirithe a mhéid a bhaineann leis an earnáil airgeadais. Dá bhrí sin, ní mór faireachán, maoirseacht agus bainistiú na rioscaí a d’fhéadfadh a bheith i gceist a chur san áireamh agus an euro digiteach á dhearadh.

1.4.

Dar le CESE, tá an chobhsaíocht airgeadais ar cheann de na príomh-shaincheisteanna a bhaineann le euro digiteach a thabhairt isteach. Ar an ábhar sin, beidh sé tábhachtach amach anseo go ndéanfaidh BCE gach beart is gá i réimse na maoirseachta chun idirbhearta neamhdhleathacha a chomhrac, go háirithe chun críoch sciúrtha airgid agus maoinithe sceimhlitheoireachta (AML/CFT), agus chun cibear-ionsaithe a chomhrac.

1.5.

Agus ullmhúcháin á ndéanamh le haghaidh thabhairt isteach féideartha an euro dhigitigh, feictear do CESE go bhféadfaí an córas íocaíochta a chur sa riocht go mbeadh sé níos éifeachtúla agus níos iomaíche. Ach euro digiteach a bheith ann, d’fhéadfaí rioscaí a laghdú agus cobhsaíocht airgeadais a chur chun cinn san am céanna.

1.6.

Tacaíonn CESE leis na bearta atá déanta ag BCE-Eurochóras chun euro digiteach a thabhairt isteach. Ós tionscadal an-chasta é seo a bhfuil tionchar mór ag forbairt dhinimiciúil reatha na dteicneolaíochtaí nuálacha air freisin, is den tábhacht go leagfadh BCE amach roghanna dearaidh éagsúla. Dá réir sin, beidh sé tábhachtach idirbhearta ar líne agus as líne araon a éascú. Ar a mhuin sin, i gcás idirbhearta íocaíochta trasteorann, ní mór na córais a bheith comhoiriúnach dá chéile.

1.7.

Tá dlúthfhaireachán á dhéanamh ag CESE ar obair BCE maidir le euro digiteach a ghlacadh agus leanfaidh sé d’amhlaidh a dhéanamh. Beidh sé tábhachtach, dá bhrí sin, de réir mar a théann an próiseas cinnteoireachta ar leibhéal BCE-Eurochóras ar aghaidh, go ndéanfaí gach beart substainteach agus sistéamach chun an tsamhail is iomchuí a roghnú lena n-áiritheofaí cuimsitheacht airgeadais, cobhsaíocht airgeadais agus príobháideachas. Tá roghanna dearaidh éagsúla á bhfiosrú agus á n-athbhreithniú ag BCE i láthair na huaire.

1.8.

Ós tionscadal casta fíordhúshlánach a bhfuil baint aige le gach cónaitheoir i mBallstáit an Aontais Eorpaigh é seo, tá sé á chur i bhfáth ag CESE nach mór an tsochaí shibhialta a thabhairt isteach sna chéad chéimeanna eile den ullmhúchán, den chaibidlíocht agus den phlé ar thabhairt isteach an euro dhigitigh.

2.   Barúlacha ginearálta

2.1.

De thoradh éabhlóid leanúnach na teicneolaíochta, tá digiteáil thapa le feiceáil i ngach earnáil den gheilleagar, lena n-áirítear sa struchtúr sóisialta uileghabhálach. Tá forbairt thapa agus tionchar na nuálaíochta teicneolaíche le tabhairt faoi deara san earnáil airgeadais agus in institiúidí a sholáthraíonn seirbhísí íocaíochta freisin. Tá próiseas mear na digiteála ag leanúint ar aghaidh freisin san earnáil phoiblí.

2.2.

San am i láthair, tá plé ar bun i mbainc cheannais ar fud an domhain faoi airgeadra digiteach bainc ceannais (CBDC) a thabhairt isteach agus cinntí á nglacadh acu ina leith. Mar a sheasann cúrsaí anois, tá airgeadra digiteach glactha ag bainc cheannais na mBahámaí agus na Nigéire mar dhlíthairiscint. Ina theannta sin, tá breis agus 110 dtír ar fud an domhain ag féachaint an bhféadfaí airgeadra digiteach a thabhairt isteach.

2.3.

D’éirigh le Daon-Phoblacht na Síne (1) tionscadal airgeadra digiteach a sheoladh, cé nach bhfuil sé idirnasctha le bainc cheannais eile ar fud an domhain go fóill. Is í an chéad stát G20 tionscadal den saghas sin a sheoladh. I mí Eanáir 2022, d’fhoilsigh Córas Cúlchiste Feidearálach na Stát Aontaithe staidéar ar na buntáistí agus na míbhuntáistí a bhaineann le dollar digiteach a thabhairt isteach.

2.4.

Tá thart ar 90 % de na bainc cheannais, atá freagrach as 95 % de OTI an domhain, ag déanamh a machnaimh faoi láthair faoi airgeadra digiteach a ghlacadh (2). Tá thart ar leath de bhainc cheannais an domhain i mbun airgeadra digiteach bainc ceannais (CBDCanna) a fhorbairt nó i mbun trialacha sonracha chun iad a thabhairt isteach. Thairis sin, tá sé beartaithe ag dhá thrian de na bainc cheannais CBDC a thabhairt isteach le haghaidh idirbhearta miondíola sa ghearrthéarma nó sa mheántéarma.

2.5.

Tá comhaontú ginearálta ann gur féidir a bheith ag súil le costais níos ísle agus le hidirbhearta íocaíochta níos éifeachtúla, níos tapúla agus níos sláine nuair a thabharfaidh bainc cheannais airgeadraí digiteacha isteach.

2.6.

Tá baint ag glacadh na mbanc ceannais le hairgeadraí digiteacha leis na forbairtí dinimiciúla atá ag tarlú sa mhargadh criptea-airgeadra. Ina theannta sin, le teacht chun cinn agus leathadh tapa COVID-19, cuireadh dlús breise leis an bpróiseas digiteála sin.

2.7.

Agus cinntí á ndéanamh maidir le CBDCanna a thabhairt isteach, beidh sé tábhachtach tionchar an aistrithe sin ar chobhsaíocht mhacra-airgeadais a chur san áireamh. Maidir le tíortha a chinn airgeadraí digiteacha a ghlacadh agus a chur chun feidhme, meastar go mbeidh tairbhí suntasacha ag baint leo dóibh, ní hamháin ó thaobh luais, éifeachtúlachta agus líon na n-oibríochtaí de, ach ó thaobh fheidhmiú gan bhriseadh an chórais íocaíochta agus socraíochta de chomh maith.

2.8.

Agus euro dhigitigh á thabhairt isteach ag an mBanc Ceannais Eorpach (BCE), is é an aidhm ba cheart a bheith ann ná ról an airgid phoiblí mar bhonn taca faoin gcóras íocaíochtaí a chaomhnú agus rannchuidiú freisin le neamhspleáchas straitéiseach agus éifeachtúlacht eacnamaíoch na hEorpa. Ina theannta sin, ba cheart dó rannchuidiú le margadh íocaíochtaí miondíola Eorpacha atá níos cothroime, níos éagsúla agus níos athléimní, agus ardleibhéal príobháideachais agus slándála á áirithiú san am céanna. Go deimhin, tá an Eurochóras tiomanta d’ardchaighdeáin phríobháideachais a ráthú. É sin ráite, bheadh gá le leibhéil phríobháideachais níos airde ná na réitigh íocaíochta atá ann faoi láthair a chomhtháthú sa chreat rialála.

3.   Barúlacha ginearálta

3.1.

Tá CESE á chur in iúl gur cheart do BCE díriú ar rioscaí a d’fhéadfadh a bheith ann a laghdú agus deireadh a chur leo agus é ag féachaint le euro digiteach a thabhairt isteach. A mhéid a bhaineann leis an euro digiteach féin, tá roinnt samhlacha á bplé, lena n-áirítear samhlacha atá bunaithe ar bhailíochtú tríú páirtí agus ar bhailíochtú idir piaraí agus atá in ann feidhmiú ar líne nó as líne (3).

3.2.

Tá CESE ag súil leis go n-áireofaí i straitéis BCE maidir le euro digiteach a ghlacadh scrúdú ar gach cineál riosca atá ann agus go ndíreofaí ar bhearta a dhéanamh chun deireadh a chur leis na rioscaí a d’fhéadfadh a bheith ann.

3.3.

Tá CESE á chur i bhfios go láidir gur cheart go ndíreofaí i bpleananna BCE maidir le euro digiteach a thabhairt isteach ar chobhsaíocht airgeadais a choinneáil agus ar aistriú rianúil airgeadaíochta a áirithiú. Ar an ábhar sin, beidh sé tábhachtach tuilleadh mionanailíse a dhéanamh ar ghnéithe dearaidh éagsúla an euro dhigitigh, lena n-áirítear a mhéid a bhaineann leis an tionchar a bheidh aige amach anseo ar chobhsaíocht mhacra-airgeadais.

3.4.

Tá CESE ag dréim leis go mbeidh gá rioscaí eile a d’fhéadfadh a bheith ag baint le próiseas na forbartha teicneolaíochta a chur san áireamh freisin. Ina fhianaise sin, beidh dhá dhúshlán le sárú le straitéis BCE maidir leis an euro digiteach, eadhon cobhsaíocht airgeadais agus aistriú rianúil beartais airgeadaíochta a áirithiú, ar thaobh amháin, agus próiseas dinimiciúil forbartha agus nuálaíochta teicneolaíochta a áirithiú, ar an taobh eile.

3.5.

Dar le CESE, is gá gach beart is gá a dhéanamh i gcoinne maoiniú sceimhlitheoireachta agus oibríochtaí neamhdhleathacha eile nuair a dhéanfar íocaíochtaí eachtracha (4). I dtaca leis sin de, measann CESE go bhfuil scóip shuntasach ann le haghaidh comhar agus comhordú idirnáisiúnta a rachaidh chun tairbhe don dá thaobh idir bainc cheannais agus institiúidí idirnáisiúnta airgeadaíochta-airgeadais agus eacnamaíocha (5).

3.6.

Tá CESE ag tabhairt dá aire, agus na cineálacha éagsúla airgid atá ann á meas, gur cheart na feidhmeanna éagsúla atá aige a chur san áireamh, i.e. stór an luacha, aonaid cuntais agus an modh malartaithe. Ba cheart euro digiteach a úsáid mar mhodh íocaíochta go príomha agus níor cheart é a bheith ina ionstraim le haghaidh infheistíochtaí airgeadais. Ar an dóigh sin, is féidir iarmhairtí diúltacha don earnáil airgeadais a sheachaint.

3.7.

Measann CESE, má táthar chun an leas is fearr is féidir a bhaint as an bhfeidhm íocaíochta seo, go mbeidh sé tábhachtach go mbeidh líon leordhóthanach cistí ar fáil agus iad saor ó shrian ar bith. Tá CESE á chur in iúl freisin gur den tábhacht go nglacfaí le daoine nádúrtha agus daoine dlítheanacha araon i gcaidreamh cómhalartach íocaíochta agus socraíochta. Bíodh sin mar atá, ní mór uirlisí a bheith i bhfeidhm chun nach n-úsáidfear an euro digiteach chun críoch infheistíochta (6).

3.8.

Síleann CESE go mbeidh ar BCE dul i ngleic le dúshláin áirithe agus breithniú á dhéanamh aige ar euro digiteach a thabhairt isteach, go mór mór ó thaobh shlándáil na n-íocaíochtaí, a n-éifeachtúlachta, a gcuimsitheachta airgeadais, lena n-áirítear cobhsaíocht airgeadais agus tarchur beartais airgeadaíochta, etc. Trí phleananna chorparáidí na hearnála príobháidí airgeadraí digiteacha a thabhairt isteach, tá dlús á chur le tionscadail CBDC. Is den fhíorthábhacht go mbeadh BCE ag súil le tuilleadh iomaíochta ó airgeadraí digiteacha san earnáil phríobháideach (7).

3.9.

Tá CESE á chur in iúl nach mór do BCE cinneadh a dhéanamh faoin gcaoi leis na dálaí a leagan síos chun cliseadh margaidh a d’fhéadfadh tarlú a sheachaint. Thairis sin, beidh sé riachtanach a chinneadh freisin conas déileáil le bainc phríobháideacha, mar aon le hinstitiúidí airgeadais a sholáthraíonn seirbhísí íocaíochta intíre agus eachtracha. Dá bhrí sin, beidh ar BCE cinneadh a dhéanamh maidir leis an tsamhail CBDC a roghnófar ag an gcéim ullmhúcháin.

3.10.

San am i láthair, is iad seo a leanas na samhlacha aitheanta d’airgeadraí digiteacha bainc cheannais: an tsamhail dhíreach, an tsamhail indíreach, an tsamhail idirmheánach agus an tsamhail hibrideach. Ina theannta sin, tá CESE á chur in iúl go mbeidh an idir-inoibritheacht idir na bainc cheannais ar na dúshláin is mó a bhaineann le ceann amháin de na samhlacha féideartha d’airgeadra digiteach BCE a chur in úsáid (8).

3.11.

Is éard atá CESE ag súil leis go mbeadh córais íocaíochta trasteorann le haghaidh idirbhearta miondíola ina n-úsáidtear an euro digiteach tapa a ndóthain, ar chostas níos lú, níos trédhearcaí, níos sláine agus i bhfad níos inrochtana.

3.12.

Tá CESE á chur i bhfios go láidir go bhfágfaidh idirnascadh na n-íocaíochtaí miondíola go mbeidh sé níos éasca idirbhearta aonair a dhéanamh faoi na samhlacha éagsúla arna nglacadh ag na bainc cheannais aonair agus an euro digiteach á thabhairt isteach. Dá fheabhas a bheidh an idir-inoibritheacht idir soláthraithe seirbhísí íocaíochta, is amhlaidh is sásta a bheith úsáideoirí agus soláthraithe seirbhísí.

3.13.

Measann CESE gur cineál nua airgid a bheidh sa euro digiteach. Tá dhá chineál airgeadra dhigitigh ag teacht ar an bhfód de thoradh na nuálaíochta teicneolaíche, eadhon (a) sócmhainní digiteacha bainc cheannais agus (b) sócmhainní digiteacha príobháideacha. Sa chás seo, ní hamháin gur gá an iomaíocht a d’fhéadfadh a bheith ann a chur san áireamh, ní mór freisin an euro digiteach a aithint mar an dara hairgeadra cúltaca is tábhachtaí sa chaidreamh idirnáisiúnta airgeadaíochta.

4.   Moltaí sonracha

4.1.

Tá CESE á chur in iúl, má thugtar isteach euro digiteach, go n-áiritheoidh BCE, i gcomhar le bainc thráchtála, go leanfar d’airgead tirim a chur ar fáil agus gur féidir é a úsáid fós in oibríochtaí miondíola (9).

4.2.

Tá CESE á chur in iúl gur cheart do BCE faireachán a dhéanamh ar na rioscaí uile a d’fhéadfadh a bheith ann. Beart tábhachtach amháin is ea “cripteamhona cobhsaí” má táthar chun cobhsaíocht an airgeadra a áirithiú sa bhlocshlabhra (10). Dá bhrí sin, beidh sé tábhachtach a shonrú cén chaoi a rachaidh BCE i ngleic leis an gcineál seo airgeadra dhigitigh — cripteamhona cobhsaí — rud a d’fhéadfaí a nascadh leis an euro digiteach freisin.

4.3.

Tá CESE á chur i bhfáth go leanfaidh airgead tirim de bheith an-tábhachtach do chuimsitheacht airgeadra. Ní bhíonn rochtain i gcónaí ag codanna áirithe den tsochaí — go háirithe daoine níos sine agus daoine atá leochaileach ó thaobh airgeadais de — ar chuntais dhigiteacha ná ar chártaí creidmheasa. Is é airgead tirim an t-aon mhodh íocaíochta ar fáil dóibh siúd. Lena chois sin, is lú an cur isteach a dhéanann airgead tirim ar phríobháideachas na saoránach. I bhfianaise an mhéadaithe atá ag teacht ar líon na nótaí bainc sa gheilleagar, is léir go bhfuil muinín ag daoine as an gcineál seo airgid, mar gheall ar an ngéarchéim airgeadais, is dócha, agus ina diaidh.

4.4.

Tugann CESE dá aire go bhfuil beagnach gach banc ceannais ar domhan a bhfuil straitéis glactha acu maidir le hairgeadra digiteach bainc ceannais a thabhairt isteach ag féachaint le foirm, córas, dearadh agus samhail a n-airgeadraí digiteacha amach anseo a bhunú agus a thástáil.

4.5.

Feictear do CESE go bhfuil fadhb le sárú ag BCE i bpróiseas na nuálaíochta teicneolaíche (11), is é sin conas ba cheart leanúint le próiseas digitithe an euro atá ar siúl, conas naisc a áirithiú le hairgeadraí digiteacha na mbanc ceannais agus conas cuimsitheacht airgeadais, agus cobhsaíocht mhaicreacnamaíoch agus airgeadais a áirithiú san am céanna.

4.6.

Measann CESE nach é atá beartaithe le tabhairt isteach an euro dhigitigh réiteach a fháil ar na saincheisteanna uile a bhaineann leis an réabhlóid theicneolaíoch atá ag teacht chun cinn. Táthar ag súil leis go dtiocfaidh laghdú suntasach ar íocaíochtaí in airgead tirim. Ina theannta sin, ní mór aghaidh a thabhairt ar shaincheist na ceannasachta airgeadaíochta, go háirithe trí thacú leis an bpróiseas digitithe a bhaineann le híocaíochtaí agus aistrithe eachtracha, agus is gá mar chuid de sin dul i ngleic le príomh-shaincheist an chuimsithe airgeadais. Is ceisteanna gan réiteach iad sin uile atá fós os comhair BCE sa lá atá inniu ann.

4.7.

Tugann CESE dá aire nach ann do chur chuige a oireann do gach Ballstát maidir leis an euro digiteach óir tá difríochtaí ann ó thír go chéile. Dá bhrí sin, agus sinn ag aistriú chuig euro digiteach, ní mór tús áite a thabhairt do raon feidhme a úsáide i ngach tír. Cuirfear an euro digiteach ar fáil do shaoránaigh uile an limistéir euro, díreach mar a thairgtear airgead tirim do shaoránaigh uile an limistéir euro, gan beann ar a dtír. D’fhéadfadh sé go mbeadh éagsúlachtaí sa dóigh a n-úsáidtear é a ag brath ar nósanna agus noirm na dtíortha aonair.

4.8.

Tuigeann CESE go mbeidh sé tábhachtach, agus iarracht á déanamh na gnéithe éagsúla a bhaineann le tabhairt isteach an euro dhigitigh a mhúnlú, aird ar leith a thabhairt ar choinníollacha príobháideachais agus ar thráthchlár sheoladh an mhargaidh. Beidh sé tábhachtach freisin an bonneagar reatha agus an ailtireacht theicniúil nua a úsáid chun slándáil na n-idirbheart íocaíochta agus na nósanna imeachta maidir le sainaithint custaiméirí a áirithiú.

4.9.

Tá CESE den bharúil go mbeidh ardleibhéal cosanta príobháideachais ag gabháil leis an euro digiteach. Bíodh is nach bhfuil an tréimhse ama leagtha síos go baileach ina leith go fóill, is den bharrthábhacht ullmhúcháin chúramacha a dhéanamh ag an gcéim seo. De bhreis air sin, tugann CESE dá aire go gcuirfidh BCE gach ceanglas AML/CFT san áireamh agus euro digiteach á eisiúint aige. Ní chiallaíonn sé sin, áfach, go ndéanfaidh BCE féin seiceálacha “bíodh aithne agat ar do chustaiméirí”;

4.10.

Tá CESE den bharúil go mbeidh an measúnú ar an gceannasacht náisiúnta, maille leis an tionchar ar an gcóras baincéireachta Eorpach, tábhachtach chomh maith. Siúd is nach ionann an córas íocaíochta ar fud na hEorpa faoi láthair, is buntáiste mór é go bhfuil teacht ag daoine nádúrtha agus daoine dlítheanacha araon air. Go nuige seo, agus ó bhí an ghéarchéim airgeadais dhomhanda ann, córas sách éifeachtúil, cobhsaí agus slán atá ann.

4.11.

Tá CESE ag iarraidh go dtabharfaí an tAontas Baincéireachta chun críche. Bheadh tairbhe le baint as fíor-Aontas Baincéireachta ó thaobh athléimneacht agus aonfhoirmeacht earnáil bhaincéireachta na hEorpa a neartú a thuilleadh. Ba ríthábhachtach agus ba thairbheach an méid sin freisin don euro digiteach atá beartaithe.

4.12.

Tá CESE á chur in iúl go bhfuil dalaí fabhracha maidir le hidirbhearta íocaíochta ag bainc thráchtála i dtíortha an limistéir euro faoi láthair. Sa chomhthéacs sin, bheifí ag súil leis go gcomhoibreodh na bainc thráchtála agus institiúidí eile san earnáil airgeadais, lena n-áirítear institiúidí a sholáthraíonn seirbhísí íocaíochta, le BCE agus an euro digiteach á cheapadh agus á thabhairt isteach.

4.13.

Agus CBDCanna á dtabhairt isteach agus á gcur chun feidhme i dtíortha an limistéir euro, ní mór na gnéithe seo a leanas a chur san áireamh, ar a laghad: i) agus an euro digiteach á ghlacadh mar bhunmhodh íocaíochta, gur cheart fós an rogha a bheith ag an duine idirbhearta íocaíochta a dhéanamh in airgead tirim; ii) gur gá an euro digiteach a bheith inúsáidte agus inrochtana laistigh den limistéar euro, agus, thar lear freisin, b’fhéidir; iii) go bhfágfaidh próiseas an digitithe gur féidir an euro digiteach a úsáid in idirbhearta faoi choinníollacha nua nach raibh ann dóibh le haghaidh íocaíochtaí in airgead tirim.

4.14.

Tá CESE ag dréim leis go bhfuil raon beart á ullmhú ag BCE atá dírithe ar euro digiteach a thabhairt isteach agus go bhfuil sé beartaithe aige iad a chur chun feidhme laistigh den tréimhse ama a leagadh síos. Ar a mhuin sin, tá sé á chur i bhfios go láidir aige gur gá a áirithiú go mbeidh dlúthchomhar ann maidir le hardleibhéal idirnasc idir na córais íocaíochta, ní hamháin laistigh de Bhallstáit an limistéir euro, ach freisin le bainc cheannais eile ar fud an domhain agus leis na hinstitiúidí airgeadaíochta-airgeadais ábhartha a chuirfidh an cúnamh teicniúil is gá ar fáil.

4.15.

Má táthar chun euro digiteach a thabhairt isteach, ní mór coinníollacha substainteacha agus coinníollacha sistéamacha a chur i bhfeidhm chun go bhfeidhmeoidh sé mar is ceart. Ó tharla go mbeidh tionchar aige sin ar gach saoránach i mBallstáit an limistéir euro, lena n-áirítear Ballstáit an Aontais, is ríléir gur gá an tsochaí shibhialta, an lucht taighde agus an lucht acadúil a áireamh sna chéad chéimeanna eile den phlé maidir le euro digiteach a ghlacadh agus a thabhairt isteach.

---

(1)  Sheol an tSín tionscadal an yuan dhigitigh in 2014 agus baineadh úsáid as an airgeadra le linn Chluichí Oilimpeacha an Gheimhridh in 2022. Go nuige seo, is ar chríoch na Síne amháin a úsáideadh an yuan digiteach.

(2)  Le haghaidh tuilleadh faisnéise, féach: https://news.bitcoin.com/105-countries-are-exploring-central-bank-digital-currencies-cbdc-tracker-shows/.

(3)  Le haghaidh tuilleadh faisnéise, féach:https://www.ecb.europa.eu/paym/digital_euro/investigation/governance/shared/files/ecb.degov220504_magdesignfeatures.en.pdf?2e15ee7911b93a720fbdebe09cfa1a79.

(4)  Tá tuilleadh eolais ar an ábhar seo sa tuairim ó CESE Pacáiste reachtach maidir le frithsciúradh airgid IO C 152, 6.4.2022, lch. 89.

(5)  Is iad na hinstitiúidí seo a leanas is mó atá rannpháirteach sa phróiseas chun airgeadra digiteach bainc ceannais a thabhairt isteach: an Ciste Airgeadaíochta Idirnáisiúnta, an Banc um Shocraíochtaí Idirnáisiúnta, an Banc Domhanda agus institiúidí airgeadais agus eacnamaíocha eile, idir phoiblí agus phríobháideacha.

(6)  Le haghaidh tuilleadh faisnéise, féach: https://www.ecb.europa.eu/paym/digital_euro/investigation/governance/shared/files/ecb.degov220711_tools.en.pdf?fb2430528d8f964513dd66ffcd8cbaf7.

(7)  Is féidir le hairgeadraí digiteacha príobháideacha (criptea-airgeadraí) dul in iomaíocht le hairgeadraí digiteacha bainc cheannais. Ó bhí an ghéarchéim airgeadais dhomhanda ann, tá méadú nach mór tagtha ar airgeadraí príobháideacha digiteacha.

(8)  Agus samhlacha éagsúla de chórais íocaíochta trasteorann á nascadh le chéile, is den tábhacht é go mbeadh siad comhoiriúnach dá chéile.

(9)  Le haghaidh tuilleadh faisnéise, féach an tuairim ó CESE Straitéis um Íocaíochtaí Miondíola don Aontas Eorpach, (IO C 220, 9.6.2021, lch. 72).

(10)  Criptea-airgead ar phraghas seasta is ea cripteamhona cobhsaí a bhfuil a luach margaidh ceangailte le sócmhainní eile. Murab ionann agus criptea-airgid eile, amhail Bitcoin, is féidir cripteamhona cobhsaí a phionnáil le sócmhainní amhail cúlchistí áirithe nó airgeadraí inmhalartaithe is féidir a thrádáil ar mhalartáin, lena n-áirítear USD nó an euro.

(11)  Tá an fhorbairt theicneolaíoch sa réimse sin bunaithe ar dhílárú maoinithe, amhail na turgnaimh atá á ndéanamh ag na gnólachtaí móra teicneolaíochta, mar shampla. Tháinig ann do Diem/Libra agus e-CNY de thoradh próiseas teicneolaíochta réabhlóideach.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa Gnólachtaí na hEorpa a athchaipitliú — modh nuálach i dtreo téarnamh cuimsitheach inbhuanaithe

(tuairim féintionscnaimh)

(2023/C 75/05)

Rapóirtéir:

Antonio GARCÍA DEL RIEGO

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	20.01.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Aontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta agus Comhtháthú Eacnamaíoch agus Sóisialta
Dáta a glactha sa rannóg	06.10.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	26.10.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	573
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	186/0/2

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Meastar, ar bhonn na fianaise a fuarthas le déanaí, go mbeidh easnamh cothromais agus caipitil hibrideach idir EUR 450-600 billiún ann. Cuireann sé sin go leor cuideachtaí i mbaol, go háirithe ós rud é go bhfuil teannais eacnamaíocha nua ag teacht chun cinn agus go bhfuil rófhéichiúnas ag cuideachtaí an Aontais. Tá cuideachtaí an Aontais ag brath go príomha ar chreidmheas bainc agus, dá bhrí sin, ba cheart foinsí eile cistiúcháin a spreagadh. Chuige sin, ní mór gníomhaithe a bheith páirteach san iarracht sin, amhail bainisteoirí sócmhainní, cuideachtaí árachais agus cistí pinsin.

1.2.

Sa chomhthéacs sin, tá sé á mholadh ag CESE go bhforbrófaí creat lena gcuirfear feabhas ar ionstraimí airgeadais hibrideacha ionas gur fusa a bheidh sé iad a chur chun feidhme, cláir chomhardaithe gnólachtaí a threisiú agus é a chur ar a gcumas do chuideachtaí a leibhéal infheistíochta a chaomhnú gan méadú ar a bhféichiúnas. Ar an dóigh sin, d’fhéadfaidís leanúint de bheith iomaíoch agus dul in oiriúint don todhchaí trí bhorradh a chur faoina gclaochluithe glasa agus digiteacha.

1.3.

Is é an rogha mhalartach is fearr dá bhfuil ann ionstraimí atá fo-ordaithe go mór agus tá cúiseanna éagsúla leis sin: i) Is ann dóibh cheana féin i roinnt tíortha Eorpacha agus déantar rialú orthu chun féachaint chuige gur ionstraim shlán iad do Mhicrifhiontair, d’Fhiontair Bheaga agus d’Fhiontair Mheánmhéide (MFBManna); ii) Is réiteach solúbtha fadtéarmach iad atá éasca le cur chun feidhme ag gnólachtaí de gach méid i gcomparáid le roghanna malartacha níos sofaisticiúla amhail bannaí nó scaireanna; iii) Tá siad comhoiriúnach le gnólachtaí teaghlaigh, arb ionann iad agus 60 % de ghnólachtaí an Aontais, ar mian leo smacht a choinneáil ar a gcuideachta de ghnáth.

1.4.

Má tá siad chun bheith ina réiteach éifeachtach, ba cheart stádas cuasachothromais a bheith ag na hionstraimí sin ionas nach mbreathnaítear orthu mar fhiachas i gcláir chomhardaithe agus iad a rangú díreach roimh íocaíochtaí cascáide i gcás ina ndéanfaí cuideachta a leachtú.

1.5.

Má táthar chun dul i gcion go mór ar chuideachtaí den uile mhéid, is é an rogha is fearr dá bhfuil ann ionstraim a bhunú inar féidir le hinstitiúidí príobháideacha agus poiblí, lena n-áirítear bainc, bainisteoirí sócmhainní, an earnáil phoiblí agus infheisteoirí institiúideacha a bheith ag obair i gcomhar le chéile.

1.6.

Is éard atá sa mholadh sin sprioc fhadtéarmach a bhfuil réiteach ag gabháil léi is féidir a chur chun feidhme sa ghearrthéarma agus a bheidh ina bonn taca faoi Aontas na Margaí Caipitil. Ach samhail uile-Aontais le haghaidh ionstraim den chineál sin a ghlacadh, d’fhéadfaí tairbhe a bhaint as infheictheacht, leachtacht agus scála an mhargaidh aonair. Ar a mhuin sin d’fhéadfaí spéis leathan a chothú i measc infheisteoirí institiúideacha a bhfuil próifílí riosca fiachais agus próifílí riosca de chineál hibride á lorg acu ach bheadh torthaí níos fearr ag gabháil leis agus d’fhéadfaí freastal á dhéanamh ar riachtanais cuideachtaí beaga ag an am céanna. Dá n-éireofaí leis an gcreat sin a chur chun feidhme go leordhóthanach ar fud an Aontais, d’fhéadfadh sé a bheith ina chineál sócmhainní dea-shainithe lena spreagfaí infheistíocht agus lánpháirtiú an Aontais.

2.   Cúlra

2.1.

Cuideachtaí beaga agus meánmhéide i gcroílár an gheilleagair: in AE-27, is ionann iad agus 99,8 % de na gnólachtaí uile, beagnach dhá thrian (65 %) den fhostaíocht agus níos mó ná leath (53 %) den bhreisluach a ghineann an earnáil ghnó neamhairgeadais (NFBS) (1). Is ionann FBManna agus an fíorgheilleagar agus is iad príomhthoisc an chomhtháthaithe shóisialta in a lán réigiún san Eoraip. Bhí os cionn 22,5 milliún FBM ann in 2020. Tá beagán faoi bhun 200 000 FBM meánmhéide ann, ach is iadsan a chruthaíonn 17,3 % den bhreisluach agus 16 % den fhostaíocht (2).

2.2.

Bhuail COVID-19 an geilleagar go dona le linn 2020 agus le linn cuid de 2021. A bhuí le mearfhreagairt ó rialtais agus le bearta poiblí sealadacha, cuireadh cosc ar rabharta forleathan féimheachtaí a bhain le COVID-19, go príomha trí réitigh chun aghaidh a thabhairt ar shaincheisteanna leachtachta agus gearrthéarmacha a raibh rófhéichiúnas i measc chuideachtaí an Aontais mar thoradh orthu.

2.3.

Tráth a bhfuil deireadh ag teacht le formhór na mbeart tacaíochta poiblí a deonaíodh, tá teannais nua ag cur isteach ar na geilleagair dhomhanda agus na geilleagair Eorpacha. Ina measc tá géarchéim fuinnimh, boilsciú, an deireadh le seasamh airgid réidh BCE, leathnú na bpréimheanna riosca, costas méadaithe maoinithe, fadhbanna i slabhraí soláthair agus ionradh na Rúise ar an Úcráin.

2.4.

I bhfianaise sheasamh na hEorpa mar cheannaire ar an aistriú glas, beidh gá le hinfheistíochtaí móra ó ghníomhairí poiblí agus príobháideacha. D’fhéadfadh sé go bhfágfadh seasamh lagaithe FBManna go mbeadh sé deacair acu dul in oiriúint do chaighdeáin nua agus go dtitfeadh siad chun deiridh ar chorparáidí móra nó ar chuideachtaí meánmhéide ó áiteanna eile ar fud an domhain.

2.5.

Ós rud é go bhfuil rófhéichiúnas ag líon ard cuideachtaí (3) agus go bhfuil acmhainní fadtéarmacha de dhíth orthu ag an am céanna chun aghaidh a thabhairt ar dhúshláin atá ag teacht chun cinn, tá gá le réitigh nua lena dtreisítear caipiteal MFBManna agus cuideachtaí meánchaipitlithe beaga. De ghnáth, díríonn tionscnaimh atá ann cheana ar an leibhéal Eorpach, amhail Gníomhaíocht Uas-scálaithe Eorpach le haghaidh Caipiteal Riosca (clár ESCALAR de chuid BEI), ar chorparáidí ardfháis a mheastar a bheith ag méadú nó ar chuideachtaí atá sna luathchéimeanna a mhaoinítear le cistí caipitil fiontair. Ba cheart réitigh nua a bheith ina gcomhlánú ar na réitigh atá i bhfeidhm faoi láthair agus ba cheart díriú ar na MFBManna seanbhunaithe atá ann cheana agus ar chuideachtaí meánchaipitlithe beaga, arb ionann iad agus formhór na ngnólachtaí Eorpacha.

2.6.

Tá bearta roghnaitheacha seolta ag tíortha áirithe chun cumas infheistíochta cuideachtaí a threisiú agus, ag an am céanna, baol an “cuideachta zombaí” a sheachaint. Sa Spáinn agus sa Fhrainc, faigheann 15 000 cuideachta breis is EUR 30 billiún faoi scáth na mbeart sin (4). Den chuid is mó, faigheann siad tacaíocht i bhfoirm iasachtaí atá fo-ordaithe go mór agus breathnaítear ar rátálacha creidmheasa agus na cuideachtaí sin á roghnú chun féachaint chuige gur cuideachtaí inmharthana iad faighteoirí na tacaíochta sin.

3.   Barúlacha ginearálta

3.1.

De bharr rófhéichiúnais cuideachtaí Eorpacha, éilítear ionstraim athchaipitlithe de chineál éigin a chuireann ar a gcumas a n-iarracht infheistíochta a choinneáil nó a mhéadú. Thacaigh margaí poiblí go réasúnta maith le cuideachtaí liostaithe go dtí seo, ach níl na hacmhainní céanna ag margaí príobháideacha chun tacú le cuideachtaí beaga. Meastar gur EUR 450-600 billiún an bhearna chothromais agus caipitil hibride a d’fhéadfadh a bheith os comhair an Aontais mar gheall ar an bpaindéim agus an laghdú ar bhearta tacaíochta stáit (5).

3.2.

Ar an mórgóir, deir MFBManna agus cuideachtaí meánchaipitlithe beaga go mbíonn sé níos deacra acu maoiniú a fháil ná mar a bhíonn sé ag cuideachtaí móra, go háirithe maoiniú fadtéarmach:

3.2.1.

Agus iarratas á dhéanamh acu ar iasacht, deir cion níos mó go mbíonn bacainní rompu (7 % de FBManna i gcomparáid le 4 % de chuideachtaí móra), tá rátaí rathúlachta níos ísle acu (72 % vs 85 %) agus rátaí diúltaithe níos airde (6 % vs 2 %) chomh maith le coinníollacha níos measa, de réir shuirbhé SAFE (6).

3.2.2.

Is gnólachtaí teaghlaigh níos mó ná 60 % de chuideachtaí uile na hEorpa (85 % sa Spáinn agus 75 % san Iodáil, sa Fhrainc agus sa Ghearmáin (7)). Is lú an seans go lorgóidh na cuideachtaí sin roghanna cothromais le haghaidh maoiniú fadtéarmach a éilíonn rialú na cuideachta a ghéilleadh.

3.3.

Ina theannta sin, is gnách go mbíonn punann d’ionstraimí airgeadais seachtracha nach bhfuil chomh héagsúlaithe céanna ag FBManna, agus iad bunaithe go minic ar bhainc agus dírithe ar úsáidí gearrthéarmacha. i) Tá spleáchas FBManna ar bhainc fós ard i limistéar an euro, agus 70 % den mhaoiniú seachtrach ag brath ar bhainc, i gcomparáid le 40 % sna Stáit Aontaithe (8). ii) Tuairiscíonn 63 % de ghnólachtaí móra go mbaineann siad úsáid as cistí le haghaidh infheistíocht sheasta (9), i gcomparáid le 38 % de FBManna, agus 28 % de mhicrifhiontair.

3.4.

Dá bhrí sin, táthar á mholadh sa tuairim féintionscnaimh seo creat comhchoiteann a cheapadh le haghaidh ionstraimí airgeadais atá fo-ordaithe go mór lena gcuirfear borradh faoi athchaipitliú chuideachtaí an Aontais. Ba cheart a áirithiú leis an gcreat sin go mbeidh stádas cuasachothromais ag na hionstraimí, ionas nach ndéanfar difear do chóimheas fiachais cuideachtaí ná dá rátáil chorparáideach.

3.4.1.

Iarrtar sa tuairim seo ar an Aontas gníomhaíocht chomhchoiteann a dhéanamh chun an creat coiteann sin a fhorbairt i gceart agus i gcomhréir le prionsabail na coimhdeachta agus na comhréireachta. De réir na bprionsabal sin, ceadaítear don Aontas idirghabháil a dhéanamh nuair is fearr is féidir cuspóirí gníomhaíochta a bhaint amach ar leibhéal an Aontais de bharr scála agus éifeachtaí na gníomhaíochta atá beartaithe.

3.4.2.

Leis an gcreat sin le haghaidh ionstraimí atá fo-ordaithe go mór, ba cheart an méid seo a leanas a dhéanamh: i) An bhearna thuasluaite sa mhaoiniú fadtéarmach a dhúnadh chun cláir chomhardaithe a threisiú agus chun tacú le hinfheistíocht; ii) Ionstraim a chur ar fáil do ghnólachtaí teaghlaigh chun borradh a chur faoina n-infheistíochtaí fadtéarmacha gan smacht a ghéilleadh ar a ngnólacht, óir léirítear i staidéir go bhfuil siad toilteanach sciar den bhrabús a dháileadh agus/nó ionstraimí hibride a eisiúint (10); iii) A bheith comhoiriúnach le cleachtais na bpríomhsholáthraithe airgeadais (bainc thráchtála, bainisteoirí sócmhainní, an earnáil phoiblí) ionas gur féidir freastal ar fhormhór na gcuideachtaí; iv) Cuidiú le hinfheisteoirí institiúideacha a mhealladh, amhail cuideachtaí árachais agus cistí pinsin, faoi réir an Rialacháin maidir le PRIIPanna (11), a bhainistíonn coigiltis agus a bhfuil ról lárnach acu maidir le tuilleadh sócmhainní a dhíriú ar an bhfíorgheilleagar.

3.5.

Is iomaí ionstraim atá fo-ordaithe go mór ann a d’fhéadfaí a úsáid chun cláir chomhardaithe FBManna agus cuideachtaí meánchaipitlithe a threisiú, amhail bannaí, bannaí in-chomhshóite, scéimeanna dé-scaireanna, agus iasachtaí hibride (amhail iasachtaí rannpháirtíochta): i) Is fiontair mhórchaipitlithe is mó a bhaineann úsáid as eisiúint bannaí agus úsáidtear í i gcás astaíochtaí móra. Rud casta costasach atá ann. Mar shampla, d’ainneoin go bhfuil méadú suntasach tagtha ar úsáid bannaí corparáideacha le blianta beaga anuas, níl ach 2 000 eisitheoir gníomhach ann san iomlán, agus is cuideachtaí móra iad siúd den chuid is mó (12); ii) Buntáiste amháin a bhaineann le bannaí príobháideacha in-chomhshóite is ea go bhfuil siad an-solúbtha ó thaobh struchtúir de ós conradh príobháideach iad. Mar sin féin, tugann sé sin le tuiscint freisin go bhfuil leibhéal íseal urrúis ag baint leo do chuideachtaí beaga, a mbíonn níos lú litearthachta airgeadais acu de ghnáth, chomh maith le costas ard idirbhirt. Is iad soláthraithe caipitil fiontair a bhfuil neart taithí is mó a bhaineann úsáid astu; iii) Is éard atá i gceist le scéimeanna déscaireanna eisiúint dhá aicme scaireanna, a mbíonn cearta vótála teoranta ag ceann acu de ghnáth, nó nach mbíonn cearta vótála ar bith ag ceann acu, agus cothromas á sholáthar ag an am céanna. Cé go gceadaítear an ionstraim sin i roinnt Ballstát (13) (amhail na tíortha Nordacha, an Pholainn, an Phortaingéil agus an Iodáil), ní cheadaítear í i gcuid mhór Ballstát eile (amhail an Ghearmáin, an Fhrainc agus an Spáinn). Ar a mhuin sin, is cosúil gur mó an deacracht a bhaineann lena himscaradh ar mhórscála ós rud é go mbeadh gá ann í a chur in oiriúint don chuideachta a eisíonn scaireanna; iv) Is ionstraimí fiachais iad iasachtaí hibrideacha atá fo-ordaithe go mór agus iad dírithe ar an bhfadtéarma (agus tréimhsí cairde san áireamh leo de ghnáth). Déantar rialú orthu in go leor dlínsí, rud a thugann slándáil bhreise do chuideachtaí. A bhuí leo, is féidir féachaint chuige go mbeidh an próiseas níos sofhreagrúla ós rud é nach gcruthaítear táirge le haghaidh gach oibríochta. Ina theannta sin, ní ghearrtar pionós ar chuideachtaí ó thaobh an fhéichiúnais de ó tharla nach bhfuil ach an cothromas rangaithe rompu san ordú aisíocaíochta.   Imscaradh Indéantacht Teist Cosaint cuideachta Cosaint infheisteoirí Bannaí Íseal Ard Íseal Meánach Ard Bannaí in-chomhshóite Meánach Meánach Íseal Íseal Ard Déscaireanna Íseal Meánach Meánach Ard Meánach Iasachtaí hibride Ard Ard Meánach-Ard Ard Meánach Foinse: Inbonis Rating.

3.6.

Is í an rogha is fearr ionstraim na n-iasachtaí hibrideacha agus tá roinnt cúiseanna leis sin: i) Réiteach fadtéarmach atá ann atá éasca a chur chun feidhme agus a chuireann cosaint níos fearr ar fáil do chuideachtaí, sin i gcomparáid le bannaí nó scaireanna; ii) I gcás MFBManna, áirithítear nach bhfuil aon lagú ar chearta ná caillteanas rialaithe ann agus, san am céanna, tá buntáistí ag gabháil leo ó thaobh costais de, amhail liúntas cánach nó costais eisiúna níos ísle); iii) I dtaca le hiasachtóirí, tá torthaí tarraingteacha ag baint leo, agus ní gá sealbhóirí a bheith páirteach i gcinntí corparáideacha; iv) Tá iasachtaí rannpháirtíochta (i.e. cineál iasachta hibrideach) ann cheana féin agus déantar rialú orthu in go leor tíortha san Eoraip, amhail an Spáinn (préstamos participativos), an Fhrainc, (prêts participatifs), an Ghearmáin (Partiarisches Darlehen) agus an Phortaingéil le déanaí (14).

3.6.1.

Is iad iasachtaí hibride an ionstraim a roghnaíodh le haghaidh tionscnaimh éagsúla phoiblí agus phríobháideacha chun aghaidh a thabhairt ar an easpa maoinithe caipitil ar fud an Aontais. Cuirtear iasachtaí rannpháirtíochta hibrideacha ar fáil faoi sé chlár ar a laghad i dtrí Bhallstát agus faoi roinnt clár de chuid an Chiste Eorpaigh Infheistíochta. i) Tá clár darb ainm Relance ag an bhFrainc, ar fiú EUR 12,7 billiún é, agus é dírithe ar 10 000 gnólacht, FBManna go príomha, agus úsáidtear iasachtaí rannpháirtíochta agus bannaí fo-ordaithe faoina scáth. Tá an clár seo á dháileadh ag bainc agus tá sé á mhaoiniú ag infheisteoirí institiúideacha; ii) Bunaíodh ciste sa Spáinn ar fiú EUR 1 bhilliún le haghaidh athchaipitliú gnólachtaí a ndearnadh COVID-19 difear dóibh, ciste atá dírithe ar FBManna agus cuideachtaí meánchaipitlithe a bhfuil saincheisteanna sócmhainneachta acu ach atá inmharthana. Is iad iasachtaí rannpháirtíochta a chuirtear ar fáil faoin gciste seo. iii) Tá ciste tacaíochta iomlán don infheistíocht thionsclaíoch tháirgiúil ar fiú EUR 9 mbilliún agus a mhairfidh 15 bliana (EUR 600 milliún in aghaidh na bliana) seolta sa Spáinn freisin. Maoinítear an ciste seo go poiblí agus baintear leas as gnáthionstraimí fiachais, iasachtaí rannpháirtíochta agus cothromas. Tá sé dírithe ar chuideachtaí a bhfuil tionscadail infheistíochta tionsclaíche acu; iv) In Valencia, sheol an banc forbartha réigiúnaí, Instituto Valenciano de Finanzas, roinnt cláir mhaoiniúcháin a úsáideann iasachtaí rannpháirtíochta chun tacú le FBManna agus le cuideachtaí meánchaipitlithe straitéiseacha a bhfuil tionscadal infheistíochta acu agus cuirtear EUR 400 milliún ar fáil faoi na cláir sin in aghaidh na bliana; v) Sheol an Ísiltír clár le haghaidh iasachtaí fo-ordaithe do FBManna ar fiú EUR 400 milliún é.

3.7.

Má tá an ionstraim seo chun bheith ar fáil do gach MFBM agus an tionchar is mó is féidir chun bheith aige, is í an scéim is fearr ón taobh oibríochtúil de scéim a bhfuil iliomad tionscnóirí agus dáileoirí poiblí agus príobháideacha rannpháirteach inti agus ní gá gur ionann iad siúd. D’fhéadfadh bainc, bainisteoirí sócmhainní chomh maith leis an earnáil phoiblí a bheith ina dtionscnóirí. Ar an taobh eile den scéal, d’fhéadfadh bainc, an earnáil phoiblí nó infheisteoirí institiúideacha (árachóirí agus cistí pinsin) a bheith ina n-infheisteoirí. Tagraíonn an creat seo d’idirbhearta nua-thionscanta, seachas d’urrúsú na n-idirbheart atá ann cheana. Rinneadh amhlaidh sa Fhrainc, mar shampla, trí bhíthin an chláir Relance (15).

3.8.

Maolú ar na rioscaí a mheastar a d’fhéadfadh a bheith ag baint le scéim na n-iasachtaí hibrideacha a dháileadh ar fud na hEorpa: Riosca a mheastar a bheith ann Réiteach Maoirseacht a dhéanamh ar scáthbhaincéireacht Ach uirlisí chun riosca a bhainistiú, amhail an rátáil chreidmheasa, chuirfí deireadh leis an riosca scáthbhaincéireachta. Bainc a bhrú amach A bhuí le hionstraim le haghaidh iasachtaí hibrideacha, d’athbhunófaí sócmhainneacht cuideachtaí agus, dá thoradh sin, bheadh na bainc toilteanach leanúint ar aghaidh ag tabhairt iasachtaí dóibh. Comhoiriúnacht leis an tionscnamh DEBRA (córas cúitimh chun cur i gcoinne na claontachta fiachais sa chánachas corparáideach) Ina theannta sin, féachtar leis an tionscnamh seo le rófhéichiúnas cuideachtaí a sheachaint agus, mar sin, tá sé i gcomhréir le príomhchuspóir an tionscnaimh DEBRA. Sócmhainneacht cuideachtaí neamh-inmharthana a athbhunú Dá dtabharfaí isteach caighdeáin mhargaidh amhail an rátáil chreidmheasa, chuirfí cosc ar chuideachtaí neamh-inmharthana rochtain a fháil ar na hionstraimí sin. Tá an ceanglas sin curtha san áireamh i roinnt mhaith cláir phoiblí ina n-úsáidtear iasachtaí rannpháirtíochta.

4.   Barúlacha sonracha

4.1.

Ba cheart an creat maidir le hiasachtaí hibrideacha atá beartaithe caighdeáin áirithe a shásamh d’fhonn is go mbeidh sé tarraingteach do na geallsealbhóirí uile, ina measc, cuideachtaí, soláthraithe airgeadais a ghníomhaíonn mar dháileoirí agus infheisteoirí institiúideacha.

4.2.

Is den riachtanas é go n-áiritheofar leis an gcreat go mbreithneofar ar iasachtaí hibrideacha den chineál sin mar chothromas agus go mbeidh na héifeachtaí seo a leanas i gceist leis sin: i) An cóimheas caipitil fiachais a ríomh sa dóigh is nach gcuirfidh sé leis an rófhéichiúnas atá ann cheana agus nach mbeidh tionchar iomarcach aige ar an gcóimheas idir fiachas agus caipiteal. Mar shampla, sa Fhrainc, bunaítear le hAirteagal 313-14 de Code monétaire et financier go gcaitear le hiasachtaí rannpháirteacha mar chaipiteal cothromais chun measúnú a dhéanamh ar staid airgeadais na gcuideachtaí atá á bhfáil; ii) Ar mhaithe le caipiteal a laghdú Is amhlaidh atá, mar shampla, i rialachán na Spáinne, ina sonraítear go gcuirtear iasachtaí rannpháirteacha san áireamh agus cothromas á ríomh d’fhonn caipiteal a laghdú agus cuideachtaí a dhíscaoileadh, agus nach féidir iasachtaí rannpháirteacha a aisíoc go luath nó a amúchadh ach amháin má dhéantar méadú den mhéid céanna ar chaipiteal ina dhiaidh sin (16); iii) I gcás dócmhainneachta, ba cheart stádas fo-ordaithe a bheith ag an iasacht hibrideach sin agus í a rangú taobh thiar de ghnáthfhiacha nó de ghnáthchreidiúnaithe ach roimh scairshealbhóirí. Mura ndéantar an fiachas a struchtúrú ar an mbealach sin, is dóichí go mbainfear an bonn de chumas gnólachtaí fiachas a chruinniú ó fhoinsí traidisiúnta. Ar na haidhmeanna a bhaineann le plean gníomhaíochta Aontas na Margaí Caipitil tá cóineasú níos fearr a bhaint amach i measc na réimeas dócmhainneachta éagsúil atá ann ó Bhallstát go Ballstát.

4.2.1.

Tarlaíonn sé go mbreathnaítear ar iasachtaí hibrideacha mar chothromas de réir na gCaighdeán Idirnáisiúnta um Thuairisciú Airgeadais (IFRS) agus Basel II. Mar shampla, mura bhfuil dáta aibíochta ag iasacht hibrideach, cáilíonn sí mar chothromas faoi rialacha IFRS mar gheall ar an stádas fo-ordaithe atá aici (17). Go ginearálta, is féidir ionstraimí hibrideacha a mheas mar chothromas mura bhfuil siad ráthaithe, fo-ordaithe agus eisíoctha ina n-iomláine, murar féidir iad a fhuascailt ar thionscnamh an tsealbhóra, más féidir iad a úsáid chun caillteanais a chumhdach agus más féidir an oibleagáid maidir le hús a íoc a chur siar (18).

4.2.2.

Tá CESE á mholadh Treoir Chuntasaíochta 2013/34/AE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (19) a leasú ionas go gcomhchuibheofar an nós imeachta cuntasaíochta le haghaidh iasachtaí hibrideacha nó cineálacha eile fiachais ag a bhfuil aibíocht níos faide ná ocht mbliana (20), tréimhse chairde trí bliana, ar a laghad, agus ráta úis athraitheach a bhfuil cuid de nasctha leis an sainmhíniú ar céard is “rath” ann ar bhonn roghnach. (e.g., maidir le fás, maidir le brabúsacht…). Éascóidh an modhnú sin ríomh iasachtaí hibride mar chothromas nuair atá glanfhiúchas cuideachta á ríomh chun críocha an dlí tráchtála agus láimhseálfar iad mar chothromas nó cistí dílse chun críocha cuntasaíochta.

4.3.

Chun éiginnteacht a sheachaint, ba cheart leanúint de bheith ag breathnú ar an ionstraim mar fhiachas chun críoch eile (i.e. críocha cánach agus dlí) ionas nach bhfágfaidh éisiúint ionstraim a fheidhmíonn mar a bheadh ionstraimí cothromais inti go mbeidh aon lagú ar smacht vótála cuideachtaí.

4.3.1.

Pointe tábhachtach eile do chuideachtaí agus d’infheisteoirí araon is ea nach féidir an t-ús fabhraithe a íoctar ar an ionstraim fofhiachais a bheith faoi réir aon cáin iarchoimeádta nó asbhaint ag an bhfoinse, ionas go bhfaighidh an sindeacáit frithgheallta an t-ioncam úis ar bhonn comhlán.

4.4.

Ó thaobh na hinfheistíochta de, cháileodh ionstraim chuasachothromais, amhail an ceann atá beartaithe, mar ionstraim incháilithe do chistí infheistíochta fadtéarmaí Eorpacha (ELTIFanna), i gcomhréir le hAirteagal 10 de Rialachán ELTIF (21), rud a d’fhágfadh go bhféadfaí í bheith mar chuid den éiceachóras airgeadais láithreach.

4.4.1.

D’fhéadfaí ELTIFanna a mhargú san Aontas ina dhiaidh sin trí réamheolaire nó doiciméad faisnéise bunriachtanaí a fhoilsiú lena gcomhlíontar ceanglas an Rialacháin (22) maidir le Réamheolairí nó an Rialacháin maidir le táirgí infheistíochta miondíola pacáistithe agus táirgí infheistíochta atá árachas-bhunaithe, faoi seach. Ar an dóigh sin, d’fhéadfaí infheisteoirí miondíola a chomhtháthú san fhiachas príobháideach agus san fhíorgheilleagar, rud nár baineadh amach go fóill le tionscnaimh sluachistiúcháin.

4.4.2.

Go hidéalach, ba cheart caighdeáin mhargaidh amhail rátálacha creidmheasa ó ghníomhaireachtaí atá cláraithe le ESMA nó measúnuithe ar tháscairí comhshaoil, sóisialta agus rialachais a ionchorprú san ionstraim chun bonn na n-infheisteoirí a fheabhsú.

4.5.

Ar deireadh, bheadh an tionscnamh sin ina bhonn taca faoi Aontas na Margaí Caipitil. D’fhéadfadh cur chuige uile-Aontais, i.e. samhail choiteann Eorpach d’ionstraimí, tairbhe a bhaint as infheictheacht, leachtacht agus scála an mhargaidh aonair. Ar a mhuin sin, d’fhéadfaí spéis leathan a chothú i measc infheisteoirí institiúideacha a bhfuil próifílí riosca fiachais agus próifílí riosca de chineál hibride á lorg acu ach bheadh torthaí níos fearr ag gabháil leis agus d’fhéadfaí freastal á dhéanamh ar riachtanais cuideachtaí beaga ag an am céanna. Dá n-éireofaí leis an gcreat sin a chur chun feidhme go leordhóthanach ar fud an Aontais, d’fhéadfadh sé a bheith ina chineál sócmhainní dea-shainithe lena spreagfaí infheistíocht agus lánpháirtiú an Aontais.

---

(1)  Tuarascáil bhliantúil 2020/2021 maidir le FBManna Eorpacha, an Coimisiún Eorpach, Iúil 2021.

(2)  Tuarascáil bhliantúil 2020/2021 maidir le FBManna Eorpacha, an Coimisiún Eorpach, Iúil 2021.

(3)  Tháinig méadú 18,8 pointe céatadáin ar an gcóimheas fiachais idir deireadh 2019 agus tús 2021, agus 164,4 % an buaicleibhéal a bhí ann. ECB Economic Bulletin, Eagrán 2/2022.

(4)  Aireacht Geilleagair na Fraince, COFIDES, SEPIDES, Instituto Valenciano de Finanzas.

(5)  Recapitalising EU businesses post COVID-19, AFME agus PwC.

(6)  Suirbhé maidir le rochtain fiontar ar mhaoiniú (SAFE), an Coimisiún Eorpach, Samhain 2021.

(7)  Gnólachtaí Teaghlaigh Eorpacha.

(8)  European SMEs Financing Gap, Euler Hermes.

(9)  Suirbhé maidir le rochtain fiontar ar mhaoiniú (SAFE), an Coimisiún Eorpach, Samhain 2021.

(10)  Recapitalising EU businesses post COVID-19, AFME agus PwC.

(11)  Rialachán (AE) Uimh. 1286/2014 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 26 Samhain 2014 maidir le doiciméid um fhaisnéis bhunriachtanach do tháirgí infheistíochta miondíola pacáistithe agus táirgí infheistíochta atá árachas-bhunaithe (PRIIPanna), (IO L 352, 9.12.2014, lch. 1).

(12)  The rise of non-bank finance and its implications for monetary policy transmission, 2021, BCE.

(13)  Study on minority shareholders protection, tuarascáil deiridh, an Coimisiún Eorpach.

(14)  Creat dlíthiúil le haghaidh iasachtaí rannpháirtíochta arna bhformheas le Dlí Foraithne 11/2022 an 12 Eanáir.

(15)  Dispositif de garantie aux fonds de prêts participatifs et d’obligations subordonnées, An Coimisiún Eorpach.

(16)  Rún ón 20 Nollaig 1996, ó Instituto de Contabilidad y Auditoría de Cuentas.

(17)  Decision of the Commission SA.60113 (2021/N) – Finland – COVID-19 – aid to Finnair

(18)  Basel II. 4. Ionstraimí fiachais/caipitil hibrideacha, Foscríbhinn 1a. Sainmhíniú ar chaipiteal. (d) Ionstraimí fiachais/caipitil hibrideacha.

(19)  Treoir 2013/34/AE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 26 Meitheamh 2013 maidir leis na ráitis airgeadais bhliantúla, ráitis airgeadais chomhdhlúite agus tuarascálacha gaolmhara maidir le cineálacha áirithe gnóthas, lena leasaítear Treoir 2006/43/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle agus lena n-aisghairtear Treoracha 78/660/CEE agus 83/349/CEE ón gComhairle (IO L 182, 29.6.2013, lch. 19).

(20)  Ní mór cuimhneamh air gurb é sin an meán-saol cuideachta, a bheag nó a mhór, agus nach bhfuil ach cúig bliana i gceist leis an gcothromas príobháideach.

(21)  Rialachán (AE) 2015/760 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 29 Aibreán 2015 maidir le Cistí Infheistíochta Fadtéarmaí Eorpacha (IO L 123, 19.5.2015, lch. 98).

(22)  Rialachán (AE) 2017/1129 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 14 Meitheamh 2017 maidir leis an réamheolaire atá le foilsiú nuair a thairgtear urrúis don phobal nó nuair a ligtear isteach iad chun a dtrádála ar mhargadh rialáilte, agus lena n-aisghairtear Treoir 2003/71/CE (IO L 168, 30.6.2017, lch. 12)

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le Breithnithe breise do Fhás Inbhuanaithe 2022 – Teachtaireacht ón gCoimisiún chuig Parlaimint na hEorpa, chuig an gComhairle Eorpach, chuig an gComhairle, chuig an mBanc Ceannais Eorpach, chuig Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa, chuig Coiste na Réigiún agus chuig an mBanc Eorpach Infheistíochta – Suirbhé Bliantúil 2022 don Fhás Inbhuanaithe

(COM(2021) 740 final)

(tuairim féintionscnaimh)

(2023/C 75/06)

Rapóirtéir:

Judith VORBACH

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	24.3.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Aontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta agus Comhtháthú Eacnamaíoch agus Sóisialta
Dáta a glactha sa rannóg	6.10.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	27.10.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	573
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	133/0/0

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Ó glacadh an chéad tuairim maidir le Suirbhé Bliantúil 2022 don Fhás Inbhuanaithe tá athrú ollmhór tagtha ar chúrsaí de bharr ionsaí na Rúise ar an Úcráin. Dá thoradh sin, rinneadh meastóireachtaí ar fhíorfhás OTI san Aontas a ísliú agus na réamhaisnéisí boilscithe sa limistéar euro a ardú go leibhéal nach bhfacthas cheana, agus sin de bharr arduithe praghais sa mhargadh gáis, go príomha. Aithníonn CESE go bhfuil na príomhchuspóirí beartais uile a ghabhann le geilleagar atá dírithe ar an rathúnas faoi bhrú agus gur imthosca riosca suntasacha fós iad an ilroinnt gheo-eacnamaíoch, teannais gheo-eacnamaíocha agus paindéim COVID-19.

1.2.

Athdhearbhaíonn CESE a éileamh go nglacfaí cur chuige beartais eacnamaíoch cothromaithe chun dul i ngleic le fadhbanna atá ann le fada agus chun freagairt do na géarchéimeanna atá ag bagairt orainn faoi láthair. Tá spriocanna an Aontais a leagtar síos in Airteagal 3 den Chonradh ar an Aontas Eorpach (CAE) mar bhonn taca faoin rathúnas, faoin gcobhsaíocht pholaitiúil, faoin gcóineasú aníos, faoin iomaíochas agus faoin athléimneacht san Aontas, sin san am atá thart, san am i láthair agus amach anseo. Ní ceart ligean don ghéarchéim reatha spriocanna cothroime agus spriocanna comhshaoil a chur i mbaol. Maidir le praghsanna ag dul in airde, tá géarghá le cosaint a thabhairt dóibh siúd is leochailí agus do na cuideachtaí is neamhchosanta, FBManna go sonrach. Thairis sin, is den ríthábhacht cumhacht cheannaigh na dteaghlach ísealioncaim agus meánioncaim a choimirciú, arb iadsan atá freagrach as cuid mhór den éileamh eacnamaíoch. Ba cheart tús áite a thabhairt do dhlúthpháirtíocht le pobal na hÚcráine, d’fheabhsú uathriail straitéiseach an Aontais Eorpaigh agus do thréaniarracht ar son na síochána.

1.3.

Is príomhuirlis anois é an Ciste Téarnaimh agus Athléimneachta chun tosaíochtaí beartais an Aontais a bhaint amach faoi scáth an tSeimeastair Eorpaigh (dá ngairtear “an Seimeastar” anseo feasta). Chuidigh sé le cobhsú an gheilleagair le linn na paindéime agus tá príomhról aige sa fhreagairt ar an ngéarchéim reatha. Tá CESE á iarraidh go ndéanfaí na Pleananna Náisiúnta Téarnaimh agus Athléimneachta a chur chun feidhme chun go mbeidh tionchar nithiúil acu ar dhea-bhail daoine. Ós rud é go mbeidh ról níos suntasaí ag na moltaí tírshonracha, tá faireachán cúramach, de bhreis ar chur chuige cothromaithe, á iarraidh ag CESE. Tá CESE á iarraidh go ndéanfaí an Seimeastar, trína ráthaítear rannpháirtíocht ardcháilíochta na sochaí sibhialta eagraithe, a athchóiriú. Maidir leis na Pleananna Náisiúnta Téarnaimh agus Athléimneachta, tá CESE á chur in iúl gur díol sásaimh dó an moladh go dtarraingeofaí ar chur i bhfeidhm rathúil phrionsabal na comhpháirtíochta, agus tá sé á iarraidh aige go ndéanfaí rannpháirtíocht na sochaí sibhialta eagraithe éigeantach.

1.4.

Tá sé á chur in iúl ag CESE go bhfuil an méadú ar na spriocanna maidir le fuinneamh in-athnuaite agus éifeachtúlacht ina dhíol sásaimh dó agus tá sé á chur i bhfáth aige nach mór an inbhuanaitheacht chomhshaoil a bheith ina príomhthosaíocht. Thairis sin, tá sé á iarraidh go gcuirfí athchóiriú mhargadh leictreachais na hEorpa chun cinn go tapa agus mar ábhar práinne. Beidh gá le hinfheistíocht ollmhór chun an t-aistriú glas a chur chun cinn agus an uathriail straitéiseach a fheabhsú. Tá CESE á iarraidh ar an gCoimisiún dearcadh struchtúrtha a thabhairt ar cé na cistí AE ar cheart leas a bhaint astu agus ar an méid infheistíochta ba cheart a bheith cumhdaithe le cláir AE, ag na Ballstáit, le huirlisí maoiniúcháin príobháideacha nó le huirlisí maoiniúcháin measctha. Tá CESE á mholadh Ciste um Oiriúnú don Athrú Aeráide a chur chun feidhme agus, amach anseo, féachaint freisin leis an ionstraim théarnaimh Next Generation EU agus/nó an clár InvestEU a neartú. Tá sé á mholadh gan laghdú a dhéanamh ar chistí a bhaineann leis na cuspóirí sóisialta tráth a mbeidh cistí á n-athstruchtúrú nó an Creat Airgeadais ilbhliantúil nua á leagan amach.

1.5.

Ba cheart an cóineasú aníos idir na Ballstáit a bheith á chur chun cinn de réir mar a chuirtear an margadh aonair i gcrích. Ba cheart dul i ngleic le saobhadh agus le bacainní agus tacaíocht a thabhairt do na réigiúin chun gur féidir leo barr a gcumais a bhaint amach. Teastaíonn dul chun cinn i dtaca leis an Margadh Caipitil agus an tAontas Baincéireachta a thabhairt chun críche agus i dtaca leis an straitéis airgeadais inbhuanaithe a chur chun feidhme ar mhaithe le cobhsaíocht a áirithiú sa mhargadh airgeadais. Tá CESE á iarraidh go mbeadh cur chuige cóir cothrom ann chun feabhas a chur ar thimpeallacht an ghnó agus ar an táirgiúlacht. Is uirlisí fíor-riachtanacha iad oiliúint agus taighde i gcónaí chun borradh a chur faoin iomaíochas, faoin uathriail straitéiseach agus faoi aistriú glas agus aistriú digiteach a bheidh cothrom. Tá CESE á chur in iúl gur díol sásaimh dó na tograí a dtarraingítear aird orthu sa Teachtaireacht I dtreo geilleagar glas digiteach athléimneach: ár Samhail Fáis Eorpach, ach leagann sé béim freisin ar a thábhachtaí atá sé an uathriail straitéiseach a fheabhsú, táirgeadh príomhtháirgí a athlonnú san Aontas Eorpach agus gan neamhaird a thabhairt ar spriocanna sóisialta agus spriocanna comhshaoil feadh na slabhraí soláthair.

1.6.

Maíonn an Coimisiún, agus an ceart aige, gur tacaíocht phoiblí spriocdhírithe do thionscadail a mbeidh breisluach follasach ag baint leo a theastaíonn chun infheistíocht phríobháideach a spreagadh, agus gur cheart príomhról a bheith ag an mbeartas iomaíochta chuige sin. Leagann CESE béim ar a thábhachtaí a bheidh trédhearcacht agus faireachán chun sláine a áirithiú agus na spriocanna a bheartaítear a bhaint amach. Ní mór éifeachtaí amhantair a sheachaint trína áirithiú nach ndéanfar infheistíochtaí a dhéanfaí ar aon nós a fhóirdheonú, agus níor cheart ró-ualach rioscaí a leagan ar na buiséid phoiblí. Ar deireadh, ba cheart na bearta státchabhrach a bheith nasctha le cruthú post ardcháilíochta agus cearta oibrithe, caighdeáin chomhshaoil agus oibleagáidí fioscacha a urramú.

1.7.

Tá CESE ag tacú leis na moltaí ón gCoimisiún maidir le húsáid uathchobhsaitheoirí a cheadú, le feabhas a chur ar an infheistíocht agus le clásal ginearálta éalaithe a chur i bhfeidhm ar feadh 2023. Mar sin féin, tá amhras ar CESE faoi fhás an chaiteachais reatha a mhaoinítear go náisiúnta a bheith á theorannú faoi bhun an aschuir mheántéarma fhéideartha, agus faoin rún atá ann measúnú a dhéanamh ar a ábhartha a bheidh sé tús a chur le nósanna imeachta um easnamh iomarcach in earrach 2023. Go dtí seo, is ar éigin a rinneadh rialacha fioscacha an Aontais Eorpaigh a chur chun feidhme agus níor cuireadh na smachtbhannaí i bhfeidhm riamh. Tá CESE ag athdhearbhú a éilimh go nuashonrófaí an creat fioscach trí spriocanna réalaíocha a leagan síos agus riail órga a ionchorprú ann gan inbhuanaitheacht fhioscach mheántéarma a chur i mbaol, agus go ndéanfaí treoirlínte le haghaidh idirthréimhse a chur ar aghaidh. Ní mór luach an Euro a chaomhnú trí chur chuige cothrom airgeadaíochta agus fioscach i gcomhréir le rialachas fónta maicreacnamaíoch. Ar deireadh, tá CESE á chur i bhfios go bhfuil córas cóir caiteachais agus ioncaim ina réamhchoinníoll le haghaidh na hinbhuanaitheachta fioscaí.

2.   Barúlacha ginearálta

2.1.

I mí Feabhra 2022, ghlac CESE tuairim maidir le ASGS 2022 (1). An tráth úd, bhí an tAontas Eorpach tar éis dul i ngleic leis an gcúlú eacnamaíoch ba mheasa riamh ó bunaíodh é (2) agus glacadh bearta tacaíochta chun an buille sin a mhaolú agus staid éagobhsaí a sheachaint. A bhuí leis an ionstraim théarnaimh Next Generation EU, tá an tAontas ar thairseach céim nua sa bheartas eacnamaíoch agus sa dlúthpháirtíocht eacnamaíoch. Ós rud é gur thug an Coimisiún ról suntasach sa Chiste Téarnaimh agus Athléimneachta don Seimeastar agus gur mhéadaigh sé ar thábhacht an tSeimeastair sa chomhordú beartais dá réir, d’athdhearbhaigh CESE a éileamh go mbeadh páirt níos mó ag an tsochaí shibhialta eagraithe sa Seimeastar. Chuir CESE in iúl gur díol sásaimh dó an clár oibre don inbhuanaitheacht iomaíoch, agus é á chur i bhfios aige san am céanna gur cheart na ceithre ghné a bhaineann leis – inbhuanaitheacht comhshaoil, táirgiúlacht, cothroime agus cobhsaíocht mhaicreacnamaíoch – a chur ar bhonn cothrom d’fhonn na héifeachtaí atreisithe a cheaptar a bheidh acu agus aistriú cóir glas agus digiteach a bheidh cothrom a bhaint amach.

2.2.

Mar a bhí rinneadh sna blianta roimhe seo, cuirtear san áireamh sa tuairim bhreise próisis an tSeimeastair leanúnaigh agus cuirtear ionchur ar fáil inti don chéad timthriall eile. Is tábhachtaí fós an méid sin i mbliana. Ó thosaigh ionsaí na Rúise ar an Úcráin, tá athrú as cuimse tagtha ar chúrsaí geopholaitiúla. Cuireadh ord eile ar thosaíochtaí agus cuireadh beartais in oiriúint dá réir, amhail a léirítear sna Teachtaireachtaí Plean RepowerEU (3) agus I dtreo geilleagar glas digiteach athléimneach: ár Samhail Fáis Eorpach (4). Chonacthas go soiléir le linn na paindéime gur creat inchreidte le haghaidh chomhordú beartais AE é an Seimeastar, a bhfuil athrú córasach á dhéanamh air faoi láthair. I bPacáiste an Earraigh, tugtar léiriú cuimsitheach ar impleachtaí na géarchéime reatha. Dála na Teachtaireachta (5), tá an tuairim seo bunaithe ar ghnéithe an chláir oibre maidir le hinbhuanaitheacht iomaíoch.

2.3.

An cogadh san Úcráin agus na smachtbhannaí a lean é, mar aon leis na bearta imshrianta a cuireadh i bhfeidhm sa tSín agus an moilliú ar an bhfás sna Stáit Aontaithe, tá siad uile ag bualadh buille ar gheilleagar an Aontais Eorpaigh. Tá an méadú géar ar phraghsanna fuinnimh agus tráchtearraí bia ag cur leis an mboilsciú, rud a bhaineann den chumhacht cheannaigh agus a chuireann bac ar an iomaíochas. Tá an tAontas Eorpach leochaileach mar gheall ar a shuíomh geografach, ar a ardleibhéal spleáchais ar bhreoslaí allmhairithe agus ar a comhtháthaithe atá sé i slabhraí luacha domhanda. I Réamhaisnéis an tSamhraidh, íslíodh meastóireachtaí ar fhás OTI iarbhír go 2,7 % in 2022, agus ardaíodh réamhaisnéisí maidir le boilsciú in 2022 go 8,3 %, an meán is airde dá bhfacthas riamh (6). Cuireann an Coimisiún i bhfáth go mbaineann ardleibhéal éiginnteachta le réamhaisnéisí mar gheall ar mhéid na suaití atá ann de bharr an chogaidh agus a eisceachtúla atá siad. De réir cosúlachta, d’fhéadfadh méaduithe breise ar phraghsanna, mar aon le hiarmhairtí tánaisteacha, cur le treochtaí marbh-bhoilscithe agus tá gach dealramh air go mbeidh drochthionchair pholaitiúla ann freisin. Is fachtóirí riosca i gcónaí iad teannais gheopholaitiúla agus COVID-19 (7).

2.4.

Tá na príomhchuspóirí beartais uile a ghabhann le geilleagar atá dírithe ar an rathúnas faoi bhrú mar gheall ar an ngéarchéim a bhí ann le déanaí (8). Ar na príomhchuspóirí sin tá inbhuanaitheacht chomhshaoil, fás inbhuanaithe agus cuimsitheach, lánfhostaíocht agus obair ardcháilíochta, dáileadh cothrom, sláinte agus cáilíocht saoil, cobhsaíocht airgeadais, cobhsaíocht praghsanna, trádáil chothrom bunaithe ar struchtúr tionsclaíoch agus eacnamaíoch atá cóir agus iomaíoch, agus airgeadas poiblí cobhsaí. Athdhearbhaíonn CESE a éileamh go nglacfaí cur chuige beartais cothromaithe a dhíríonn ar na cuspóirí sin uile chun dul i ngleic le fadhbanna atá ann le fada agus chun freagairt leordhóthanach a thabhairt ar na géarchéimeanna atá ag bagairt orainn faoi láthair agus a bhí ann le déanaí, i gcomhréir le hAirteagal 3 CAE. Ba é bonn rathúnas an Aontais sna blianta atá thart gur cloíodh le haidhmeanna agus prionsabail an Aontais, agus is é sin an bonn céanna a bheidh leis an gcobhsaíocht pholaitiúil, an cóineasú aníos, an t-iomaíochas agus an athléimneacht i leith géarchéimeanna nua, san am i láthair agus amach anseo. Níor cheart spriocanna cothroime agus spriocanna comhshaoil an Aontais a chur i mbaol mar thoradh ar a fhreagairt d’ionsaí na Rúise.

2.5.

Tá iliomad cúiseanna leis na méaduithe eisceachtúla ar phraghsanna, lena n-áirítear easnaimh i mbeartais an Aontais. Dúirt Uachtarán an Choimisiúin, Ursula von der Leyen, agus an láncheart aici, nach bhfuil dearadh an mhargaidh leictreachais atá ann faoi láthair oiriúnach dá fheidhm a thuilleadh agus nach mór é a athchóiriú (9). Tá CESE ag tathant ar an gCoimisiún agus ar an gComhairle athchóiriú ar mhargadh fuinnimh an Aontais a chur chun cinn go pras, agus mar chuid de sin, aghaidh a thabhairt ar luaineacht dhíobhálach ghearrthéarmach agus le méaduithe fadtéarmacha ar phraghsanna. Tá CESE ag iarraidh go ndéanfaí bearta diana, urghnácha agus sealadacha chomh maith. Ar na nithe a bhféadfaí tosú ag obair orthu cheana tá éifeacht an oird fiúntais, Malartán Fuinnimh an Aontais (EEX), mí-úsáid cumhachta margaidh agus tionchar idirbhearta amhantracha agus trádála ardmhinicíochta. Ba cheart praghsanna leictreachais a dhíchúpláil ó phraghas an gháis agus ba cheart cuimhneamh ar uasteorainneacha a chur le praghsanna. Ba cheart tobhaigh a ghearradh ar bhrabúis amhantair agus féachaint gan infheistíochtaí i réitigh ísealcharbóin a dhíspreagadh.

2.6.

Ní mór gur ar an dlúthpháirtíocht le pobal na hÚcráine, ar fheabhsú uathriail straitéiseach an Aontais agus ar thréaniarrachtaí ar son na síochána a bheidh príomhfhócas thosaíochtaí an Aontais dírithe. Tá an méid sin i gcomhréir le hAirteagal 21 CAE, ina luaitear – i measc nithe eile – go ndéanfaidh an tAontas bearta a shaothrú lena ndéanfar “a luachanna, a bhunleasanna, a shlándáil, a neamhspleáchas agus a iomláine a choimirciú”, “an daonlathas (…) a chomhdhlúthú agus tacú leo” agus “an tsíocháin a chaomhnú, coinbhleachtaí a chosc agus an tslándáil idirnáisiúnta a neartú”. Chuige sin, aithníonn CESE freisin na cuspóirí atá cumhdaithe i nDearbhú Versailles ón gComhairle, eadhon ceannasacht an Aontais a atreisiú trína spleáchais straitéiseacha a laghdú, slándáil an tsoláthair i réimse na n-amhábhar criticiúil a mhéadú agus spleáchas ar bhreoslaí iontaise ón Rúis a chéimniú amach. Is geal le CESE na bearta atá á nglacadh chun deireadh a chur de réir a chéile leis an spleáchas ar bhreoslaí iontaise agus tá sé á iarraidh aige go ndéanfaí tuilleadh gníomhaíochta chuige sin.

2.7.

Is príomhuirlis anois é an Ciste Téarnaimh agus Athléimneachta chun tosaíochtaí beartais an Aontais a bhaint amach faoi scáth an tSeimeastair. Go deimhin, chuidigh sé cheana chun an geilleagar a chobhsú le linn na paindéime, chun borradh a chur faoin aistriú glas agus faoin aistriú digiteach agus chun dlús a chur leis an gcomhar idir an Coimisiún agus na Ballstáit. Beidh príomhról ag an gCiste Téarnaimh agus Athléimneachta chomh maith i dtaca le hacmhainní a shlógadh agus a stiúradh chun freagairt don ghéarchéim a tharla le déanaí agus chun an Plean REPowerEU a chur chun feidhme. Táthar á iarraidh ar na Ballstáit caibidil ar leith ar an bPlean REPowerEU a áireamh ina bPleananna Náisiúnta Téarnaimh agus Athléimneachta, bunaithe ar na moltaí tírshonracha nua. Tá CESE á chur i bhfáth a thábhachtaí atá sé na Pleananna Náisiúnta Téarnaimh agus Athléimneachta nuashonraithe a chur chun feidhme ar dhóigh éifeachtach inbhuanaithe chun go mbeidh tionchar dearfach inbhraite acu ar dhea-bhail daoine. Mar sin féin, ach gnóthú na spriocanna a leagtar amach sna Pleananna Náisiúnta Téarnaimh agus Athléimneachta a nascadh le híocaíocht amach an Chiste Téarnaimh agus Athléimneachta, is amhlaidh is suntasaí a bheidh na moltaí tírshonracha. Ní mór faireachán agus meastóireacht a dhéanamh ar an athrú sin ar na nósanna imeachta agus tá CESE á iarraidh ar an gCoimisiún agus ar an gComhairle cur chuige cothromaithe a áirithiú i ndáil leis sin.

2.8.

Go háirithe, beidh gá le rannpháirtíocht níos mó na gcomhpháirtithe sóisialta agus eagraíochtaí na sochaí sibhialta i bpróiseas an tSeimeastair ar an leibhéal náisiúnta chun a áirithiú go ndéantar ionadaíocht iomchuí ar gach cuid den tsochaí, chun réitigh shaincheaptha a mbeidh tacaíocht iomlán acu ó eagraíochtaí na sochaí sibhialta a chothú agus úinéireacht leathan na bPleananna Náisiúnta Téarnaimh agus Athléimneachta a bhaint amach. Tá CESE á iarraidh go ndéanfaí athchóiriú ar an Seimeastar lena ráthófaí rannpháirtíocht éifeachtach agus ardcháilíochta trí bhíthin treorach nó rialacháin. Le linn próiseas comhairliúcháin foirmiúil bunaithe ar rialacha agus nósanna imeachta trédhearcacha, ba cheart eagraíochtaí na sochaí sibhialta a chur ar an eolas i scríbhinn agus tréimhse ama leordhóthanach a thabhairt dóibh chun na tograí a anailísiú agus a dtograí féin a dhréachtú. Ba cheart, maidir leis na tograí sin a chuimsiú nó diúltú dóibh, réasúnú a mbeidh fáil air i ndoiciméid phoiblí a bheith ag gabháil leo.

2.9.

I gcomhthéacs na bPleananna Náisiúnta Téarnaimh agus Athléimneachta, is mór ag CESE an moladh ón gCoimisiún maidir le “leas [a] bhaint as an gcaoi ar cuireadh prionsabal na comhpháirtíochta i bhfeidhm agus an beartas comhtháthaithe á chlársceidealú agus á chur chun feidhme”, faoi mar a d’iarr CESE sa tuairim uaidh maidir le ASGS 2022. Ní mór rannpháirtíocht na sochaí sibhialta eagraithe a bheith éigeantach. Sa chéad rún uaidh (10) maidir le rannpháirtíocht na sochaí sibhialta i ndearadh na bpleananna, ba é conclúid CESE, tríd is tríd, nár leor an méid sin i bhformhór na mBallstát agus d’iarr sé go leagfaí síos íoschaighdeáin maidir le comhairliúchán den sórt sin. Sa dara rún uaidh (11), d’iarr CESE ar chuid mhaith de na Ballstáit rannpháirtíocht eagraíochtaí na sochaí sibhialta, cur chun feidhme trédhearcach agus faireachán agus an soláthar faisnéise don phobal a fheabhsú agus breis idirphlé maidir leis na Pleananna Náisiúnta Téarnaimh agus Athléimneachta leis na geallsealbhóirí uile a spreagadh, rud a d’fhéadfadh cabhrú le mí-úsáid agus calaois a chosc freisin. Ina theannta sin, tá dea-chleachtais san áireamh sa rún, amhail comhlacht faireacháin a bhunú ina gcuimseofar an tsochaí shibhialta eagraithe agus a d’fhéadfadh a bheith ina eiseamláir le haghaidh Ballstáit eile. Le linn a chomhdhála bliantúla, d’iarr an Grúpa um an Seimeastar Eorpach in CESE an athuair go ndéanfaí rannpháirtíocht na sochaí sibhialta éigeantach de réir an dlí (12). Tá an iarraidh maidir le rannpháirtíocht iomchuí na sochaí sibhialta eagraithe agus na n-údarás áitiúil agus réigiúnach léirithe sa chomhthuarascáil féintionscnaimh ón gCoiste um Buiséid agus ón gCoiste um Ghnóthaí Eacnamaíochta agus Airgeadaíochta maidir le cur chun feidhme na Saoráide Téarnaimh agus Athléimneachta (13). Leis sin, cuirtear ar fáil ionchur Pharlaimint na hEorpa sa tuarascáil athbhreithnithe ar chur chun feidhme na Saoráide Téarnaimh agus Athléimneachta a ghlac an Coimisiún Eorpach an 29 Iúil 2022 (14).

3.   Barúlacha sonracha

3.1.   Fuinneamh agus inbhuanaitheacht comhshaoil

3.1.1.

Tá an Coimisiún á chur i bhfios, agus an ceart aige, má chuirtear dlús leis an dícharbónú go “laghdófar ár spleáchas ar bhreoslaí iontaise agus, an tráth céanna, cabhróidh sé lenár spriocanna aeráide do 2030 a bhaint amach”. Tá sé á chur i bhfáth ag CESE nach mór an inbhuanaitheacht comhshaoil a chur i lár an aonaigh agus gur díol sásaimh dó an sprioc maidir le fuinneamh inathnuaite i meascán iomlán fuinnimh an Aontais a bheith ardaithe go 45 % ar a laghad agus an sprioc éifeachtúlachta fuinnimh faoina mbeidh laghdú 13 % ar an ídiú fuinnimh faoi 2030 mar chuid den phlean REPowerEU. Is díol sásaimh dó freisin na moltaí maidir le hinfheistíochtaí san fhuinneamh ar cheart a dhíriú, i measc nithe eile, ar thacaíocht a thabhairt do theaghlaigh leochaileacha, ar an tsoghluaisteacht inbhuanaithe agus dícharbónú tionscail, ar thaighde agus nuálaíocht a chur chun cinn agus ar bhorradh a chur faoin mbonneagar, lena n-áirítear i gcomhthéacs trasteorann.

3.1.2.

Bhí bearna idir riachtanais infheistíochta agus maoiniú roimh an gcogadh san Úcráin, fiú. Chun an sprioc idirmheánach a bhaint amach faoi 2030, mar atá laghdú 55 % a dhéanamh ar astaíochtaí i gcomparáid le leibhéil 1990, meastar go mbeidh riachtanais bhliantúla infheistíochta suas le EUR 520 billiún i gceist (15). Tiocfaidh riachtanais thairis sin chun cinn maidir le huas-sciliú agus athsciliú, oiriúnú don athrú aeráide agus príomhtheicneolaíochtaí, amhail cadhnraí. Ar an taobh eile, beidh thart ar 30 % de bhuiséad an Aontais 2021-2027 á chaitheamh ar an aistriú glas. Meastar go soláthróidh an beartas comhtháthaithe thart ar EUR 100 billiún idir 2020 agus 2030 agus ba cheart EUR 224,1 billiún a bheith ag teacht ón gCiste Téarnaimh agus Athléimneachta (16). Léirítear san anailís ón gCoimisiún go mbeidh 210 billiún d’infheistíocht bhreise i gceist leis an bPlean REPowerEU idir seo agus 2027, sin anuas ar an méid a theastaíonn chun cuspóirí na dtograí “Oiriúnach do 55” a bhaint amach. Chun an maoiniú a shlógadh, tá féidearthachtaí éagsúla á moladh a bheidh ag brath ar an gcomhchuid iasachta ón gCiste Téarnaimh agus Athléimneachta den chuid is mó. Tá CESE á iarraidh ar an gCoimisiún dearcadh struchtúrtha a thabhairt ar cé na cistí AE ar cheart leas a bhaint astu agus ar an méid infheistíochta ba cheart a bheith cumhdaithe trí chláir AE, ag na Ballstáit, trí infheistíocht phríobháideach nó trí mheascán díobh siúd.

3.1.3.

I bhfianaise a phráinní atá sé dlús a chur leis an aistriú fuinnimh agus ó tharla gur chun an leasa chomhchoitinn é, tá CESE á mholadh go mór go mbainfeadh na Ballstáit leas cuimsitheach as na deiseanna atá á dtairiscint gan mhoill tríd an ionstraim théarnaimh Next Generation EU, trí na Pleananna Náisiúnta Téarnaimh agus Athléimneachta agus tríd an bPlean REPowerEU a eisíodh le déanaí. Más amhlaidh nach leor na bearta reatha chun freastal ar na riachtanais chistiúcháin, a d’fhéadfadh a bheith ag dul i méid, beidh gníomhaíocht thairis sin ag teastáil. Tá CESE á iarraidh go mbunófaí Ciste um Oiriúnú don Athrú Aeráide (17) chun tacaíocht a thabhairt láithreach i gcás tubaistí. Ina theannta sin, fiú dá gcuirfí riail óir chun feidhme, d’fhéadfadh sé nach mbeadh sé d’acmhainn ag roinnt Ballstát na méideanna infheistíochta a theastaíonn a thiomsú gan a n-inbhuanaitheacht fhioscach a chur i mbaol. Dá bhrí sin, ba cheart machnamh a dhéanamh ar an ionstraim théarnaimh Next Generation EU agus/nó an clár InvestEU a neartú. D’fhéadfaí deontais agus/nó iasachtaí a nascadh le hinfheistíocht san aistriú fuinnimh mar bhealach chun tosaigh. Tá CESE á iarraidh go mbeadh cur chuige cóir cothrom ann chun feabhas a chur ar thimpeallacht an ghnó agus ar an táirgiúlacht. Ar aon nós, i gcás ina mbeidh cistí reatha á n-athstruchtúrú agus i gcomhthéacs an Chreata nua airgeadais ilbhliantúil freisin, tá rabhadh á thabhairt ag CESE gan cistí a bhaineann le cuspóirí sóisialta agus aistriú cóir a laghdú.

3.1.4.

Tá sé curtha i bhfios ag an gCoimisiún, agus an ceart aige, “[nach] éireoidh le claochlú an gheilleagair Eorpaigh ach amháin má bhíonn sé cóir agus cuimsitheach agus más féidir le gach duine leas a bhaint as na deiseanna a ghabhann leis an aistriú dúbailte” (18). Ba cheart dó beart a dhéanamh de réir a bhriathair. Tá CESE ag athdhearbhú a éilimh maidir le tionchar an aistrithe ar chúrsaí fostaíochta agus ar scileanna a mhapáil agus anailís a dhéanamh air (19). I dtráthanna éiginnteachta agus géarchéime níos mó ná am ar bith, ba cheart dul i muinín an idirphlé shóisialta agus an rialachais chorparáidigh fhónta a bhfuil oibrithe rannpháirteach ann agus an cheaptha beartas a bhfuil comhpháirtithe sóisialta agus eagraíochtaí sochaí sibhialta rannpháirteach ann. Agus ar deireadh, ba cheart tosaíocht ar an gclár oibre a bheith ag an uile ghné den inbhuanaitheacht comhshaoil, lena n-áirítear an bhithéagsúlacht agus cosc ar thruailliú, Ba cheart an prionsabal “gan dochar suntasach a dhéanamh” a chur i bhfeidhm i gcomhthéacs na bPleananna Náisiúnta nua Téarnaimh agus Athléimneachta.

3.2.   Táirgiúlacht

3.2.1.

Ba cheart an cóineasú aníos eacnamaíoch agus sóisialta idir na Ballstáit a bheith á chur chun cinn de réir mar a chuirtear an margadh aonair i gcrích. Aontaíonn CESE leis an gCoimisiún nach mór dul i ngleic le saobhadh laistigh den mhargadh aonair agus leis na bacainní ar an margadh. Ach cuidiú leis na réigiúin barr a gcumais a bhaint amach, ní hamháin go rannchuideofar le margadh aonair níos comhtháthaithe a chruthú ach feabhsófar táirgiúlacht san Aontas agus rannchuideofar leis an inbhuanaitheacht fuinnimh, óir is mór idir cumas na réigiún éagsúil ó thaobh foinsí inathnuaite fuinnimh a tháirgeadh. Tá dul chun cinn ag teastáil chun an Margadh Caipitil agus an Aontas Baincéireachta a chur i gcrích agus, san am céanna, chun cobhsaíocht a áirithiú sa mhargadh airgeadais i dtreo gur féidir maoiniú agus infheistíocht iontaofa fhónta a chur chun cinn. Go sonrach, neartaítear margaí caipitil an Aontais agus ról idirnáisiúnta an euro leis an iasachtú le haghaidh Next Generation EU. Ina theannta sin, tá aird á tarraingt ag CESE ar an gcreat airgeadais inbhuanaithe arb é is aidhm dó an infheistíocht phríobháideach a stiúradh i dtreo na hinbhuanaitheachta, agus tá sé á chur i bhfáth freisin a thábhachtaí atá sé rioscaí aeráide a chur san áireamh.

3.2.2.

Tá CESE á chur in iúl gur díol sásaimh dó cur chuige cuimsitheach ina n-áirítear infheistíocht agus athchóirithe ar mhaithe le timpeallacht an ghnó a fheabhsú agus táirgiúlacht a chur chun cinn ar bhealach cóir cothrom. Ba cheart athchóirithe a bheith dírithe ar riarachán poiblí éifeachtach, bonneagar iompair nua-aimseartha, oiliúint agus oideachas ar ardchaighdeán agus éifeachtúlacht acmhainní. Aontaíonn CESE leis an gCoimisiún gur bunriachtanais iad córais cheartais atá neamhspleách, ar ardchaighdeán agus éifeachtúil agus creata frithéillithe dea-fheidhmiúla. Is uirlisí fíorthábhachtacha i gcónaí iad taighde agus nuálaíocht, maille leis an oideachas, chun borradh a chur faoin táirgiúlacht, faoin iomaíochas, faoin aistriú glas agus faoin aistriú digiteach, faoin gcóineasú aníos agus faoi uathriail straitéiseach an Aontais. Tá CESE á chur in iúl gur díol sásaimh dó na moltaí ón gCoimisiún chun malartú eolais a éascú, barr feabhais a áirithiú, nuálaíocht ghnó a chothú agus tallann a mhealladh i measc rudaí eile.

3.2.3.

Is iad seo a leanas barúlacha CESE i dtaobh na Teachtaireachta I dtreo geilleagar glas digiteach athléimneach: ár Samhail Fáis Eorpach. Tá aird á tarraingt ag an gCoimisiún ar ghníomhaíochtaí chun spleáchais straitéiseacha a laghdú, amhail comhpháirtíochtaí idirnáisiúnta, comhghuaillíochtaí tionsclaíochta, infheistíocht phoiblí agus phríobháideach agus, go háirithe, éagsúlú na slabhraí soláthair. Tá sé á chur i bhfáth ag CESE a thábhachtaí atá sé go ndéanfadh an tAontas clár oibre saorthrádála a chur chun cinn ar bhealach cóir gan neamhaird a dhéanamh ar na spriocanna comhshaoil agus na spriocanna sóisialta feadh na slabhraí soláthair. A mhéid a bhaineann le soláthar na n-amhábhar criticiúil agus soláthairtí criticiúla, níor cheart don Aontas a fhágáil go mbeidh spleáchais nua ar stáit nach dtagann leis an Aontas ar a chuid luachanna. Ba cheart dó a bheith ar a dhícheall uathriail straitéiseach a bhaint amach. Ina theannta sin, ba cheart táirgeadh príomhtháirgí, amhail leigheasanna, a athlonnú san Aontas Eorpach chun féachaint chuige go mbeidh siad ar fáil i gcás éigeandála.

3.2.4.

Is cumasóir don aistriú glas, don táirgiúlacht agus don iomaíochas í an digiteáil. Tá béim á leagan ag an gCoimisiún, mar is ceart, ar cheithre réimse gníomhaíochta, eadhon oideachas digiteach agus scileanna agus inniúlachtaí digiteacha, bonneagair dhigiteacha agus nascachta a bheidh slán agus inbhuanaithe, claochlú digiteach gnólachtaí, agus digiteáil na seirbhísí poiblí agus na gcóras oideachais. Chun na spriocanna sin a bhaint amach, beidh breis infheistíochtaí i bpríomhtheicneolaíochtaí digiteacha ag teastáil, lena n-áirítear cibearshlándáil, intleacht shaorga, spásanna sonraí agus leathsheoltóirí. Tá CESE á iarraidh go mbeadh digiteáil inbhuanaithe ann trí chearta sóisialta a choimirciú, tríd an éifeachtúlacht fuinnimh a fheabhsú agus trí dhramhaíl leictreonach agus úsáid uisce a laghdú.

3.2.5.

Maíonn an Coimisiún gur ón earnáil phríobháideach a thiocfaidh sciar mór de na hinfheistíochtaí lena ndéanfar an t-aistriú glas agus an t-aistriú digiteach a mhaoiniú agus an athléimneacht a fheabhsú, agus gur cheart infheistíochtaí a spriocdhíriú go maith agus infheistíochtaí príobháideacha a bhrú isteach leo, agus teipeanna sa mhargadh a cheartú. Go deimhin, tá sé mar aidhm ag an Aontas EUR 1 trilliún a shlógadh as seo go ceann deich mbliana trí bhuiséad an Aontais agus trí ionstraimí gaolmhara. Maíonn an Coimisiún, agus an ceart aige, gur tacaíocht phoiblí atá spriocdhírithe ar thionscadail a mbeidh breisluach follasach ag baint leo a theastaíonn, agus gur cheart príomhról a bheith ag an mbeartas iomaíochta chuige sin. Go sonrach, i gcomhthéacs an chláir InvestEU nó cláir chosúla, leagann CESE béim ar an ngá atá le trédhearcacht agus faireachán má táthar chun sláine a áirithiú agus na spriocanna a bheartaítear a bhaint amach Ní mór éifeachtaí amhantair a sheachaint trína áirithiú nach ndéanfar infheistíochtaí a dhéanfaí ar aon nós a fhóirdheonú. Ní mór leithdháiltí a bheith trédhearcach agus ba cheart rioscaí a chomhroinnt ar bhealach a bheidh ceangailteach ó thaobh dlí de chun nach leagfar ualach rómhór ar earnálacha poiblí. I gcomparáid le cistiú poiblí, níor cheart costais níos airde a bheith ann agus ba cheart dlúthbhaint a bheith ag bearta státchabhrach le cruthú post ardcháilíochta agus le cearta oibrithe, caighdeáin chomhshaoil agus oibleagáidí fioscacha a urramú.

3.3.   An chothroime

3.3.1.

Cé go bhfuil an tAontas Eorpach ag éirí go maith leis ar an leibhéal domhanda, is mórdhúshlán iad na héagothromaíochtaí atá idir na Ballstáit agus na réigiúin agus laistigh díobh. Tá léirithe ag an gCoimisiún go raibh éagothromaíochtaí ioncaim i gcoitinne agus baol na bochtaineachta nó an eisiaimh shóisialta réasúnta cobhsaí in 2019 agus 2020 a bhuí le prasfhreagairt beartais, cé nach fios go fóill na héifeachtaí a bheidh ann sa mheántéarma. Buaileadh buille díréireach ar go leor díobh siúd a raibh dálaí níos measa rompu. Is iad na teaghlaigh ísealioncaim is measa atá thíos leis an ardú ar phraghsanna. Ina theannta sin, tá praghsanna tithe ag méadú go mór i gcónaí. Tá an ráta fáis is airde le deich mbliana anuas á chlárú i roinnt de na Ballstáit, agus tá rátaí úis tar éis tosú ag méadú. Tá na milliúin duine ag fulaingt de bharr titim ina n-ioncam indiúscartha agus iad ag streachailt leis an saol. Is ann d’éiginnteachtaí móra i gcónaí; tá tubaistí a bhaineann leis an aeráid ag dul i méid agus tá athruithe struchtúrtha ag tarlú de thoradh an aistrithe ghlais agus an aistrithe dhigitigh.

3.3.2.

Ní hamháin gur sprioc inti féin í an inbhuanaitheacht shóisialta ach is réamhchoinníoll í le haghaidh staid chobhsaí eacnamaíoch agus pholaitiúil, táirgiúlacht chóir agus iomaíochas cóir. Ní do dhea-bhail an duine aonair amháin a dhéantar difear de bharr laghduithe in ioncaim réadach agus ionchais ghruama, déantar difear freisin don éileamh eacnamaíoch agus, dá réir sin, do phleananna infheistíochta, don táirgeadh agus don fás. Ina theannta sin, cé gur follas a hathléimní atá earnáil na baincéireachta agus gur laghdaíodh go suntasach iasachtaí neamhthuillmheacha, seachas i dtrí cinn de na Ballstáit, d’fhéadfaí an athléimneacht sin a chur i mbaol dá mbeadh cúlú eacnamaíoch eile ann Tá rabhadh á thabhairt ag CESE maidir le héifeachtaí indíreacha den sórt sin. Maidir le praghsanna ag dul in airde, tá géarghá le cosaint a thabhairt dóibh siúd is leochailí agus cumhacht cheannaigh na dteaghlach ísealioncaim agus meánioncaim a choimirciú, arb iadsan atá freagrach as cuid mhór den éileamh eacnamaíoch.

3.3.3.

Tá CESE á chur in iúl gur díol mór sásaimh dó na bearta a rinneadh chun iad siúd is leochailí a chosaint agus chun tionchar sóisialta an iliomad géarchéimeanna san Aontas a mhaolú, mar shampla tríd an Ionstraim Eorpach le haghaidh tacaíocht shealadach chun rioscaí dífhostaíochta a mhaolú i gcás éigeandála (SURE), agus chun tacaíocht a thabhairt do dhaoine atá ag teitheadh ón Úcráin. Aontaíonn CESE leis an gCoimisiún faoina thábhachtaí atá sé rochtain ar oideachas ar ardchaighdeán ar an uile leibhéal a áirithiú, faoina thábhachtaí atá cumhdach imleor na líontán sábhála sóisialta agus tithíocht inacmhainne agus shóisialta agus córais chúraim sláinte athléimneacha agus inbhuanaithe. Tarraingíonn CESE aird air gur gá tacaíocht a thabhairt freisin do dhaoine óga atá thíos leis an ngéarchéim fuinnimh. Go deimhin, tá ríthábhacht le cur chun feidhme iomlán Cholún Eorpach na gCeart Sóisialta. Is céim sa treo ceart é a chur chun feidhme i dtimthriall an tSeimeastair Eorpaigh agus faireachán a bheith á dhéanamh air tríd an Scórchlár Sóisialta. Agus an meall mór ar deireadh, is mór an díol sásaimh iad na hathchóirithe agus na hinfheistíochtaí laistigh de na Pleananna Náisiúnta Téarnaimh agus Athléimneachta, a rannchuidíonn leis an gcuimsiú sóisialta agus an athléimneacht.

3.3.4.

Léirítear le hagallaimh a rinneadh i gcomhthéacs an rúin ó CESE maidir le rannpháirtíocht na sochaí sibhialta eagraithe, gur sách tearcfhorbartha í an ghné shóisialta i roinnt de na Pleananna Náisiúnta Téarnaimh agus Athléimneachta. Tá sé á mholadh ag CESE aird a thabhairt ar éifeachtaí dáileacháin agus Colún Eorpach na gCeart Sóisialta a mheas go cúramach i gcomhthéacs na bPleananna Náisiúnta Téarnaimh agus Athléimneachta. Ina theannta sin, tá CESE á iarraidh go gcuirfear meastachán ar fáil ar an infheistíocht a bheidh ag teastáil chun an Colún a chur chun feidhme. Leagann CESE béim ar a thábhachtaí atá sé cothromaíocht a aimsiú idir saoirsí eacnamaíocha agus cearta sóisialta agus cearta mhargadh an tsaothair. Níor cheart riamh breathnú ar chearta náisiúnta chun fostaithe a chosaint mar bhacainní riaracháin ar an margadh (20). Agus an margadh aonair á neartú, ba cheart urraim chomhionann a thabhairt do chearta sóisialta agus saothair chun an dul chun cinn atá déanta ag an Aontas i dtreo inbhuanaitheacht eacnamaíoch, shóisialta agus chomhshaoil a chosaint ar bhealach cothrom.

3.4.   Cobhsaíocht Mhaicreacnamaíoch

3.4.1.

Trí thacaíocht fhioscach mhórscála a éascú agus a chur chun feidhme ar an leibhéal náisiúnta agus ar leibhéal an Aontais, rannchuidíodh go cinntitheach leis an gcobhsaíocht eacnamaíoch, shóisialta agus pholaitiúil a choimirciú agus, thar aon ní eile, cuireadh leis an muinín. Ina theannta sin, cé go bhfuil difear an-mhór déanta don téarnamh eacnamaíoch ó bhris an cogadh amach, is ríchosúil go gcabhróidh an staid fhioscach réidh in 2022 le tionchar na géarchéime a tharla le déanaí a mhaolú arís agus an chobhsaíocht a choimirciú. Tacaíonn CESE leis na moltaí ón gCoimisiún maidir le huathchobhsaitheoirí a cheadú agus infheistíocht a fheabhsú chun an t-aistriú glas agus an t-aistriú digiteach a chur chun feidhme. Go sonrach, is geal leis go leanfaidh an clásal éalaithe ginearálta de bheith i bhfeidhm le linn 2023, óir le fírinne níl staid eacnamaíoch an Aontais tagtha chuici féin go fóill agus ní mór do na Ballstáit a bheith in ann freagairt go pras más gá. Is feasach do CESE go ndearna an Banc Ceannais Eorpach rátaí úis a ardú den chéad uair le haon bhliain déag anuas, agus tá gníomhaíocht bheartais á hiarraidh go láidir aige lena n-áiritheofar go mbeidh na raonta bannaí réidh agus lena gcuirfear cosc ar shuaití sna margaí airgeadais chun nach gcuirfear infheistíocht phríobháideach san aistriú fuinnimh i mbaol agus nach mbeidh cúlú eacnamaíoch ann. Siúd is gur féidir go n-éileofar leis na spriocanna sin go mbainfí úsáid fhorleathan as bosca uirlisí BCE, ní leor an beartas airgeadaíochta ann féin chun srian a chur le dinimic reatha praghsanna ar bhealach inbhuanaithe.

3.4.2.

Tá CESE á chur in iúl gur díol sásaimh dó na bearta lánroghnacha fioscacha chun maolú ar éifeachtaí na bpraghsanna arda fuinnimh, a mheastar gurb ionann agus 0,6 % de OTI AE iad in 2022, dóibh siúd is leochailí agus go sonrach do thionscail neamhchosanta. Mar sin féin, d’fhéadfadh an ganntanas fuinnimh agus an tionchar ar phraghsanna tráchtearraí eile a bheith ann sa mheántéarma freisin, i dteannta na dteannas geopholaitiúil leanúnach agus brú breise anuas ar gheilleagar an Aontais. Ina theannta sin, leis na hionchais maidir le ráta íseal fáis agus brúnna níos géire ar phraghsanna, beidh dúshláin nua le sárú trí bheartas eacnamaíoch an Aontais Eorpaigh. Dá réir sin, tacaíonn CESE leis an moladh ón gCoimisiún go mbeadh an tAontas faoi réir chun freagairt don staid eacnamaíoch athraitheach. Ní mór súil ghéar a choinneáil ar chúrsaí chun aon chor nua a d’éileodh gníomh fioscach cobhsaitheach a bhrath ag céim sách luath, agus réamh-mheas a dhéanamh ar an ngá le síneadh a chur leis na bearta tacaíochta.

3.4.3.

Tá amhras ar CESE maidir le fás caiteachais reatha a mhaoinítear ar bhonn náisiúnta a theorannú faoi bhun an aschuir fhéideartha mheántéarmaigh sna Ballstáit a bhfuil ardleibhéal fiachais orthu. Tá sé á chur i bhfios san am céanna go gcaithfidh aon rialú ar an gcaiteachas reatha príomhúil an tionchar sóisialta a chur san áireamh agus tá rabhadh á thabhairt aige gan caiteachas sa réimse sóisialta, i réimse an chúraim sláinte agus i réimse an oideachais a laghdú. Os a choinne sin, ba cheart dul i ngleic le héagsúlachtaí idir na Ballstáit ar bhealach atá dírithe ar an rathúnas, mar shampla trí thaighde agus forbairt a chur chun cinn agus breis oiliúna a chur ar fáil. Tá CESE in amhras freisin faoina ábhartha a bheadh sé tús a chur le nósanna imeachta um easnamh iomarcach in earrach 2023, agus luann sé gur ar éigean a cuireadh rialacha fioscacha an Aontais chun feidhme (21) agus nach ndearnadh smachtbhannaí chéim 2 den nós imeachta um easnamh iomarcach a chur i bhfeidhm riamh óir dhéanfaidís an scéal níos measa le linn cruatan eacnamaíoch. Ina theannta sin, ceistíonn CESE an bhféadfaí nósanna imeachta um easnamh iomarcach a chur i bhfeidhm má tá feidhm fós ag an gclásal éalaithe.

3.4.4.

Athdhearbhaíonn CESE a bhreithnithe maidir leis na laigí sa chreat fioscach reatha agus é á iarraidh arís aige go ndéanfaí an creat a nuachóiriú trí – i measc rudaí eile – spriocanna réalaíocha agus inoibrithe a leagan síos maidir le heasnaimh agus fiachas (22), ina n-ionchorprófaí riail órga maidir le hinfheistíocht agus faoina gceadófaí solúbthacht bhreise agus difreálú tírshonrach breise gan an inbhuanaitheacht fhioscach mheántéarmach a chur i mbaol. Ní mór luach an Euro a chaomhnú trí chur chuige cothrom airgeadaíochta agus fioscach i gcomhréir le rialachas fónta maicreacnamaíoch. D’iarr CESE ar an gCoimisiún freisin treoirlínte a chur ar aghaidh le haghaidh idirthréimhse ar lena linn nach ndéanfaí an nós imeachta um easnamh iomarcach a thionscnamh, sula dtiocfaidh an creat athbhreithnithe i bhfeidhm (23). Ina theannta sin, chuir Parlaimint na hEorpa i bhfáth i rún uaithi an 8 Iúil 2021, a thábhachtaí atá sé conair shoiléir i dtreo creat fioscach athbhreithnithe a bheith ann sula ndéanfar an clásal éalaithe ghinearálta a dhíghníomhú, más féidir, agus chuir sí i bhfios gur ardráta laghdaithe fiachais a bheadh mar thoradh ar chur i bhfeidhm an chreata fhioscaigh reatha, agus na conairí coigeartaithe go háirithe, agus go bhféadfadh sé baint ó chonair théarnaimh na ngeilleagar. Ar deireadh, d’fhonn rioscaí cobhsaíochta a sheachaint agus d’fhonn méadú ar an ullmhacht i leith géarchéimeanna agus ar an gcumas freagartha, ba cheart breithniú a dhéanamh ar chistí iomchuí AE a chruthú.

3.4.5.

Tacaíonn CESE go hiomlán leis an moladh go leanfaí de na comhiarrachtaí atá ar bun chun dlús a chur leis an gcomhrac i gcoinne pleanáil ionsaitheach cánach agus imghabháil cánach agus i gcoinne na n-éifeachtaí iarmhartacha lena mbaineann i measc na mBallstát, agus tá gníomhaíocht chomhordaithe á hiarraidh aige chuige sin. Is díol sásaimh do CESE an comhaontú ó OECD maidir le hathchóiriú an chánachais chorparáidigh agus tá sé ag moladh do na Ballstáit é a chur chun feidhme gan mhoill. Ba cheart don Aontas Eorpach an comhaontú sin a chur chun cinn ar an leibhéal idirnáisiúnta agus i bpáirt leis na mór-chomhpháirtithe trádála go sonrach. Ina theannta sin, is díol sásaimh iad na straitéisí maidir leis an ualach cánach a aistriú ón lucht saothair chun tacú leis an aistriú glas agus an t-aistriú digiteach – ar choinníoll go ndéantar an tionchar dáilte a mheas go cúramach. Mar shampla, níl saobhadh chomh mór céanna ag baint le cáin mhaoine agus ba dheis í cáin a aistriú ón lucht saothair. Ina theannta sin, tarraingíonn CESE aird air, i gcomhthéacs beartas fioscach stuama a áirithiú, gur ar bhearta caiteachais amháin, agus nach ar bhearta ioncambhunaithe, a thugtar aghaidh. Ar an iomlán, is réamhchoinníoll é córas ioncaim cóir a bheith ann le haghaidh na hinbhuanaitheachta fioscaí agus chun airgeadas poiblí fónta a athbhunú, go háirithe i dtíortha a bhfuil fiachas ollmhór orthu.

---

(1)  Féach Tuairim CESE Suirbhé Bliantúil 2022 don Fhás Inbhuanaithe, (IO C 275, 18.7.2022, lch. 50).

(2)  Féach Réamhaisnéis Eacnamaíoch na hEorpa. Earrach 2020 (europa.eu), lch. 1.

(3)  COM/2022/230 final.

(4)  Teachtaireacht ón gCoimisiún Eorpach I dtreo geilleagar glas digiteach athléimneach: ár Samhail Fáis Eorpach.

(5)  Seimeastar Eorpach 2022: Teachtaireacht maidir le Pacáiste an Earraigh – An Coimisiún Eorpach (europa.eu).

(6)  Summer 2022 Economic Forecast: Russia's war worsens the outlook (europa.eu).

(7)  Spring 2022 Economic Forecast: Russian invasion tests EU economic resilience – An Coimisiún Eorpach (europa.eu).

(8)  Féach Tuairim CESE Suirbhé Bliantúil 2022 don Fhás Inbhuanaithe, IO C 275, 18.07.2022, lch. 50.

(9)  Aitheasc ó Ursula von der Leyen, Uachtarán an Choimisiúin, le linn na díospóireacht ag seisiún iomlánach Pharlaimint na hEorpa (8.6.2022) maidir le conclúidí chruinniú speisialta na Comhairle Eorpaí an 30 -31 Bealtaine 2022.

(10)  IO C 155, 30.4.2021, lch. 1.

(11)  Féach an Rún ó CESE Rannpháirtíocht na sochaí sibhialta eagraithe sna pleananna náisiúnta téarnaimh agus athléimneachta – Cad a oibríonn agus cad nach n-oibríonn? (níl leagan Gaeilge ann). IO C 323, 26.8.2022, lch. 1

(12)  Comhdháil bhliantúil an Ghrúpa um an Seimeastar Eorpach 2022 – Coiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa (europa.eu).

(13)  2021/2251 (INI), pointe 88.

(14)  COM(2022) 383 final.

(15)  Sin ardú ón EUR 683 bhilliún a infheistíodh in aghaidh na bliana le deich mbliana anuas. I gcás idirmheánach, is é EUR 360 billiún an infheistíocht náisiúnta bhreise a mheastar a bheidh ag teastáil ar meán go dtí 2030. Féach Bruegel Policy Contribution Eagrán Uimh. 18/21, – Meán Fómhair 2021. Beidh breis infheistíochta fós ag teastáil i ndiaidh 2030.

(16)  COM(2022)231 final.

(17)  Féach an tuairim ó CESE An Sásra Coigeartaithe Aeráide á mhaoiniú tríd an gCiste Comhtháthaithe agus Next Generation EU (IO C 486, 21.12.2022, lch. 23).

(18)  Teachtaireacht ón gCoimisiún Eorpach I dtreo geilleagar glas, digiteach agus athléimneach (COM(2022) 83 final).

(19)  Féach Tuairim CESE “Oiriúnach do 55”: sprioc aeráide an Aontais do 2030 i dtreo aeráidneodracht a bhaint amach, (IO C 275, 18.7.2022, lch. 101).

(20)  Féach tuairim ó CESE maidir le Suirbhé Bliantúil 2022 don Fhás Inbhuanaithe (IO C 275, 18.7.2022, lch. 50), pointe 3.2.3.

(21)  De réir réamhaisnéisí Dheireadh Fómhair 2015 ón gCiste Airgeadaíochta Idirnáisiúnta, ní rabhthas den tuairim go mbeadh an riail 1/20 (laghdú 1/20 a dhéanamh ar fhiachas) á leanúint ag naoi gcinn de na Ballstáit sna trí bliana ina dhiaidh sin. Níor cuireadh chun feidhme an dara céim den nós imeachta um easnamh iomarcach (Bruegel Policy Contribution, Márta 2016).

(22)  Klaus Regling, Stiúrthóir an tSásra Cobhsaíochta Eorpaigh, agus é á mholadh go ndéanfaí an cóimheas fiachais a choigeartú ó 60 % go 100 %, agus an t-easnamh in aghaidh na bliana a choinneáil ag 3 % de OTI.

(23)  IO C 429, 11.12.2020, lch. 227 agus IO C 105, 4.3.2022, lch. 11.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa – Breithnithe breise maidir le beartas eacnamaíoch an limistéir euro 2022 Moladh le haghaidh moladh ón gComhairle maidir le beartas eacnamaíoch an limistéir euro

(COM(2021) 742 final) (níl leagan Gaeilge ann)

(tuairim féintionscnaimh)

(2023/C 75/07)

Rapóirtéir:

Juraj SIPKO

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	22.3.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Aontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta agus Comhtháthú Eacnamaíoch agus Sóisialta
Dáta a glactha sa rannóg	6.10.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	27.10.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	573
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	170/1/2//

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Tugann CESE dá aire go bhfuil ardleibhéal suntasach éiginnteachta eacnamaíche, geo-eacnamaíche agus polaitiúla ina shaintréith den fhorbairt eacnamaíoch reatha sa limistéir euro agus san Aontas Eorpach. Toradh dhá thurraing leanúnacha is ea an éiginnteacht sin, mar atá: leitheadúlacht leanúnach COVID-19 agus ionradh na Rúise ar an Úcráin. Is ann, freisin, do riosca nua maidir le hilroinnt in earnálacha na trádála idirnáisiúnta, na n-íocaíochtaí, agus na margaí caipitil agus airgeadais, lena n-áirítear monaraíocht, taighde agus iompar. Tá carn mór fiachais phoiblí ann agus fás tagtha ar an mboilsciú de dheasca na rioscaí sistéamacha sin. Mar sin féin, is é an t-athrú aeráide, fós, an dúshlán is mó atá le sárú sa limistéar euro agus i mBallstáit an Aontais.

1.2.

Tá sé á athdhearbhú ag CESE nár tháinig deireadh go fóill, ná fiú baol air, leis an gcomhrac i gcoinne leitheadúlacht leanúnach COVID-19. Dá bhrí sin, ba cheart gach beart substainteach agus sistéamach a dhéanamh chun dul i ngleic leis an ngalar, agus, san am céanna, ullmhúchán a dhéanamh i gcomhair gach eipidéime agus paindéime eile a d’fhéadfadh briseadh amach. Tá sé á chur i bhfáth ag CESE go bhfuil an ráta is airde toradh ar infheistíocht le feiceáil in earnáil na sláinte, faoi mar a léirigh gach ar tharla le caitheamh an dá bhliain anuas.

1.3.

Tacaíonn CESE le deireadh a chur le hionradh agus cogadh na Rúise san Úcráin agus le hiomláine chríochach na hÚcráine a athbhunú. Ach sin a dhéanamh, d’fhéadfadh sé go gcruthófaí na dálaí atá ag teastáil i leith fás eacnamaíoch athléimneach, cuimsitheach agus inbhuanaithe i dtíortha an limistéir euro agus i mBallstáit an Aontais Eorpaigh.

1.4.

Tá súil ghéar á coinneáil ag CESE ar na treochtaí boilscithe atá thar a bheith neamhfhabhrach, a eascraíonn, go príomha, as an méadú atá ag teacht ar phraghsanna tráchtearraí, bia agus fuinnimh, lena n-áirítear suaitheadh sa slabhra soláthair. Sa chás seo, ní uirlis éifeachtach é, dáiríre, na rátaí úis a ardú. Má tá beartas airgeadaíochta ann atá ródhian, d’fheadfadh sé an riosca a ardú go mbeadh cúlú eacnamaíoch ann agus moill a bhaint as infheistíochtaí príobháideacha, infheistíochtaí a bhfuil géarghá leo, san aistriú fuinnimh. Ar an gcúis sin, tá CESE ag moladh don Bhanc Ceannais Eorpach (BCE) measúnú leordhóthanach comhréireachta a dhéanamh ina ndéanfar anailís chúramach ar fhothorthaí beartais airgeadaíochta atá níos doichte agus ar na hiarmhairtí a ghabhfadh leis sin do spriocanna fadtéarmacha maidir le cobhsaíocht praghsanna. Mar sin féin, molann CESE do BCE an croí-bhoilsciú a laghdú gan cur isteach ar théarnamh eacnamaíoch an Aontais. Mar gheall ar na rioscaí thuasluaite, ba cheart do BCE leanúint air, go haireach, agus an beartas airgeadaíochta a normalú.

1.5.

I bhfianaise an mhéadaithe thobainn atá tagtha ar phraghsanna fuinnimh agus bia, tá CESE ag moladh go mbunódh lucht ceaptha beartas ar an leibhéal náisiúnta, a bhfuil cúrsaí eacnamaíocha faoina chúram, líontán sábhála sóisialta dea-fheidhmiúil éifeachtach le haghaidh na ngrúpaí is leochailí den phobal, lena n-áirítear na dreamanna is mó atá buailte sa mheánaicme, líontán nach bhfágfaí aon duine ar lár ann.

1.6.

Tá CESE buartha faoin bhfiachas poiblí atá fós ag carnadh. Dá bhrí sin, molann sé céimeanna chun tosaigh a thabhairt i dtreo comhdhlúthú fioscach don mheántéarma. Ar mhaithe leis na buiséid náisiúnta a athshlánú, feictear do CESE go bhféadfaí cánachas cothromasach a thabhairt isteach agus, leis sin, go bhféadfaí cistí poiblí a úsáid go héifeachtach.

1.7.

Tá sé á chur in iúl ag CESE go ndearnadh an cinneadh ceart agus an clásal éalaithe ginearálta a chur i bhfeidhm mar thoradh ar COVID-19. Cé go bhfuil síneadh curtha leis go dtí 2023, caithfear breithniú a dhéanamh maidir lena shíneadh tuilleadh i gcás go leanfadh na rioscaí sistéamacha ar aghaidh. Tá CESE ag súil leis, mar sin, go n-ullmhódh an Coimisiún Eorpach, gan mhoill, céimeanna nithiúla chun an Comhshocrú Cobhsaíochta agus Fáis a athchóiriú.

1.8.

In ainneoin an dul chun cinn atá déanta i dtreo aontas airgeadais a bhunú, ní mór na bearta substainteacha agus na bearta sistéamacha go léir i gcomhair chríochnú an Aontais Baincéireachta agus chríochnú Aontas na Margaí Caipitil a ghlacadh agus a chur chun feidhme. Ina leith sin, tá CESE ag iarraidh ar na heagraíochtaí freagracha agus ar na hinstitiúidí inniúla dul i gcomhar le chéile chun aontas airgeadais a chruthú.

1.9.

Tá sé á chur i bhfáth ag CESE go bhfuil tionchar diúltach ag an ilroinnt. Ina theannta sin, tá sé á chur in iúl aige a éagobhsaí atá an margadh bannaí flaithiúnais i margaí an limistéir euro. Dá bhrí sin, is díol sásaimh dó an fógra ón mBanc Ceannais Eorpach ón 15 Meitheamh 2022 maidir le bearta a ullmhú chun dul i ngleic le hilroinnt sa limistéar euro.

1.10.

Tacaíonn CESE le claochlú gheilleagair an limistéir euro. Ag an am céanna, tá an riosca eiseach a bhaineann leis an athrú aeráide á chur in iúl aige. Ina fhianaise sin, agus in ainneoin na bhforbairtí casta geo-eacnamaíocha gan choinne, molann sé aistriú chuig foinsí in-athnuaite fuinnimh agus úsáid a bhaint as na hacmhainní airgeadais a chuirtear ar fáil faoin bplean téarnaimh mar aon le hacmhainní airgeadais eile, lena n-áirítear tacaíocht a thabhairt do mhaoiniú na hearnála príobháidí.

1.11.

Ach oiread le tíortha eile san Aontas Eorpach, tá turraingí, rioscaí agus bagairtí sistéamacha le sárú i dtíortha an limistéir euro faoi láthair. Ar an gcúis sin, agus an uair chinniúnach seo buailte leis an gcine daonna, tá CESE ag iarraidh ar gach uile thír agus ar gach uile institiúid idirnáisiúnta inniúil oibriú as lámha a chéile d’fhonn aghaidh a thabhairt ar gach turraing, riosca agus bagairt shistéamach atá le sárú ag an domhan faoi láthair, nach bhfacthas a leithéid riamh roimhe. D’fhéadfadh iarmhairtí forleathana a bheith ann dá gcuirfí glacadh agus cur chun feidhme na mbeart ar an méar fhada, ní hamháin i dtéarmaí caillteanas ábhartha, ach, freisin, agus thar aon ní eile, i dtéarmaí báis.

2.   Cúlra agus comhthéacs

2.1.

Mar atá cúrsaí faoi láthair, tá dhá thurraing iarbhír ann: COVID-19 agus ionradh na Rúise ar an Úcráin. Mar gheall orthu sin, agus anuas ar an ilroinnt geo-eacnamaíoch a d’eascair astu, is ann d’ardleibhéal éiginnteachta. Murar leor an méid sin, tá rioscaí suntasacha socheacnamaíocha sa limistéar euro agus san Aontas araon de dheasca an mhéadaithe atá ag teacht ar phraghsanna tráchtearraí agus bia. I bhfianaise na bagartha eisí a bhaineann leis an athrú aeráide, tá an t-aistriú chuig geilleagar glas ar cheann de na dúshláin is mó sa limistéar euro agus sna Ballstáit.

2.2.

Tá turraingí iarbhír seachtracha i dtíortha an limistéir euro, turraingí nach bhfacthas a leithéid riamh roimhe, a bhaineann le forbairtí eacnamaíocha an lae inniu. Dá bhrí sin, ó thaobh na mbuntáscairí maicreacnamaíocha de, ní fhéadfaí féachaint ar na forbairtí sin mar bheith cobhsaí. Ina theannta sin, tá dúshláin sheanbhunaithe struchtúracha le sárú ag roinnt Ballstát den limistéar euro agus geilleagair inbhuanaithe, athléimneacha agus chuimsitheacha á dtógáil acu.

2.3.

Sular thit an dá thurraing shistéamacha seo amach, bhí an boilsciú réasúnta íseal i mbeagnach gach Ballstát sa limistéar euro. Fiú roimh thús na géarchéime aeráide, taifeadadh rátaí boilscithe a bhí ní b’ísle fós, agus bhí díbhoilsciú i roinnt tíortha sa limistéar euro fiú. Agus an chaoi a bhfuil dinimic bhoilscithe an lae inniu, is ga úsáid fhorleathan a bhaint as bosca uirlisí BCE. Faoi láthair, tá an boilsciú ar cheann de na rioscaí is mó ó thaobh fás eacnamaíoch inbhuanaithe, athléimneach agus cuimsitheach a dhéanamh sa limistéar euro de. Ní fhéadfaí an boilsciú a laghdú, a chobhsú agus a choinneáil faoi bhun na sprice boilscithe, i.e. faoi bhun 2 %, mura ndéanfaí na hathruithe cuí i mbeartas airgeadaíochta an Bhainc Cheannais Eorpaigh. Ar a shon sin, tá a raibh ag teastáil chun sainordú BCE maidir le cobhsaíocht praghsanna a shaothrú agus cobhsaíocht airgeadais a chosaint déanta ag an gComhairle Rialaithe. Tá sé tábhachtach go leanfadh BCE air, gan rómhoill agus go haireach, agus go ndéanfadh sé an beartas airgeadaíochta a normalú.

2.4.

Is airde an boilsciú atá ann anois ná mar a bhí ann riamh ó bunaíodh an tAontas Eacnamaíoch agus Airgeadaíochta. Tá sraith iomlán gnéithe taobh thiar de sin a d’fhág go raibh méadú diaidh ar ndiaidh ag teacht ar na rátaí boilscithe, fiú san am a bhí géarchéim dhomhanda COVID-19 ag dul chun donachta. Agus an limistéar euro i mbun téarnamh eacnamaíoch faoi láthair, is measa fós an treocht dhiúltach sin toisc go bhfuil an soláthar laghdaithe. Chuir ionradh na Rúise ar an Úcráin leis an ardú ar phraghsanna chomh maith. Is iomchuí a fhiafraí a mhéid is féidir leis an mBanc Ceannais Eorpach, agus úsáid á baint aige as gach ionstraim atá ar fáil dó le haghaidh a bheartais airgeadaíochta, moill a bhaint as an bhfás ar bhoilsciú agus é a laghdú, de réir a chéile, go dtí an sprioc dhearbhaithe maidir le boilsciú agus é a choinneáil faoina bun sin, gan cobhsaíocht an airgeadra aonair ná an téarnamh eacnamaíoch ó ghéarchéim COVID-19 a chur i mbaol.

2.5.

Níl na treochtaí boilscithe atá ann faoi láthair sealadach ná gearrthéarmach (mar a cuireadh in iúl san fhómhar in 2021), ach baineann ardleibhéal éiginnteachta leo. Sa dara leath den bhliain seo caite, chuaigh na praghsanna in airde mar gheall, go príomha, ar na praghsanna fuinnimh, ar shuaitheadh na slabhraí soláthair, ar an méadú géar neamhghnách a tháinig ar phraghsanna tráchtearraí, agus ar na costais níos airde iompair. Agus é á chur san áireamh gur casta iad na cúiseanna atá le dinimic praghsanna sa lá atá inniu ann, ní leor ann féin beartas airgeadaíochta chun srian a chur leis an mboilsciú. Is éard is gá a dhéanamh ná allmhairí fuinnimh a éagsúlú agus, ar an gcaoi sin, spleáchas ar sholáthairtí ón Rúis a laghdú. Chomh maith leis sin, deis stairiúil do na Ballstáit is ea an t-éagsúlú chun tabhairt faoi athchóirithe práinneacha struchtúracha (e.g. athchóirithe riaracháin, athchóirithe breithiúnacha, athchóirithe chun an smacht reachta a neartú) agus chun an spleáchas ar allmhairí ionchur traidisiúnta fuinnimh a laghdú. Ina theannta sin, is gá idirghabháil a dhéanamh sa mhargadh chun srian a chur leis an dinimic praghsanna luaineacha atá sa mhargadh fuinnimh faoi láthair. I ndáil leis sin, is díol sásaimh do CESE an togra ón gCoimisiún idirghabháil éigeandála a dhéanamh chun aghaidh a thabhairt ar na praghsanna arda fuinnimh.

2.6.

Ag an am céanna, tá fianaise ann a léiríonn gur éirigh le roinnt mhaith cuideachtaí a gcuid brabús aonaid a mhéadú cé go raibh na praghsanna fuinnimh ag dul i méid. Léiríonn an anailís ó BCE gur féidir an boilsciú foriomlán intíre a chur síos, go mór, do bhrabúis, óir chuir na cuideachtaí na costais níos airde ar aghaidh agus rinne siad a gcorrlaigh bhrabúis a chosaint agus a leathnú. D’fhéadfaí, freisin, srian a chur le dinimic praghsanna trí idirghabhálacha margaidh a dhéanamh in earnáil an fhuinnimh.

2.7.

Cuirtear na méaduithe ar phraghsanna atá ann faoi láthair síos, go príomha, don soláthar. Tá tionchar díobhálach ag an treocht sin ar iomaíochas an limistéir euro. Fágann sí go bhfuil costais níos arda ann agus cuireann sí brú méadaitheach ar phá agus ar thuarastail, tráth atá sleabhcadh eacnamaíoch ann. Dá leanfadh an patrún díobhálach sin ar aghaidh, d’fhéadfadh marbh-bhoilsciú eascairt as (bíodh is nach bhfuil an baol sin i dtíortha an limistéir euro ina iomláine faoi láthair). Ó thaobh na staire de, taifeadadh marbh-bhoilsciú nach mór 40 bliain ó shin. Ní fhéadfaí a chur as an áireamh go bhféadfadh sé tarlú, dá leanfadh na turraingí seachtracha sistéamacha ar aghaidh, go mbeadh marbh-bhoilsciú neamh-inmhianaithe ann. Ar an taobh eile den scéal, tá CESE ag cur in iúl na héifeachtaí díobhálacha a d’fhéadfadh a bheith ar an soláthar dá mbeadh saothraithe ísealioncaim agus saothraithe meánioncaim thíos le caillteanais fíorphá.

2.8.

In 2021, bhí treocht réasúnta fabhrach san fhás eacnamaíoch ar fud Bhallstáit an limistéir euro, agus níor tuaradh go mbeadh moilliú tobann ar infheistíochtaí agus sreafaí trádála mar thoradh ar ardleibhéil éiginnteachta eacnamaíche. Agus géarchéim dhomhanda COVID-19 ann, d’fhéadfadh an deighilt atá ann ó thaobh an fháis eacnamaíoch sa limistéar euro de dul in olcas mura ndéanfaí athchóirithe struchtúracha a ghlacadh agus a chur chun feidhme. Maidir leis an treocht sin i dtreo na dibhéirseachta, d’fhéadfadh tionchar mór a bheith aici ar chóineasú agus d’fhéadfadh sí an fhorbairt dhíobhálach sin a dhéanamh níos measa i mBallstáit an limistéir euro.

2.9.

Sa ghearrthéarma, ní údar misnigh é a neamhdhóchúla atá sé go mbeadh fás infheistíochta ann. Tá cúlú éigin ann maidir leis na hionstraimí a glacadh chun téarnamh ó COVID-19 (an tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta) mar gheall ar an éiginnteacht infheistíochta a d’eascair as an gcogadh san Úcráin. Tá sé tábhachtach, dá bhrí sin, go bhfuil na geilleagair aonair in ann déileáil le suaitheadh leanúnach na sreafaí trádála agus infheistíochta agus leis an éiginnteacht leanúnach atá sa gheilleagar domhanda, agus, thar aon ní eile, leis an ardleibhéal éiginnteachta i mBallstáit an limistéir euro.

2.10.

D’eascair an moilliú eacnamaíoch freisin as na méaduithe suntasacha ar phraghsanna fuinnimh atá ag bagairt ar theaghlaigh. Tá bearta glactha ag roinnt Ballstát chun dul i ngleic leis an bhfás ar phraghsanna, mar shampla fóirdheontais, athruithe ar CBL (lena n-áirítear ranníocaíochtaí sóisialta breise), agus taraifí fuinnimh sóisialta do theaghlaigh ar na hioncaim is ísle. Ina fhianaise sin, is gá athmhachnamh a dhéanamh ar úsáid éifeachtúil fuinnimh ag teaghlaigh agus na nósanna tomhaltais fuinnimh a athrú. Agus na praghsanna fuinnimh ag dul i méid, tá tomhaltóirí ag fágáil earraí eile ar leataobh de réir a chéile, rud a fhágann go bhfuil laghdú ag teacht ar an éileamh ar na hearraí sin. Mar bharr air sin, de dheasca na bpraghsanna níos airde fuinnimh, tá teaghlaigh ag athrú a bpatrúin tomhaltais agus tá laghdú suntasach ag teacht ar thomhaltas earraí áirithe. Mar sin féin, bunearra is ea an fuinneamh agus ní fhéadfaí é a laghdú ach go pointe áirithe. Fágann sin gurb iad na teaghlaigh is boichte, go háirithe, a mbeidh na harduithe ar phraghsanna anuas orthu.

2.11.

Bhí tionchar an-diúltach ar fad ag COVID-19 ar an airgeadas poiblí i mBallstáit an limistéir euro. Cuireadh clásal éalaithe ginearálta an Chomhshocraithe Cobhsaíochta agus Fáis i ngníomh i mí an Mhárta 2020 chun dul i ngleic le géarchéim COVID-19. Bunaíodh an Creat Sealadach maidir le Bearta Státchabhrach chomh maith, faoina rabhthas in ann spreagadh fioscach a úsáid ar mhórscála chun tacú leis an earnáil ghnó agus, freisin, chun an chobhsaíocht shóisialta a chothú.

2.12.

Tá méadú suntasach tagtha ar chóimheasa fiachais na rialtas, go háirithe i roinnt Ballstát a bhfuil fiachas ard acu, mar thoradh ar an bhfreagairt fhioscach agus an crapadh ar aschur. Is den ríthábhacht inbhuanaitheacht an fhiachais phoiblí a áirithiú i gcónaí tríd an bhfiachas poiblí a laghdú diaidh ar ndiaidh. Ós rud é go bhfanfaidh na praghsanna fuinnimh ar ardleibhéal sa mheántéarma, caithfear athbhreithniú a dhéanamh ar na sásraí margaidh agus na sásraí maidir le tógáil praghsanna, agus beidh tuilleadh bearta tacaíochta fioscacha ag teastáil, freisin, chun tacú leis na teaghlaigh agus na cuideachtaí a ndéantar difear mór dóibh de dheasca na méaduithe ar phraghsanna fuinnimh.

2.13.

Dá méadófaí an caiteachas ar an tslándáil agus ar thosaíochtaí tábhachtacha eile, d’fhéadfadh sé sin seasamh eacnamaíoch an limistéir euro sa gheilleagar domhanda a chúlú go ceann tréimhse. Ar an ábhar sin, tá mórdhúshláin le sárú ag na Ballstáit chun oibriú i dtreo an fháis inbhuanaithe eacnamaíoch agus chun sciar an limistéir euro sa gheilleagar, i gcomparáid le hiomaitheoirí domhanda eile, a chothú, agus sin trí úsáid a bhaint as gach uirlis atá ar fáil anuas ar na bearta éifeachtacha aonair, lena n-áirítear uirlisí taidhleoireachta.

2.14.

Anois beag, tá titim tagtha, a thosaigh i mí na Bealtaine 2021, ar ráta malairte an euro i gcoinne dhollar na Stát Aontaithe mar gheall ar fhorbairtí díobhálacha geopholaitiúla. Tharla dímheas an euro (depreciation), arb é an dara hairgeadra cúltaca is mó atá ann, go príomha mar gheall ar na beartais airgeadaíochta éagsúla a shaothraigh an Banc Ceannais Eorpach agus an Federal Reserve System (FED).

2.15.

Bunaithe ar an anailís thuas ar fad, thíolaic an Coimisiún Eorpach a réamhaisnéis eacnamaíoch (Iúil 2022), atá, den chuid is mó, ag brath ar athruithe san Úcráin. De réir na réamhaisnéise sin, táthar á thuar go mbeidh fás eacnamaíoch 2,7 % i mBallstáit an Aontais agus 2,6 % sa limistéar euro i mbliana. An bhliain seo chugainn, meastar go dtitfidh an fás sin go 1,5 % agus go 1,4 % faoi seach, de réir réamhaisnéisí an Choimisiúin. Meastar go mbeidh an meánráta boilscithe ar 7,6 % san Aontas agus ar 7,6 % sa limistéar euro i mbliana, ach go dtitfidh sé sin go 4,6 % agus 4 % an bhliain seo chugainn.

3.   Barúlacha ginearálta

3.1.

Tá sé á chur i bhfáth ag CESE go ndéanfar difear mór d’fhorbairt eacnamaíoch thíortha an limistéir euro sa ghearrthéarma agus, freisin, sa mheántéarma mar gheall ar thionchar ionradh na Rúise ar an Úcráin. Tá an fhorbairt dhíobhálach sin sistéamach agus níorbh ann dá leithéid tar éis na gcogaí a bhí ann roimhe. Tá sé an-deacair, dá bhrí sin, í a chur i gcomparáid le turraingí eile a raibh tionchar diúltach acu go stairiúil ar fhorbairtí eacnamaíocha sa limistéar euro. Cibé ar bith, tá leibhéal an-ard éiginnteachta ann a fhágann go bhfuil sé níos deacra réamhaisnéis a thabhairt ar na hathruithe atá amach romhainn.

3.2.

Tá sé á chur in iúl ag CESE nach údar misnigh í conair na mbuntáscairí maicreacnamaíocha agus na mbuntáscairí micreacnamaíocha i dtíortha an limistéir euro. Tá leibhéal na héiginnteachta thar a bheith ard. Go háirithe, tá roinnt rudaí éagsúla nach fios cad iad a d’fhéadfadh tionchar a bheith acu ar na leibhéil éiginnteachta, atá thar a bheith ard cheana féin, ar de chineál geopholaitiúil agus eacnamaíoch iad den chuid is mó.

3.3.

Tá CESE den bharúil go bhfuil an treocht bhoilscithe ina riosca mór do dhul chun cinn socheacnamaíoch i dtíortha an limistéir euro. Cuirtear an riosca boilscithe reatha síos, go príomha, don soláthar agus do shuaitheadh na slabhraí luacha. Tá athrú tagtha ar an soláthar, go háirithe i réimse na n-ionchur fuinnimh, lena n-áirítear ar phraghsanna fuinnimh, mar gheall ar a bhfuil ag tarlú san Úcráin agus mar gheall ar na bearta chun srian a chur le leathadh COVID-19.

3.4.

Agus an chaoi a bhfuil dinimic bhoilscithe an lae inniu, is gá úsáid fhorleathan a bhaint as bosca uirlisí BCE le cobhsaíocht praghsanna a bhaint amach trí leas a bhaint as beartas airgid réidh. Ba cheart do BCE leanúint air go haireach agus an beartas airgeadaíochta a normalú. Thairis sin, táthar ag súil leis go leanfar den tacaíocht do thíortha an limistéir euro trí bhíthin an bheartais airgeadaíochta.

3.5.

Tá sé á chur i bhfáth ag CESE nach bhfuil an riosca boilscithe faoi chois ag na Ballstáit agus nach bhfuil ach lagiarrachtaí á ndéanamh chun deireadh a chur leis. I bhfianaise na treochta leanúnaí neamhfhabhraí sa bhoilsciú agus an tionchair atá aici ar theaghlaigh, agus anuas ar a bhfuil ag tarlú ó thaobh an iomaíochais de, tá CESE ag iarraidh ar na hinstitiúidí inniúla freagracha go léir gach beart práinneach a ghlacadh agus a chur chun feidhme d’fhonn na turraingí diúltacha praghsanna a chúiteamh. Ag an am céanna, ní mór corraíl sa mhargadh bannaí flaithiúnais a chosc sa limistéar euro (1).

3.6.

Is díol sásaimh do CESE gur foilsíodh an clár do REPowerEU. Tá sé den bharúil go gcabhróidh an clár sin le laghdú diaidh ar ndiaidh a chur ar an spleáchas ar ionchuir fuinnimh ó Chónaidhm na Rúise. Chomh maith leis sin, leis an gclár sin, tá an deis ann deireadh a chur leis na rioscaí costais is mó, ar bagairt mhór iad sin do chobhsaíocht praghsanna i dtíortha an limistéir euro.

3.7.

Tá CESE den bharúil go bhféadfadh REPowerEU rannchuidiú lárnach a dhéanamh ar dhá bhealach: (i) d’fhéadfadh sé an infheistíocht in earnálacha agus i réimsí roghnaithe a mhéadú go mór. Ar an gcaoi sin, bhainfí amach an sprioc a leagadh síos fiú sula ndearna an Rúis ionradh ar an Úcráin. Is é an fhís bhunúsach atá ann go mbeidh an bhliain seo suntasach ó thaobh fás ar infheistíocht de, go háirithe i réimsí roghnaithe a bhaineann le leas an phobail; (ii) meastar go gcuirfidh REPowerEU go mór leis na hathruithe struchtúracha is tábhachtaí atá le déanamh ag an nglúin seo. Sa chaoi sin, bhainfí an príomhchuspóir amach maidir le geilleagair an limistéir euro a dhéanamh níos iomaíche, níos inbhuanaithe agus níos athléimní, le go bhféadfaí na príomhspriocanna arna leagan amach sa Chomhaontú Glas a shaothrú.

3.8.

Tá súil ghéar á coinneáil ag CESE ar an gcaoi a bhfuil infheistíocht, go bunúsach, á ath-leithdháileadh i gcomparáid leis na bunphleananna infheistíochta a bhí ann. D’fhéadfaí a bheith ag súil leis nach mbeadh an oiread céanna fás ar infheistíocht in earnálacha atá bainteach le hathstruchtúrú fuinnimh agus earnálacha ina bhfuil tosaíochtaí an Chomhaontaithe Ghlais á gcur chun feidhme do thíortha an Aontais. Ní léir cad a bheidh i ndán d’earnálacha agus do réimsí nach bhfuil bainteach leis sin. Ar a shon sin, tá sé tábhachtach go bhforbrófaí fiontair bheaga agus mheánmhéide in earnálacha traidisiúnta den gheilleagar (fiontair nach bhfuil gá straitéiseach leo nó nach spéis leo a bheith i measc na bhfiontar is fearr ar domhan), trí na deiseanna atá sna réigiúin aonair a thapú.

3.9.

Tá CESE go láidir i bhfabhar machnamh cuí a dhéanamh maidir leis na tosaíochtaí tábhachtacha reatha a chomhlíonadh, agus sin anuas ar fheidhmíocht aonfhoirmeach nuálaíochta a áirithiú sna réigiúin, sa limistéir euro agus san Aontas trí chéile. Dá ndéanfaí beag is fiú den sprioc sin, d’fhéadfadh na treochtaí éagsúla idir réigiúin an limistéir euro agus Ballstáit an Aontais dul chun donachta.

3.10.

Is díol sásaimh do CESE go bhféadfadh cóineasú níos láidre a bheith ann a bhuí sin leis an bhfás i mBallstáit an limistéir euro nach mbíodh chomh forbartha céanna roimhe seo, ach a raibh fás á dhéanamh iontu a bhí, san fhadtéarma, ar ráta níos airde ná meánráta an limistéir euro. Ina fhianaise sin uile, ba cheart a thabhairt faoi deara go bhféadfadh próiseas níos measa agus níos éagsúla i mBallstáit an limistéir euro eascairt as COVID-19 agus as an gcogadh atá san Úcráin faoi láthair, rud a d’fhágfadh go mbeadh sé níos deacra na bunsmaointe arna leagan amach i gConradh Maastricht a bhaint amach.

3.11.

Is díol sásaimh do CESE, agus tacaíonn sé leis, go bhfuil díospóireacht ar siúl faoi láthair maidir le dearadh an chreata nua institiúidigh d’airgeadas poiblí Bhallstáit an Aontais. Ar a shon sin, tá sé á chur in iúl ag CESE, maidir le rialacha fioscacha an Chomhshocraithe Cobhsaíochta agus Fáis a nuashonrú, gurb é an dúshlán a bheidh ann, thar aon ní eile, ná an inbhuanaitheacht airgeadais a thabhairt chun réitigh le riachtanais shoiléire infheistíochta poiblí.

3.12.

Feictear do CESE go bhféadfar comhordú frithpháirteach agus naisc a bhunú sna cineálacha beartas arb é is aidhm dóibh fiachas inbhuanaithe poiblí a áirithiú. Thairis sin, i gcásanna a bhfuil údar maith leo, caithfear tacú le straitéisí fioscacha i gcomhréir le cur chuige meántéarmach maidir le ceartúchán fioscach atá dírithe ar théarnamh agus ar athléimneacht. Tá CESE ag súil le go dtiocfar ar réitigh réadúla indéanta, agus, leis sin, go mbunófar ardán airgeadais phoiblí ar cheart é a chur chun feidhme gan mhoill.

3.13.

Ós rud é go bhfuil buiséid phoiblí faoi bhrú tar éis ghéarchéim COVID-19, ní mór aon bhearta cúiteacha eile chun tacú le teaghlaigh agus le cuideachtaí chun déileáil leis an ngéarchéim fuinnimh a bheith dírithe agus éifeachtach. Tuigeann CESE, mar is ceart, na cúiseanna reatha lena gcosnaítear na riachtanais slándála, dhaonnúla agus shóisialta agus a dtionchar ar bhuiséid náisiúnta sa limistéar euro, agus urramaíonn sé na cúiseanna sin. Agus an scéal amhlaidh, is díol sásaimh do CESE an cinneadh ón gCoimisiún síneadh a chur le feidhm chlásal éalaithe an Chomhshocraithe Cobhsaíochta agus Fáis, agus tá sé ag iarraidh ar an gCoimisiún a chur chun cinn a luaithe is féidir tograí nithiúla chun an Comhshocrú sin a athchóiriú.

3.14.

Dhearbhaigh CESE arís agus arís eile go raibh tuilleadh iarrachtaí ag teastáil chun seasamh an limistéir euro sa chomhthéacs idirnáisiúnta a neartú, agus teastaíonn iarrachtaí den sórt sin inniu níos mó ná riamh. Sa lá atá inniu ann, tá dúshláin nua le sárú ag geilleagair an limistéir euro a bhaineann leis an riosca slándála foriomlán agus na hathruithe struchtúracha. Anuas air sin, d’fhéadfadh forbairtí eacnamaíocha agus polaitiúla difear a dhéanamh do sheasamh an euro sa chóras idirnáisiúnta airgeadaíochta agus íocaíochta. Ach deireadh a chur le hionradh agus cogadh na Rúise san Úcráin agus iomláine chríochach na hÚcráine a athbhunú, d’fhéadfadh sé go n-athshlánófaí an geilleagar domhanda agus go neartófaí an limistéar euro atá mar chuid de.

4.   Barúlacha sonracha

4.1.

Tá CESE suite de, d’fhonn cobhsaíocht choibhneasta shocheacnamaíoch i mBallstáit an limistéir euro a áirithiú, agus sin a dhéanamh sa chomhthéacs reatha leanúnach ina bhfuil ardleibhéil éiginnteachta geopholaitiúla agus eacnamaíche mar gheall ar na rioscaí a bhaineann le boilsciú méadaitheach agus fiachas poiblí atá ag dul i méid, tá CESE suite de go mbeidh sé tábhachtach díriú ar na tosaíochtaí cearta agus úsáid á baint as cistí na Saoráide Téarnaimh agus Athléimneachta. Leis an ionstraim sin, cuirtear ar chumas na mBallstát bannaí a eisiúint go comhpháirteach ar na margaí caipitil, rud a bhí, agus atá fós go dtí seo, an-éifeachtach. Dá bhrí sin, d’fháilteodh CESE go mór roimh a húsáid phraiticiúil amach anseo freisin. Ar an ábhar sin, feictear do CESE go bhféadfaí leanúint den tSaoráid a úsáid tar éis 2026.

4.2.

Tá sé á chur i bhfáth ag CESE go bhféadfadh cúlú eacnamaíoch, agus marbh-bhoilsciú fiú, a bheith i dtíortha áirithe an limistéir euro mar gheall ar an gcogadh atá ar siúl ag an Rúis san Úcráin. Dá bhrí sin, tá faireachán cúramach ar na forbairtí díobhálacha sin, agus gníomhaíocht réamhghabhálach chun dul i ngleic leosan, ag teastáil níos mó anois ná mar a bhí riamh.

4.3.

Tá sé á thabhairt dá aire ag CESE go léiríonn treochtaí dífhostaíochta agus treochtaí i margadh an tsaothair go bhfuil cobhsaíocht choibhneasta ann. Ag an am céanna, tá sé á chur i bhfios ag CESE go bhfuil neamhréireachtaí sách mór sna rátaí náisiúnta dífhostaíochta i gcomparáid leis an tréimhse roimh 2008. Tá an dífhostaíocht struchtúrach forleathan i roinnt Ballstát sa limistéar euro, anuas ar ghanntanas lucht saothair oilte. Fágann an ganntanas réasúnta mór sin ó thaobh lucht saothair ard-oilte de nach bhfuil deis mhór a dóthain ann an t-iomaíochas in earnálacha agus i réimsí roghnaithe a mhéadú. Ar an ábhar sin, tá CESE á thabhairt dá aire go bhfuil deis sách mór ann, nár tapaíodh go fóill, uas-sciliú agus athsciliú a dhéanamh i mBallstáit an limistéir euro agus san Aontas.

4.4.

Tá an-imní ar fad ar CESE maidir leis na treochtaí diúltacha atá ann ó an neamhionannais de agus maidir leis an mbochtaineacht atá ag dul i méid i mBallstáit an limistéir euro agus ar fud an Aontais. Sa chiall is leithne den téarma, is é an neamhionannas, go príomha, toradh na géarchéime airgeadais domhanda. Is measa an treocht sin fós de dheasca COVID-19. Faoi láthair, tá dochar á dhéanamh do na grúpaí is leochailí den phobal, agus, freisin, do theaghlaigh ar ioncam íseal agus ar mheánioncam, as siocair na bpraghsanna fuinnimh agus bia atá ag dul i méid. Dá bhrí sin, tá CESE ag iarraidh go práinneach ar gach institiúid inniúil líontán sábhála sóisialta a fheidhmíonn go héifeachtach a bhunú, ceann nach bhfágfar aon duine ar lár ann.

4.5.

Tá aird á tarraingt ag CESE air, an athuair, go bhféadfadh tuilleadh athruithe, tréimhsí paindéime agus tréimhsí eipidéime a bheith ann, gan choinne, amach anseo. Léirigh teacht chun cinn agus leathadh pras COVID-19 nach raibh an earnáil sláinte réidh ar chor ar bith don phaindéim. Dá bhrí sin, tá sé ríthábhachtach go ndéanfaí ullmhúchán níos doimhne agus, thar aon ní eile, go mbeadh beartas níos freagraí ag gach comhlacht agus institiúid atá inniúil sa réimse sin. Tá CESE ag tabhairt dá aire, faoi mar a léirigh na hathruithe a tharla le dhá bhliain anuas, gur i réimse na sláinte agus réimse an choisc an ráta is airde toradh ar infheistíocht.

4.6.

Tá sé á chur i bhfáth ag CESE go ndearnadh an cinneadh ceart tacú le leachtacht bhreise a chur ar fáil ó bhris COVID-19 amach. Mar sin féin, ós rud é gur cuireadh roinnt oibríochtaí áirithe ar fionraí, tá sé tábhachtach anois go ndíreofaí ar shócmhainneacht gnólachtaí áirithe a áirithiú. Beidh leachtacht bhreise ag teastáil, freisin, chun tacú leis an bhfás tar éis na paindéime. Tá CESE den bharúil, dá bhrí sin, go bhfuil sé ríthábhachtach dul ar aghaidh le bunú Aontas na Margaí Caipitil agus bunú an Aontais Baincéireachta.

4.7.

Tá sé á chur in iúl ag CESE go bhfuil próiseas na hilroinnte ar siúl faoi láthair i ngeilleagar an domhain. De dheasca ionradh na Rúise ar an Úcráin, tá ilroinnt sa trádáil idirnáisiúnta, in íocaíochtaí idirnáisiúnta, sa chaidreamh idirnáisiúnta airgeadra-airgeadais, san iompar idirnáisiúnta, san eolaíocht idirnáisiúnta agus sa taighde idirnáisiúnta, i slabhraí luacha domhanda, agus i réimsí eile chomh maith. Tá tionchar an-diúltach ag an bpróiseas sin ar fhorbairtí socheacnamaíocha i dtíortha an limistéir euro.

4.8.

Tá sé á thabhairt dá aire ag CESE gurb é seo, an t-ardleibhéal éiginnteachta eacnamaíche agus geo-eacnamaíche atá ann faoi láthair agus na rioscaí móra a bhaineann leis sin, an cás is casta dá raibh riamh i stair thionscadal lánpháirtíochta na hEorpa. I bhfianaise a dheacra atá sé na forbairtí socheacnamaíocha a bheidh ann amach anseo a thuar, tá géarghá leis go nglacfadh na hinstitiúidí inniúla réimse leathan beart chun turraingí seachtracha i ngeilleagair Bhallstáit an limistéir euro a laghdú agus chun deireadh a chur leo.

---

(1)  Dá bhrí sin, is díol sásaimh do CESE an fógra ó BCE ón 15 Meitheamh 2022 go bhfuil sé i gceist aige oibriú ar ionstraim chun an ilroinnt sa limistéar euro a chomhrac.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le Soghluaisteacht an lucht saothair a fheabhsú chun cur leis an téarnamh eacnamaíoch

(tuairim féintionscnaimh)

(2023/C 75/08)

Rapóirtéir:

Philip VON BROCKDORFF

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	20.1.2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Fostaíocht, Gnóthaí Sóisialta agus Saoránacht
Dáta a glactha sa rannóg	29.9.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	26.10.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	573
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	101/0/0

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Thagair CESE, i roinnt tuairimí dá chuid, dá thábhachtaí atá soghluaisteacht an lucht saothair i gcoitinne agus thug sé dá aire go bhfuil méadú tagtha ar shoghluaisteacht an lucht saothair laistigh den Aontas le himeacht na mblianta, más ar ráta réasúnta féin é.

1.2.

Tá CESE den tuairim gur gá mionanailís cheart a dhéanamh ar na fáthanna (cé is moite de na srianta arbh í an phaindéim ba chúis leo) a bhfuil an méadú céatadáin ar líon na n-oibrithe taistil san Aontas atá in aois oibre níos lú ná mar a bhíodh. Tá CESE ag iarraidh freisin go gcuirfí staidéar ar bun chun costas eacnamaíoch staid reatha an mhargaidh saothair a chinneadh.

1.3.

Is éard atá CESE a mholadh bearta náisiúnta níos éifeachtaí lena leagfaí béim ar bheartais ghníomhacha maidir leis an margadh saothair, cuir i gcás sochair laistigh den fhostaíocht d’oibrithe AE agus d’oibrithe ó thríú tíortha.

1.4.

Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún Eorpach táscairí a áireamh sa seimeastar Eorpach, a bheadh ina gcuid de na moltaí tírshonracha chun faireachán a dhéanamh ar bheartais náisiúnta lena gcuirtear srian ar bhealach amháin nó ar bhealach eile ar shoghluaisteacht oibrithe ar fud an Aontais.

1.5.

Ar a mhuin sin, tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún Eorpach anailís a dhéanamh ar fheiniméin dhiúltacha a bhaineann le soghluaisteacht an lucht saothair, go háirithe imirce daoine oilte in earnálacha agus réigiúin áirithe. San am céanna, ní mór na bearta chun cur i gcoinne imirce daoine oilte a bheith fite fuaite leis na bearta chun an cóineasú sóisialta agus eacnamaíoch aníos a chur chun cinn.

1.6.

Is éard atá CESE a mholadh freisin go gcuirfeadh na Ballstáit tuilleadh feabhais ar na tairseacha ábhartha atá acu trí na dálaí oibre íosta a cheanglaítear leis an reachtaíocht náisiúnta a chur san áireamh d’fhonn mí-úsáid a sheachaint. Tá CESE ag iarraidh freisin go ndéanfaí tuilleadh iarrachtaí chun scileanna teanga a fheabhsú.

1.7.

Tá CESE ag iarraidh ar na Ballstáit soghluaisteacht daoine faoi mhíchumas a éascú.

1.8.

Síleann CESE freisin gur gné thábhachtach é an comhionannas inscne trínar féidir cur le soghluaisteacht an lucht saothair san Aontas, rud atá luaite i dTuairim SOC/731 (1).

1.9.

Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún Eorpach faireachán leanúnach a dhéanamh ar chomhordú na slándála sóisialta agus a áirithiú go mbeidh réitigh chomhchoiteanna ann ar chásanna nua a thagann chun cinn, cuir i gcás an teilea-obair ón gcoigríoch. Ina theannta sin, tá CESE ag iarraidh go gcuirfí dlús leis na hiarrachtaí chun uimhir slándála sóisialta Eorpach a chruthú mar shlí chun bacainní ar an rochtain ar shlándáil shóisialta i gcásanna trasteorann a shárú.

1.10.

Tá sé á thabhairt dá aire ag CESE go bhfuil gá le dálaí maithe oibre agus fostaíochta, chomh maith le nithe a chuireann leis an gcáilíocht saoil, mar shampla fáil a bheith ar scoileanna maithe agus saoráidí maithe áineasa, ionas go mbeidh gnólachtaí i riocht buntáiste iomaíoch a choinneáil agus oibrithe oilte a mhealladh chucu.

1.11.

Tá sé á thabhairt dá aire aige freisin gur léir gur chuir paindéim COVID-19 lena raibh de dheiseanna ann chun teilea-obair a dhéanamh. Is mó go mór an líon oibrithe atá ann anois ar spéis leo a bheith ag obair ón gcoigríoch ar feadh tréimhse ghearr nó ar bhonn sealadach. Tá CESE ag tnúth le dul i mbun caibidlíocht leis na comhpháirtithe sóisialta sula i bhfad faoi threoir atá le cur le chéile ar an gceist seo.

1.12.

Tá CESE ag iarraidh go mbeadh líonra pointí faisnéise uile-Aontais ann, lena n-áireofaí seirbhísí ar líne, chomh maith le seirbhísí ar an láthair agus seirbhísí teileafóin, a bheadh dírithe ar chabhrú le hoibrithe agus le fostóirí déileáil le fiosrúcháin i réimsí na seirbhísí baincéireachta agus árachais, cuir i gcás.

1.13.

Ar an ásc deiridh, tá sé á chur i bhfáth ag CESE a thábhachtaí atá an anailís staidrimh ar shreafaí soghluaisteachta an lucht saothair atá ar siúl faoi láthair mar chabhair chun aghaidh a thabhairt ar mhímheaitseáil scileanna i margaí saothair an Aontais Eorpaigh agus chun measúnú a dhéanamh ar thionchar athruithe amhail an cogadh san Úcráin agus daoine in aois oibre a bheith ag gluaiseacht laistigh de chríoch Bhallstáit agus ó Bhallstát go chéile.

2.   Barúlacha ginearálta

2.1.

Tráth a bhfuil éiginnteacht mhór eacnamaíoch ann, na réamhaisnéisí eacnamaíocha á n-athmheas anuas agus gach cosúlacht air go n-ardófar an ráta úis sa limistéar euro chun cur i gcoinne na rátaí arda boilscithe atá ag teannadh linn, d’fhéadfadh soghluaisteacht an lucht saothair san Aontas Eorpach ról ríthábhachtach a imirt i dtéarnamh eacnamaíoch an Aontais Eorpaigh agus maidir lena ionchais fáis. Aithnítear go forleathan go rannchuidíonn saorghluaiseacht oibrithe agus seirbhísí leis an bhfás eacnamaíoch agus leis an gcomhtháthú eacnamaíoch san Aontas agus go gcruthaíonn sí deiseanna fostaíochta sa Mhargadh Aonair. Is léir cén toradh a bheidh ann: cabhraíonn méadú ar an tsoghluaisteacht, arb é is aidhm dó folúntais reatha a líonadh, le feabhas a chur ar leithdháileadh na n-acmhainní saothair, ar thorthaí eacnamaíocha agus ar an leas eacnamaíoch, go háirithe nuair is dálaí oibre córa a bhíonn á dtairiscint. Tá margadh saothair an Aontais Eorpaigh bunaithe freisin ar phrionsabal na córa comhionainne atá cumhdaithe in Airteagal 45 CFAE agus atá sonraithe i roinnt píosaí reachtaíochta tánaistí. Ar an iomlán, is é is dóichí go mbeidh soghluaisteacht mhéadaithe an lucht saothair ina buntáiste do gheilleagar an Aontais Eorpaigh. Mar sin féin, d’fhéadfadh gnóthachain agus caillteanais a bheith ann do Bhallstáit aonair, ag brath ar éifeachtaí fadtéarmacha threo na sreafaí soghluaisteachta. Sa ghearrthéarma bheadh soghluaisteacht an lucht saothair tairbheach do na tíortha is seoltóirí a mbíonn an dífhostaíocht struchtúrtha ina saintréith díobh. Mar sin féin, bhraithfeadh na glanéifeachtaí a bheadh ann do na tíortha is faighteoirí cuid mhór, inter alia ar na dálaí oibre a chuirfí ar fáil d’oibrithe.

2.2.

Thagair CESE, i roinnt tuairimí dá chuid, dá thábhachtaí atá soghluaisteacht an lucht saothair i gcoitinne agus thug sé dá aire go bhfuil méadú tagtha ar shoghluaisteacht an lucht saothair laistigh den Aontas le himeacht na mblianta, más ar ráta réasúnta féin é, ach, ó thaobh céatadáin de, go bhfuil an ráta chun deiridh ar ráta soghluaisteachta an lucht saothair sna Stáit Aontaithe. De réir staidéar arna sheoladh ag Ard-Stiúrthóireacht Beartais Réigiúnaigh agus Uirbigh an Choimisiúin Eorpaigh, is ionann an sciar de dhaonra SAM a d’aistrigh go dtí stát eile agus thart ar 2,8 % den daonra iomlán atá in aois oibre, ach san Aontas Eorpach sciar thart ar 1,2 % atá i gceist (2).

2.3.

De réir staidreamh daonra Eurostat le haghaidh 2019, bhí 13 mhilliún duine in aois oibre (20-64) san Aontas Eorpach a d’aistrigh ó Bhallstát amháin go Ballstát eile. Mar sin féin, sa bhliain sin mhéadaigh líon na n-oibrithe taistil in aois oibre ó thaobh céatadáin de ar ráta ní ba lú ná sna blianta roimhe sin, agus níorbh aon chabhair an phaindéim chun na huimhreacha sin a mhéadú ó shin.

2.4.

Léirigh Suirbhé AE 2019 ar an bhFórsa Saothair go raibh 11,9 milliún oibrí taistil AE in aois oibre (arna sainmhíniú mar shaoránaigh AE a chónaíonn i mBallstát seachas tír a saoránachta), agus ar oibrithe taistil gníomhacha 9,9 milliún díobh (arna sainmhíniú mar shaoránaigh AE a théann i mbun fostaíocht i mBallstát eile agus nach gá dóibh ceadúnas oibre a fháil). Sin 4,2 % den fhórsa saothair iomlán sna 28 mBallstát, mar a bhí an tráth sin. Ó d’fhág an Ríocht Aontaithe an tAontas Eorpach, is léir gur laghdaíodh ar na deiseanna oibre atá ann do shaoránaigh AE, agus is iad an Ghearmáin, an Fhrainc, an Iodáil agus an Spáinn na príomh-spriocthíortha d’oibrithe taistil anois.

2.5.

Is iad an Rómáin agus an Pholainn na príomhthíortha tionscnaimh i gcás oibrithe taistil gníomhacha, agus is iad an monarú agus an trádáil mhórdhíola agus mhiondíola na príomhearnálacha gníomhaíochta eacnamaíche le haghaidh oibrithe taistil AE. Earnálacha eile atá sách tábhachtach is ea earnáil na tógála agus an iompair, na seirbhísí cúraim shóisialta agus tí, maille leis an turasóireacht agus an talmhaíocht.

2.6.

Ba é 1,5 milliún líon na n-oibrithe trasteorann in AE-28 agus, arís eile toisc an Ríocht Aontaithe a bheith tar éis imeacht as an Aontas Eorpach, tá an uimhir sin tite, agus is iad an Fhrainc, an Ghearmáin agus an Pholainn príomhthíortha cónaithe na n-oibrithe trasteorann, agus is ann do shreafaí suntasacha eile idir an tSlóvaic, an Ungáir agus an Ostair. Tá sé á thabhairt dá aire ag CESE gurb iomaí cúis atá le soghluaisteacht an lucht saothair laistigh den Aontas, ag brath ar staid phearsanta an duine lena n-áirítear difríochtaí pá idir an tír óstach agus tír chónaithe an oibrí trasteorann. Uaireanta is meascán de chúiseanna éagsúla a bhíonn ar chúl an chinnidh a dhéanann oibrithe ar mian leo dul i mbun oibre ar an gcoigríoch, lena n-áirítear fostaíocht a bheith ar fáil ar bhonn séasúrach in earnálacha ar chuma earnáil na talmhaíochta agus earnáil na turasóireachta. I bhfianaise a bhfuil tarlaithe le déanaí, seans gur spreagadh don lucht saothair fanacht ina dtír thionscnaimh féin é an chumhacht cheannaigh a bheith ag dul i laghad, agus tionchar aige sin ar shaoránaigh ar fud an Aontais Eorpaigh, go háirithe i gcás ina mbíonn tionchar ag praghsanna atá ag dul in airde ar chostas cóiríochta ar cíos.

2.7.

Le blianta beaga anuas tá méadú tagtha ar an tsoghluaisteacht i measc oibrithe taistil ardoilte, agus breis is trian d’oibrithe taistil an Aontais Eorpaigh sa chatagóir sin. Os a choinne sin, thit sciar na n-oibrithe taistil atá ar bheagán oiliúna de réir an chéatadáin chéanna is a bhí ar ráta méadaithe na n-oibrithe taistil ardoilte. Is fiú a thabhairt faoi deara go bhfuil tábhacht le soghluaisteacht oibrithe taistil ardoilte d’fhorbairt an gheilleagair eolasbhunaithe. Is iad an Ghearmáin, an Spáinn, an Fhrainc, an Bheilg agus an Ostair na príomh-spriocthíortha d’oibrithe taistil ardoilte. Cé gur mar ghairmithe i réimse an ghnó, na múinteoireachta, na heolaíochta agus na hinnealtóireachta is mó a oibríonn na hoibrithe taistil ardoilte, dealraíonn sé go mbíonn na hoibrithe sin rócháilithe dá bpost go minic. Meastar gur mná is ea 55 % de na hoibrithe taistil ardoilte.

2.8.

De réir réamh-mheastacháin dhéimeagrafacha Eurostat, táthar ag dréim le hardú ar aois mheánach shaoránaigh an Aontais Eorpaigh. Spéisiúil go leor freisin, táthar ag dréim le titim ar an daonra atá in aois oibre i gcoibhneas leis an daonra ina iomláine, go háirithe i gcás daoine idir 20 agus 39 mbliana d’aois. Os a choinne sin, beidh méaduithe comhréireacha nach beag sna haoisghrúpaí is sine. Beidh tionchar suntasach ag na hathruithe déimeagrafacha sin ar líon féideartha oibrithe taistil AE sna blianta atá amach romhainn, ón uair gur cosúla gur i dtús a saoil oibre is mó a bheidh gluaiseacht faoi dhaoine, agus gur lú an seans go bhfágfaidh siad a dtír thionscnaimh ar thóir oibre de réir mar a théann siad in aois. Tá fianaise leis an méid sin, agus líon eis-sreafaí níos airde á gclarú ar bhonn bliantúil i gcás daoine sna haoisghrúpaí 20 go 29 agus 30 go 39 ná in aoisghrúpaí eile.

2.9.

Ón uair go bhfuil an líon daoine sna cohóirt is óige sna tíortha is seoltóirí ag titim freisin, táthar ag dréim le titim ar líon na n-oibrithe taistil ar fud an Aontais Eorpaigh. Mar sin féin, d’fhéadfadh sé go gcealófaí an laghdú sin a bhfuiltear ag súil leis sna patrúin soghluaisteachta mar thoradh ar dhaonra an Aontais a bheith ag dul in aois, agus cúram sláinte agus sóisialta speisialaithe ag teastáil uathu, murab ionann is riamh, agus méadú dá réir ag teacht, ní foláir, ar líon na n-oibrithe taistil a bheidh le hearcú.

2.10.

Is léir ón méid thuas gur ceist dhúshlánach i gcónaí na sreafaí soghluaisteachta ar fud an Aontais, a chuireann teorainn leis an soláthar agus a chruthaíonn mímheaitseáil scileanna i bhformhór na n-earnálacha, lena n-áirítear TF agus an tionscal ardteicneolaíochta. Níorbh aon chabhair í an phaindéim ós rud é gur chuir sí srian ar an tsoghluaisteacht laistigh den Aontas de dheasca na dtréimhsí dianghlasála agus bearta sriantacha eile amhail dúnadh teorainneacha agus cosc ar thaisteal. Roimh an bpaindéim, is soghluaisteacht lucht saothair Soir-Siar seachas Theas-Thuaidh ba choitianta, agus meastar go leanfaidh sin ar aghaidh agus na sluaite dídeanaithe ag teitheadh leo ó scrios na cogaíochta san Úcráin. Pé ní ina thaobh sin, dá luaithe a fhilleann ráta soghluaisteachta shaoránaigh an Aontais ar na leibhéil a bhí ann roimh an bpaindéim, is amhlaidh is fearr. Tháinig laghdú 4 % ar líon na n-oibrithe soghluaiste gníomhacha sa mhargadh saothair idir 2019 agus 2020 (3).

2.11.

Is bunriachtanas é aitheantas frithpháirteach a thabhairt do dhioplómaí agus cáilíochtaí má táthar chun folúntais a líonadh in áiteanna ina mbíonn ganntanais lucht saothair i gcónaí agus má táthar chun an tsoghluaisteacht a éascú. Mar sin féin, ní foláir an córas aitheantais a neartú ionas go n-oibreoidh sé go héifeachtach agus ionas gur féidir tacaíocht a thabhairt do shoghluaisteacht an lucht saothair. Is i réimse an aitheantais fhrithpháirtigh do cháilíochtaí gairmoideachais is mó a thagann an fhadhb chun cinn seachas ar an leibhéal acadúil nó gairmiúil. Ar a shon sin, is fiú a admháil nach mar a chéile an cur chuige maidir le haitheantas frithpháirteach a thabhairt do cháilíochtaí acadúla agus do cháilíochtaí gairmiúla. Ba cheart a chur san áireamh freisin de réir Airteagal 166 CFAE, go mbeidh lánurraim ag an Aontas Eorpach ar fhreagracht na mBallstát as ábhar gairmoiliúna a chur le chéile agus as an ngairmoiliúint sin a eagrú, agus ag an am céanna go dtabharfaidh sé tacaíocht do ghníomhaíochtaí na mBallstát agus go gcuirfidh sé leo.

3.   Barúlacha sonracha

3.1.

Tá CESE den tuairim gur gá mionanailís cheart a dhéanamh ar na fáthanna (cé is moite de na srianta arbh í an phaindéim ba chúis leo) a bhfuil an méadú céatadáin ar líon na n-oibrithe taistil san Aontas atá in aois oibre níos lú ná mar a bhíodh. Tá CESE ag iarraidh freisin go ndéanfar staidéar a chinnfidh costas eacnamaíoch staid reatha an mhargaidh saothair, a bhfuil an ilroinnt ó Bhallstát go chéile ina saintréith de: “costas margaidh saothair Aontais neamhaontaithe”.

3.2.

Is éard atá CESE a mholadh bearta beartais náisiúnta níos éifeachtaí amhail dreasachtaí soghluaisteachta, ina measc an tsoghluaisteacht chiorclach (trí infheistiú a dhéanamh i dtíortha tionscnaimh trí mheán cláir mhalartaithe agus cláir foghlama frithpháirtí), lena leagfaí béim ar bheartais ghníomhacha maidir leis an margadh saothair, cuir i gcás sochair laistigh den fhostaíocht d’oibrithe AE agus d’oibrithe ó thríú tíortha. I dtaca leis sin, tá CESE den tuairim go spreagfaí tuilleadh soghluaisteachta dá dtairgfí dreasachtaí airgeadais, amhail costais athlonnaithe a chumhdach, do chuardaitheoirí post chun dul ag obair i mBallstát eile nó i réigiún eile. Ina theannta sin, ní mór iarrachtaí breise a dhéanamh chun feabhas a chur ar fhaisnéis maidir le poist i dtíortha eile san Aontas, chomh maith le cúnamh athlonnaithe a chur ar fáil chun tacú le cúraimí lóistíochta a thagann i gceist nuair a bhogtar go tír eile – e.g. cóiríocht a fháil, clárú chun críoch cánach, scoil a aimsiú do leanaí óga, nó b’fhéidir cúnamh chun post a fháil do pháirtnéirí, etc. Tá CESE ag moladh leas a bhaint as uirlisí IS chun suíomh gréasáin comhchoiteann uile-Aontais a chur ar fáil ina dtabharfaí le chéile na tairiscintí post uile ar fud Bhallstáit an Aontais, chun próifílí agus riachtanais poist a mheaitseáil ar bhealach níos fearr. Sa tslí chéanna, ba cheart dreasachtaí níos spriocdhírithe a chur ar fáil mar spreagadh d’oibrithe dífhostaithe gluaiseacht chuig Ballstáit ina bhfuil leibhéil ísle dífhostaíochta. Is é ganntanas an tsaothair oilte an cheist is práinní do ghnólachtaí Eorpacha, rud a dearbhaíodh i dtuarascáil SAFE arna heisiúint ag BCE an 1 Meitheamh 2022.

3.3.

Is oth le CESE an ilroinnt leanúnach ar mhargadh saothair an Aontais Eorpaigh. Is í soghluaisteacht an lucht saothair a bhí thíos leis an gcur chuige treallach go dtí seo. Ba cheart gan a thuilleadh beartais neamheagraithe a ghlacadh, ar an leibhéal náisiúnta go háirithe. Cé gur den riachtanas a áirithiú go gcaitear go comhionann le hoibrithe áitiúla agus le hoibrithe taistil, tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún Eorpach táscairí a áireamh sa seimeastar Eorpach, a bheadh ina gcuid de na moltaí tírshonracha chun faireachán a dhéanamh ar bheartais náisiúnta lena gcuirtear srian ar bhealach amháin nó ar bhealach eile ar shoghluaisteacht oibrithe ar fud an Aontais.

3.4.

Ní chuirfear le soghluaisteacht oibrithe agus ghairmithe an Aontais gan na forálacha atá ann cheana a fhorfheidhmiú níos fearr, agus an rochtain ar fhaisnéis agus an comhar idir na Ballstáit a fheabhsú. Tá CESE den tuairim go bhfuil ról fíorthábhachtach ag an gCoimisiún ina leith sin uile. Tá sé á thabhairt dá aire ag CESE go bhféadfadh drogall a bheith ar Bhallstáit aonair tuilleadh athchóirithe ar an Margadh Aonair a ghlacadh toisc eagla a bheith orthu go gcaillfí poist sa ghearrthéarma, go háirithe sna tíortha sin atá tite ar gcúl cheana, agus i dtíortha/in earnálacha ísealtáirgeachta. Go teoiriciúil, ba chuidiú an tsaorghluaiseacht oibrithe chun dul i ngleic leis an tsaincheist sin, ach ó thaobh na mBallstát de, d’fhéadfadh sé gur cailleadh acmhainní agus imirce daoine oilte a bheadh mar thoradh air idir an dá linn. D’fhéadfadh sé nár mhór don Choimisiún Eorpach, dá réir sin, anailís a dhéanamh ar fheiniméin dhiúltacha a bhaineann le soghluaisteacht an lucht saothair, go háirithe imirce daoine oilte in earnálacha agus réigiúin áirithe. San am céanna, ní mór na bearta chun cur i gcoinne imirce daoine oilte a bheith fite fuaite leis na bearta chun an cóineasú sóisialta agus eacnamaíoch aníos a chur chun cinn. Aithníonn CESE go bhféadfadh rudaí difriúla a bheith i gceist, lena n-áirítear an dearcadh déimeagrafach agus a thionchar ar mhéid agus comhdhéanamh an daonra atá in aois oibre sna tíortha is seoltóirí agus is faighteoirí araon.

3.5.

Cé nach mór caighdeáin oideachasúla agus bhailíochtaithe a choinneáil i gcónaí, tá CESE ag iarraidh ar na Ballstáit an maorlathas a laghdú agus cloí le prionsabal bunúsach na córa comhionainne. I ndáil leis sin, meastar go mbeidh feabhsuithe eile ag teastáil ar na sásraí um aitheantas frithpháirteach agus ar na tairseacha um shoghluaisteacht ó phost go chéile. Tá sé á thabhairt dá aire ag CESE go ndearnadh feabhsuithe tábhachtacha ar thairseach EURES um shoghluaisteacht ó phost go chéile, ar an tairseach ar líne Europass agus ar chóras ESCO (an t-aicmiú Eorpach scileanna, inniúlachtaí, cáilíochtaí agus gairmeacha), agus tá sé ag iarraidh ar na Ballstáit a dtairseacha faoi seach a fheabhsú a thuilleadh agus na dálaí oibre íosta a cheanglaítear le reachtaíocht náisiúnta a chuimsiú iontu. Meastar go bhfuil an ceann deireanach sin thar a bheith ábhartha chun nach mbeidh baol mí-úsáide ann i gcás dhálaí oibre na n-oibrithe taistil i réigiúin trasteorann ná i gcás dhálaí oibre na n-oibrithe ó thríú tíortha. Tá CESE ag iarraidh freisin go ndéanfar iarrachtaí breise chun scileanna teanga a fheabhsú óir is bacainn mhór ar an tsaorghluaiseacht san Aontas Eorpach í an easpa scileanna teanga.

3.6.

Tá CESE ag iarraidh ar na Ballstáit soghluaisteacht daoine faoi mhíchumas a éascú. Gné eile a bhaineann le hábhar anseo is ea gur gá glacadh le sainmhíniú comhchoiteann Eorpach ar an rud is stádas míchumais ann, i gcomhréir le Coinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar Chearta Daoine faoi Mhíchumas, mar aon le haitheantas frithpháirteach a thabhairt don stádas míchumais i measc na mBallstát.

3.7.

Síleann CESE gur gné thábhachtach é an comhionannas inscne trínar féidir cur le soghluaisteacht an lucht saothair san Aontas, rud atá luaite i dTuairim SOC/731. Ba cheart é sin a dhéanamh faoi scáth iarracht níos leithne cloí le caighdeáin an daonlathais agus an chomhionannais do chách mar bhealach chun soghluaisteacht an lucht saothair a mhéadú.

3.8.

Tá CESE á mholadh do na Ballstáit óstacha rochtain ar oiliúint, amhail cláir teanga, a chur ar fáil do dhaoine a bheidh ag obair sa tír óstach i dtús a dtréimhse taithí gairmiúla agus, ag céim níos faide anonn i gcás ina mbeidh gá leis, athoiliúint a chur ar fáil dóibh chun aghaidh a thabhairt ar an nganntanas lucht saothair in earnálacha áirithe agus chun tacaíocht a thabhairt do na haistrithe digiteacha agus do bhearta digiteacha i dtreo geilleagar aeráidneodrach.

3.9.

Tá sé á thabhairt dá aire ag CESE freisin go bhféadfaí soghluaisteacht an lucht saothair a fheabhsú ar fud an Aontais Eorpaigh a bhuí le Erasmus+ agus tá sé á chur i bhfios go ndearnadh staidéar in 2011 (4) ina ndéantar anailís ar thionchar na tréimhse staidéir thar lear ar shoghluaisteacht an lucht saothair níos faide anonn i saol duine trí leas a bhaint as an taithí a fuarthas ar Erasmus mar fhoinse éagsúlaithe neamhspleách maidir leis an staidéar thar lear. De réir an staidéir, i gcás daoine a rinne staidéar thar lear cheana, cuireann an taithí sin go suntasach leis an seans go n-oibreoidh siad thar lear tar éis dóibh cáilíocht acadúil a bhaint amach. Tá dóchúlacht 15 phointe céatadáin ann i gcás céimithe a rinne staidéar thar lear go rachaidh siad ag obair thar lear tar éis dóibh céim a bhaint amach.

3.10.

Is díol sásaimh do CESE gur feabhsaíodh comhordú na slándála sóisialta san Aontas ach tá sé á thabhairt dá aire aige, rud is ábhar imní dó, go mbíonn deacrachtaí ann i gcónaí d’oibrithe taistil, agus d’oibrithe trasteorann agus teorann go háirithe, maidir le rochtain a fháil ar na córais slándála sóisialta. Tá CESE ag iarraidh ar an gCoimisiún Eorpach ar an ábhar sin faireachán leanúnach a dhéanamh ar chomhordú na slándála sóisialta agus a áirithiú go mbeidh réitigh chomhchoiteanna ann ar chásanna nua a thagann chun cinn, cuir i gcás an teilea-obair ón gcoigríoch. Ní féidir róbhéim a chur ar a thábhachtaí atá gníomhaíocht chomhordaithe ar leibhéal an Aontais. Ní mór do na Ballstáit cearta sóisialta na n-oibrithe taistil a áirithiú i gcónaí, lena n-áirítear le linn staideanna géarchéime. Cé go n-aithníonn CESE go bhfuil difríochtaí sna scéimeanna pinsin atá i bhfeidhm ar fud an Aontais faoi láthair, tá sé ag iarraidh freisin go ndéanfaí iarrachtaí breise chun comhordú níos fearr a dhéanamh ar chearta pinsin oibrithe taistil ar fud an Aontais agus na cearta pinsin sin a fhorfheidhmiú, trí mholtaí spriocdhírithe tírshonracha faoi chuimsiú an tSeimeastair Eorpaigh, b’fhéidir. Ina theannta sin, tá CESE ag iarraidh go gcuirfí dlús leis na hiarrachtaí chun uimhir slándála sóisialta Eorpach a chruthú mar shlí chun bacainní ar an rochtain ar shlándáil shóisialta i gcásanna trasteorann a shárú.

3.10.1.

Ní mór a thabhairt faoi deara gur mór an tóir atá ar an Táirge Pinsin Phearsanta uile-Eorpach (PEPP) (5), is cosúil, i measc daoine féinfhostaithe agus oibrithe taistil a thugann tamall ag obair i dtíortha éagsúla le linn a saoil oibre. Gan amhras, is móide soghluaisteacht an lucht saothair iad a bheith in ann aistriú ó sholáthraí PEPPanna go chéile agus iad ag dul ó thír go tír, siúd is nach léir cá mhéad a chuirfidh sin lena soghluaisteacht i ndáiríre, ós rud é nach bhfuil fáil go fóill ar na PEPPanna.

3.10.2.

Nuair a tugadh isteach é an chéad lá, ba dhíol sásaimh do CESE an coincheap seo PEPP toisc a mhéad a d’fhéadfaí saoránaigh an Aontais a spreagadh dá bharr le fáil faoi réir na mblianta a thabharfaidís ar scor ón obair agus toisc gur bhloc tógála bunriachtanach gurbh ea é in Aontas na Margaí Caipitil (CMU). Bíodh sin mar atá, ós rud é nár cuireadh na PEPPanna sin ar fáil go fóill, measann CESE gur gá iarracht bhreise a dhéanamh faoi chuimsiú Phlean Gníomhaíochta Aontas na Margaí Caipitil (6), mar atá faoi Ghníomhaíocht 9, d’fhonn rannpháirtíocht i scéimeanna pinsin gairme a spreagadh.

3.11.

Tá sé á thabhairt dá aire ag CESE gur léir gur chuir paindéim COVID-19 lena raibh de dheiseanna ann chun teilea-obair a dhéanamh (7). Is mó go mór an líon oibrithe atá ann anois ar spéis leo a bheith ag obair ón gcoigríoch ar feadh tréimhse ghearr nó ar bhonn sealadach. Tá CESE ag tnúth le dul i mbun caibidlíocht leis na comhpháirtithe sóisialta sula i bhfad faoin gComhaontú Neamhspleách maidir leis an Teilea-obair (2002) a athbhreithniú agus a thabhairt cothrom le dáta, ar comhaontú é atá le cur chun cinn lena ghlacadh i bhfoirm comhaontaithe a bheidh ceangailteach ó thaobh dlí agus a chuirfear chun feidhme le treoir.

3.12.

Tá sé á thabhairt dá aire ag CESE go bhfuil gá le dálaí maithe oibre agus fostaíochta, chomh maith le nithe a chuireann leis an gcáilíocht saoil, mar shampla fáil a bheith ar scoileanna maithe agus saoráidí inbhuanaithe ar ardchaighdeán, ionas go mbeidh gnólachtaí i riocht buntáiste iomaíoch a choinneáil agus oibrithe oilte a mhealladh chucu. Tá sé á chur i bhfios ag CESE freisin a ábhartha atá sé a bheith ag infheistiú go leanúnach in oiliúint fhoirmiúil agus neamhfhoirmiúil agus san fhoghlaim ar feadh an tsaoil, chun tacú leis an aistriú i dtreo geilleagar digiteach agus neodrach ó thaobh carbóin de. I dtimpeallacht dhinimiciúil atá ag athrú go tapa, tá sé ríthábhachtach oiriúnú sciobtha agus éifeachtach a dhéanamh do riachtanais athraitheacha an mhargaidh saothair, agus tionchar na nganntanas soláthair saothair ar an lucht saothair atá ann cheana á aithint ag an am céanna. Gné ábhartha ina leith sin is ea creat-chomhaontú na gcomhpháirtithe sóisialta Eorpacha maidir leis an digiteáil, ina ndearbhaítear go ngeallann an dá pháirtí an t-uas-sciliú nó an t-athsciliú a threisiú chun freastal ar dhúshláin dhigiteacha na bhfiontar.

3.13.

Tá sé á chur i bhfáth ag CESE a riachtanaí a bheidh sé na nósanna imeachta le haghaidh shoghluaisteacht an lucht saothair agus postú oibrithe a dhigiteáil chun feabhas a chur ar an malartú faisnéise idir na húdaráis náisiúnta agus bacainní neamhréireacha a bhaint. Cabhróidh an méid sin chun faireachán a dhéanamh ar na rialacha agus iad a fhorfheidhmiú i gceart. Aontaíonn CESE leis an togra i rún an 20 Bealtaine 2021 ó Pharlaimint na hEorpa – Maidir le tionchar rialacha AE ar shaorghluaiseacht oibrithe agus seirbhísí: soghluaisteacht an lucht saothair laistigh den Aontas Eorpach mar uirlis chun freastal ar riachtanais agus scileanna an mhargaidh saothair (2020/2007(INI)) (8) – ina moltar deasc chabhrach ilfhreastail a chur ar bun d’oibrithe agus d’fhostóirí amach anseo maidir le rialacha infheidhme an Aontais, ar deasc í a bhunófaí go digiteach agus ar an láthair laistigh den Údarás Eorpach Saothair (ELA). Faoi mar atá leagtha síos in Airteagal 5 den Rialachán maidir leis an Údarás Eorpach Saothair, feabhsóidh ELA infhaighteacht, cáilíocht agus inrochtaineacht na faisnéise maidir le soghluaisteacht an lucht saothair, lena n-áirítear trí shuíomh gréasáin uile-Aontais aonair a fheidhmeoidh mar thairseach aonair don rochtain ar fhoinsí faisnéise agus seirbhísí faisnéise i dteangacha uile an Aontais Eorpaigh, ar leibhéal an Aontais agus ar an leibhéal náisiúnta. Ar a mhuin sin, ba cheart do ELA tacaíocht a thabhairt do na Ballstáit maidir lena suíomhanna greasáin náisiúnta a uasdátú.

3.14.

In éineacht leis sin, tá CESE ag iarraidh ar na Ballstáit na seirbhísí poiblí a dhigiteáil, go háirithe na seirbhísí slándála sóisialta ábhartha, chun éascaíocht a dhéanamh ar shoghluaisteacht oibrithe Eorpacha ar fud an Aontais Eorpaigh, agus ag an am céanna, ráthaíocht a thabhairt maidir le hinaistritheacht cheart agus comhlíonadh oibleagáidí i ndáil le soghluaisteacht oibrithe agus gairmithe.

3.15.

Ag an am céanna, tá CESE ag iarraidh go mbeadh líonra pointí faisnéise uile-Aontais ann, lena n-áireofaí seirbhísí ar líne, chomh maith le seirbhísí ar an láthair agus seirbhísí teileafóin, a bheadh dírithe ar chabhrú le hoibrithe agus le fostóirí déileáil le fiosrúcháin i réimsí na seirbhísí baincéireachta agus árachais, cuir i gcás.

3.16.

Tá sé á chur i bhfáth ag CESE a thábhachtaí atá an anailís staidrimh ar shreafaí soghluaisteachta an lucht saothair atá ar siúl faoi láthair mar chabhair chun aghaidh a thabhairt ar mhímheaitseáil scileanna i margaí saothair an Aontais Eorpaigh agus chun measúnú a dhéanamh ar thionchar athruithe amhail an cogadh san Úcráin agus daoine in aois oibre a bheith ag gluaiseacht laistigh de chríoch Bhallstáit agus ó Bhallstát go chéile. Aithníonn CESE gur deacra go mór meaitseáil scileanna a dhéanamh ar leibhéal na hEorpa seachas ar an leibhéal náisiúnta nó réigiúnach. Ar a shon sin, tá CESE den tuairim go bhfuil tábhacht nach beag le ról chomhairleoirí EURES chun tacaíocht eolach a chur ar fáil d’oibrithe taistil.

3.17.

Is den ábharthacht freisin taighde a dhéanamh ar shoghluaisteacht oibrithe ó thríú tíortha agus ar a ndálaí oibre freisin. Tá sé á chur in iúl ag CESE gur chúis bhuartha dó go mbeadh dálaí oibre forbhásacha ann d’oibrithe ó thríú tír sna Ballstáit agus tá sé ag iarraidh go ndéanfaí forfheidhmiú níos láidre ar na rialacha. Tá sé á thabhairt dá aire ag CESE freisin nach leor soghluaisteacht an lucht saothair ó Bhallstáit an Aontais chun freastal ar ghanntanais scileanna. Ní mór imirce oibrithe ó thríú tíortha a éascú agus a fheabhsú. Ina fhianaise sin, is díol sásaimh do CESE an pacáiste a rinneadh le déanaí maidir leis an mbeartas imirce, ach athdhearbhaíonn sé an dearcadh atá aige gur gá bearta éifeachtacha a dhéanamh chun go mbeidh saoránaigh dífhostaithe an Aontais in ann dul isteach sa mhargadh saothair.

---

(1)  IO C 443, 22.11.2022, lch. 63.

(2)  https://epc2010.princeton.edu/papers/100976

(3)  Tuarascáil Bhliantúil ar Shoghluaisteacht an lucht saothair laistigh den Aontas (2021).

(4)  Parey agus Waldinger (2011) Studying abroad and the effect on international labour market mobility; evidence from the introduction of Erasmus.

(5)  Tuairim ó CESE: Táirge Pinsin Phearsanta uile-Eorpach (níl leagan Gaeilge ann) (IO C 81, 2.3.2018, lch. 139).

(6)  Féach an tuairim ó CESE: Aontas na Margaí Caipitil: Aontas do Dhaoine agus do Ghnólachtaí– plean gníomhaíochta nua, (IO C 155, 30.4.2021, lch. 20).

(7)  IO C 220, 9.6.2021, lch. 13 agus IO C 220, 9.6.2021, lch. 106.

(8)  IO C 15, 12.1.2022, lch. 137.

Tuairim ó Choiste Eacnamaíoch agus Sóisialta na hEorpa maidir le comhionannas a fheabhsú san Aontas Eorpach

(tuairim féintionscnaimh)

(2023/C 75/09)

Rapóirtéir:	Ozlem YILDIRIM
Comhrapóirtéir:	Cristian PÎRVULESCU

Cinneadh ón Tionól Iomlánach	20/01/2022
Bunús dlí	Riail 52(2) de na Rialacha Nós Imeachta
	Tuairim féintionscnaimh
Rannóg atá freagrach	Fostaíocht, Gnóthaí Sóisialta agus Saoránacht
Dáta a glactha sa rannóg	29.09.2022
Dáta a glactha sa seisiún iomlánach	26.10.2022
Seisiún iomlánach Uimh.	573
Toradh na vótála (ar son/in aghaidh/staonadh)	140/13/31

1.   Conclúidí agus moltaí

1.1.

Meabhraíonn CESE brollach Chairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh ina ndearbhaítear go bhfuil “an tAontas fothaithe ar luachanna dodhealaithe uilechoiteanna dhínit an duine, na saoirse, an chomhionannais agus na dlúthpháirtíochta”. Cuirtear béim ann, freisin, ar a thábhachtaí atá Airteagal 20 den Chairt, ina gcumhdaítear prionsabal an chomhionannais faoin dlí do chách.

1.2.

Anuas air sin, tá sé á mheabhrú ag CESE nach amháin go gcuirtear cosc ar an idirdhealú trí phrionsabal an chomhionannais a chur i bhfeidhm, ach go gcuirtear chun cinn chomh maith cur i bhfeidhm comhsheasmhach an smachta reachta.

1.3.

Tá CESE ag moladh go láidir don Chomhairle, don Pharlaimint agus don Choimisiún an chosaint i gcoinne an idirdhealaithe a fhorbairt tuilleadh, a mhéid a bhaineann le hearraí agus seirbhísí a rochtain, go háirithe trí ghlacadh an togra le haghaidh Treoir ón gComhairle maidir le prionsabal na córa comhionainne a chur chun feidhme idir daoine gan beann ar reiligiún nó creideamh, míchumas, aois nó claonadh gnéis (1).

1.4.

Measann CESE go bhfuil bunús maith ag Cairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh agus gur chóir a fhorbairt ar bhealach aonfhoirmeach ar fud an Aontais na hionstraimí chun na cearta bunúsacha a chosaint. Ina theannta sin, tá sé riachtanach go gcuirfí san áireamh gach cineál idirghníomhaíochta, gach cineál timpeallachta agus gach cineál cáis ina bhféadfadh an t-idirdhealú teacht chun cinn. Mar gheall ar dhifríochtaí sa chosaint dlí, tá córas ordlathach ann do chearta, rud nach féidir glacadh leis, agus fágtar go mbíonn grúpaí iomlána daoine gan chosaint.

1.5.

Braitheann an córas cosanta Eorpach atá ann faoi láthair, den chuid is mó, ar iarracht an íospartaigh aonair chun leigheas breithiúnach a lorg agus caingean dlí a thionscnamh. Mar sin féin, léirítear arís agus arís eile sa taighde nach féidir freagairt do ghné struchtúrach, do ghné thrasnach agus do ghné shistéamach an neamhionannais trí thuairisciú agus trí na nósanna imeachta. Maidir le caingne dlí arna dtionscnamh ag na híospartaigh, léirítear nach mbaintear mórán amach leosan, nach dtionscnaítear caingne dlí ach i gcásanna an-eisceachtúil ar fad de réir na staitisticí, agus nach dtionscnaítear iad ach amháin mura bhfuil an dara rogha ag an duine lena mbaineann (2).

1.6.

Tá béim á cur ag CESE air nach féidir aghaidh a thabhairt ar na cineálacha casta neamhionannais agus idirdhealaithe a eascraíonn as struchtúir shóisialta ach amháin le beartais chomhleanúnacha chuimsitheacha, le hacmhainní nithiúla agus le gníomhaíocht fhadtéarmach. Múscailt feasachta, infheictheacht, agus oiliúint, is cleasa tábhachtacha iad sin nach mór a ionchorprú i ngach cuid den tsochaí.

1.7.

Tá CESE den bharúil nach mór cur chun cinn an chomhionannais agus cosaint na gceart bunúsach a chomhtháthú i bhfís shóisialta níos leithne. De réir na físe sin, chuirfí leis an méid uirlisí trína dtugann na Ballstáit agus na hinstitiúidí Eorpacha tacaíocht do dhaoine aonair agus do ghníomhaithe poiblí agus príobháideacha agus d’fheabhsófaí na huirlisí sin.

1.8.

Measann CESE nach mór don Aontas a bheith gníomhach i gcur chun cinn an aitheantais do phrionsabal ginearálta an chomhionannais agus d’oibleagáidí dearfacha maidir leis an gcomhionannas deiseanna. Chuige sin, ní mór do na hinstitiúidí tosú ar an gcéad ghlúin beart eile a fhorbairt ar mhaithe leis an gcomhionannas a chur chun cinn san Eoraip.

1.9.

Cé go n-aithníonn CESE go bhfuil rochtain ar chearta ag a lán saoránach a bhuí sin le forbairtí teicneolaíochta, tá sé á chur i bhfáth aige chomh maith go bhféadfadh neamhionannais eile teacht de na forbairtí sin. Fágann sin gur gá idirghabhálacha eile a dhéanamh d’fhonn faireachán a dhéanamh ar phrionsabal na córa comhionainne agus é a chur i bhfeidhm.

1.10.

D’fhonn an t-ualach a bhíonn ar dhaoine aonair sa dlíthíocht a fhuascailt, d’fhonn an leigheas a dhéanamh níos láidre le go mbeadh sé chomh dian céanna leis na cleachtais a bhfuil sé ag cur ina gcoinne, agus d’fhonn creat dlíthiúil coisctheach a chruthú sa chaoi go mbeadh sé éifeachtach le srian a chur leis an idirdhealú, tá CESE i bhfách leis go nglacfadh an tAontas reachtaíocht chun caighdeáin a ghlacadh a d’éascódh cur chun feidhme comhghníomhaíochtaí sna Ballstáit chun feabhas a chur ar an rochtain ar leigheas breithiúnach agus ar an tionchar atá aige sin maidir leis an idirdhealú a chomhrac agus an chóir chomhionann a chosaint.

1.11.

Tá CESE den bharúil nach mór don Aontas an tslándáil, an chóir chomhionann agus cosaint na ngníomhaithe polaitiúla, na gceardchumann agus na n-eagraíochtaí ag údaráis na mBallstát a áirithiú, agus sin de bhua na luachanna atá aige, eadhon an daonlathas, an smacht reachta agus an neamh-idirdhealú bunaithe ar thuairimí polaitiúla.

1.12.

Caithfear, chomh maith leis sin, feabhas a chur ar acmhainneacht gach gníomhaí shibhialta oibriú leis na hionstraimí dlí atá ann cheana agus comhar a dhéanamh leis na hinstitiúidí poiblí, go háirithe iad siúd atá bainteach le cosaint chearta an duine.

2.   Barúlacha ginearálta

2.1.

Meabhraíonn CESE brollach Chairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh ina ndearbhaítear go bhfuil “an tAontas fothaithe ar luachanna dodhealaithe uilechoiteanna dhínit an duine, na saoirse, an chomhionannais agus na dlúthpháirtíochta”. Cuirtear béim ann, freisin, ar a thábhachtaí atá Airteagal 20 den Chairt, ina gcumhdaítear prionsabal an chomhionannais faoin dlí do chách.

2.2.

Anuas air sin, tá sé á mheabhrú ag CESE nach amháin go gcuirtear cosc ar an idirdhealú trí phrionsabal an chomhionannais a chur i bhfeidhm, ach go gcuirtear chun cinn chomh maith cur i bhfeidhm comhsheasmhach an smachta reachta.

2.3.

Sa lá atá inniu ann, aithníonn an tAontas Eorpach an iomad cineálacha éagsúla neamhionannais agus na gnéithe trasnacha a bhaineann leo, go háirithe an neamhionannas inscne, eitneach, agus sóisialta, agus an neamhionannas a bhíonn ann ó ghlúin go glúin.

2.4.

Breis agus 20 bliain tar éis ghlacadh Chonradh Amstardam, léirítear i ngach táscaire Eorpach agus i ngach táscaire náisiúnta gur ann i gcónaí don idirdhealú bunaithe ar bhunadh eitneach, cine, gnéas, claonadh gnéis, tuairimí agus creidimh, agus míchumas agus aois, i réimsí amhail an obair, rochtain ar earraí, ar oideachas agus, freisin, ar sheirbhísí poiblí agus ar chosaint shóisialta.

2.5.

Níl deireadh go fóill leis an idirdhealú de dheasca, go háirithe, próisis chasta a mbíonn carn díobh ann go minic, ar próisis iad a eascraíonn as próisis chomhtháite agus as nósanna a chruthaíonn agus a athchruthaíonn an t-idirdhealú díreach nó an t-idirdhealú indíreach. Fágann an manglam foinsí idirdhealaithe sin go mbíonn cásanna sistéamacha ann a bhíonn ina bhfíorchonstaic roimh chur chun cinn an chomhionannais (3).

2.6.

Tá sé á thabhairt dá aire ag CESE trína chuid comhaltaí, ach, freisin, trí na gníomhaíochtaí arna stiúradh go díreach sna Ballstáit, go bhfuil an timpeallacht ghinearálta shóisialta ag éirí níos measa agus go bhfuil iompraíochtaí idirdhealaitheacha ag éirí níos coitianta i gcoinne daoine leochaileacha. Ina fhianaise sin, is ríshoiléir gur gá gníomhaíocht ghasta chomhbheartaithe a dhéanamh ar an leibhéal náisiúnta agus ar an leibhéal Eorpach.

2.7.

Thairis sin, tar éis ghéarchéim COVID-19 a mhair nach mór dhá bhliain, tá roinnt gníomhaireachtaí de chuid na Náisiún Aontaithe, an Eagraíocht Idirnáisiúnta Saothair (EIS) (4) ina measc, ag cur in iúl go bhfuil comharthaí imníocha ann a léiríonn go bhfuil an neamhionannas sóisialta agus an neamhionannas críochach ag dul in olcas. Mar gheall ar ghéarchéim COVID-19, is measa an neamhionannas sóisialta agus an neamhionannas eacnamaíoch agus tá difear nach beag déanta do ghnólachtaí na hEorpa sa chaoi gur dheacra dóibh anois post a choinneáil agus a chruthú.

2.8.

Mar thoradh air sin, tá grúpaí sóisialta atá bocht nó atá i staid éiginnte níos leochailí i leith an idirdhealaithe fós, rud a fhágann go mbíonn siad thíos le gnéithe eile leochaileachta. Tá béim á cur ag CESE ar a riachtanaí atá sé díriú ar chineál sonrach an idirdhealaithe sin agus beartas láidir a fhorbairt chun cur in aghaidh an idirdhealaithe i gcoinne grúpaí atá faoi mhíbhuntáiste eacnamaíoch agus sóisialta san Aontas.

2.9.

Tá béim á cur ag CESE air nach féidir srian a chur leis na cineálacha casta neamhionannais agus idirdhealaithe a eascraíonn as struchtúir shóisialta ach amháin le beartais láidre, le hacmhainní nithiúla agus le gníomhaíocht fhadtéarmach. Tá tacaíocht shuntasach mhéadaithe ag teastáil i leith comhlachtaí náisiúnta um an gcomhionannas agus um chearta an duine, go háirithe a mhéid a bhaineann le neamhspleáchas na gcomhlachtaí sin a fheabhsú agus a leithdháiltí foirne agus airgeadais a mhéadú. Múscailt feasachta, infheictheacht, agus oiliúint, is cleasa tábhachtacha iad sin nach mór a ionchorprú i ngach cuid den tsochaí agus den bheartas poiblí.

2.10.

Tá CESE den bharúil nach mór cur chun cinn an chomhionannais agus cosaint na gceart bunúsach a chomhtháthú i bhfís shóisialta níos leithne. De réir na físe sin, chuirfí leis an méid uirlisí trína dtugann na Ballstáit agus na hinstitiúidí Eorpacha tacaíocht do dhaoine aonair agus do ghníomhaithe poiblí agus príobháideacha agus d’fheabhsófaí na huirlisí sin.

2.11.

Tá CESE ag athdhearbhú go dtacaíonn sé go hiomlán leis an bplean gníomhaíochta nua le haghaidh Cholún Eorpach na gCeart Sóisialta óir tá sé den bharúil go bhfuil roinnt gnéithe den phlean comhréireach leis an gcomhionannas a chur chun cinn, le cearta an duine a chosaint agus leis an idirdhealú a chomhrac (5). Is den ríthábhacht aird níos mó a thabhairt ar chur chun feidhme na ngnéithe sin ar mhaithe le cuspóirí an phlean gníomhaíochta a bhaint amach.

2.12.

I gcomhréir leis na tuairimí dá chuid roimhe seo (6), aithníonn CESE na hiarrachtaí arna ndéanamh ag an Aontas i réimse an chomhionannais inscne, réimse na cosanta i gcoinne an idirdhealaithe bunaithe ar bhunadh eitneach, cine nó aois, reiligiún, tuairimí nó creidimh, réimse na cosanta do chearta daoine LGBTQIA+, do chearta na ndaoine faoi mhíchumas agus aithníonn sé, freisin, an obair arna déanamh aige d’fhonn na Romaigh a lánpháirtiú agus d’fhonn cearta na n-imirceach a chosaint.

2.13.

Mar a chuir CESE in iúl cheana roimhe seo, ach oiread le heagraíochtaí na sochaí sibhialta agus na comhpháirtithe sóisialta, níor bhain na hinstitiúidí um chearta an duine leas as acmhainneacht iomlán na Cairte. Tá feabhsuithe ag teastáil d’fhonn barr feabhais a chur ar thionchar na Cairte ar chosaint, cosc, cur chun cinn, cur chun feidhme agus cur i bhfeidhm phrionsabal an chomhionannais (7).

2.14.

Braitheann an córas cosanta Eorpach atá ann faoi láthair, den chuid is mó, ar iarracht an íospartaigh aonair chun leigheas breithiúnach a lorg agus caingean dlí a thionscnamh. Mar sin féin, léirítear sa taighde ar fad nach féidir freagairt do ghné struchtúrach, do ghné thrasnach agus do ghné shistéamach an neamhionannais trí thuairisciú agus trí na nósanna imeachta. Maidir le caingne dlí arna dtionscnamh ag na híospartaigh, léirítear nach mbaintear mórán amach leosan, nach dtionscnaítear caingne dlí ach i gcásanna an-eisceachtúil ar fad de réir na staitisticí, agus nach dtionscnaítear iad ach amháin mura bhfuil an dara rogha ag an duine lena mbaineann (8).

2.15.

Sa lá atá inniu ann, ó thaobh na fostaíochta de, tá an comhrac i gcoinne an idirdhealaithe teoranta do chásanna a bhaineann leis na critéir dá dtagraítear in Airteagal 19 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh, agus do na critéir sin amháin (i.e. gnéas, cine nó bunadh eitneach, reiligiún nó creideamh, míchumas, aois nó claonadh gnéis).

2.16.

Anuas air sin, tá cosaint dhlí an Aontais, ó thaobh rochtain ar earraí agus ar sheirbhísí poiblí de, teoranta do chritéir maidir le cine nó le bunadh eitneach agus an comhionannas inscne. Ní chaitear le haon chineál eile neamhionannais ar an gcaoi sin agus athraíonn an chosaint i gcoinne an idirdhealaithe ó chritéar amháin go critéar eile.

2.17.

Ar na saolta seo, tá difríochtaí suntasacha sa chosaint arna tabhairt ag na Ballstáit i gcoinne an idirdhealaithe. Go deimhin, i roinnt Ballstát, déantar earraí agus seirbhísí a chosaint i gcoinne gach cineáil idirdhealaithe dá dtagraítear in Airteagal 19 agus, i mBallstáit eile, déantar iad sin a chosaint i gcoinne critéir nach dtagann faoi raon feidhme an Airteagail sin fiú. Dá bhrí sin, ní hionann an chosaint i gcoinne an idirdhealaithe, nó is é sin le rá nach ionann an comhionannas, ó Bhallstát go Ballstát.

2.18.

I bhfianaise an méid thuas uile, is gá na chéad chéimeanna eile a leagan síos chun teacht timpeall ar na teorainneacha atá ann faoi láthair maidir le cur chun feidhme an chreata um chosaint éifeachtach an chomhionannais laistigh den Aontas, a mhéid a bhaineann leis an lánpháirtiú.

3.   Barúlacha sonracha

3.1.   Dearbhú phrionsabal ginearálta an chomhionannais a chur chun cinn laistigh de na Ballstáit

3.1.1.

Leis an scéal mar atá san Eoraip faoi láthair, is léir gur uaillmhian é prionsabal an chomhionannais atá fós faoi réir éiginnteachtaí suntasacha. Mar shampla, d’admhaigh an Coimisiún gur thug aimsir COVID-19 a dhúshlán ceart a mhéid a bhain le rochtain chomhionann ar chúram sláinte san Eoraip (9).

3.1.2.

Na linne seo, bíodh agus go bhfuil prionsabal ginearálta an chomhionannais curtha san áireamh ag roinnt tíortha Eorpacha ina gcreat dlíthiúil trí bhíthin ceart chun cóir chomhionann sa tsochaí shibhialta, sa chaidreamh eacnamaíoch agus leis an Stát, tá tíortha eile ann nach gcuireann i gcoinne aon chineáil idirdhealaithe seachas na cinn a bhfuil cosc soiléir dlíthiúil orthu agus níl aon fhoráil acu d’oibleagáid dhearfach chun prionsabal an chomhionannais a chur chun feidhme (10).

3.1.3.

Fágann an éagsúlacht sin go bhfuil bearna shuntasach idir saoránaigh agus cónaitheoirí na hEorpa maidir le raon feidhme phrionsabal an chomhionannais, maidir le cosaint an phrionsabail sin sa dlí agus na ceanglais a fhorchuirtear chun é a chur chun feidhme go héifeachtach.

3.1.4.

Tá CESE ag tathant ar an gCoimisiún na deacrachtaí struchtúracha a fhágann nach féidir prionsabal an chomhionannais a bhaint amach ina iomláine a aithint, ar deacrachtaí iad a scaipeann solas ar na teorainneacha a bhaineann le gach ar baineadh amach agus ar scála na neamhionannas san Eoraip sa lá atá inniu ann. Ní mór do na comhlachtaí náisiúnta um an gcomhionannas agus um chearta an duine páirt ghníomhach a ghlacadh sa phróiseas meastóireachta leanúnaí sin.

3.1.5.

Creideann CESE nach mór don Aontas beartas uaillmhianach a ghlacadh chun prionsabal an chomhionannais agus prionsabal an chomhionannais deiseanna a chur chun cinn, beartas a bheadh ar an leibhéal céanna leis na luachanna a fógraíodh sa Chonradh ar an Aontas agus i gCairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh, trí leas a bhaint as a chuid inniúlachtaí uile. Chuige sin, tacaíonn CESE leis an tionscnamh nua ón gCoimisiún Eorpach, atá bunaithe ar Airteagal 157 agus ar Airteagal 19 den Chonradh, a bhaineann le héifeachtacht na gcomhlachtaí náisiúnta um an gcomhionannas, agus le hacmhainneacht, róil éagsúla agus inniúlachtaí na gcomhlachtaí sin a fhorbairt.

3.1.6.

Ní mór don Aontas acmhainní nithiúla a chur ar fáil dó féin chun prionsabal ginearálta an chomhionannais a iompú ina phrionsabal dlí is infheidhme sna Ballstáit go léir, rud a d’fhágfadh go bhféadfaí cosaint a chur ar fáil do thuilleadh cineálacha córa neamh-chomhionainne ná na cinn a bhaineann le seacht gcritéar an idirdhealaithe a chosnaítear faoi Airteagal 19 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh. Bealach éifeachtúil amháin chun bearta frith-idirdhealaithe a bhaint amach ba ea é úsáid a bhaint as cistí struchtúracha, mar shampla.

3.1.7.

Prionsabal ginearálta na córa comhionainne a aithint agus oibleagáidí dearfacha a chruthú, mar aon le gnéithe sistéamacha na n-oibleagáidí sin a aithint, ba bhealaí iad sin leis an gcomhrac i gcoinne an neamhionannais eacnamaíoch agus an neamhionannais shóisialta a fheabhsú.

3.2.   An neamhionannas agus an t-idirdhealú sa réimse digiteach a chomhrac

3.2.1.

Cé go n-aithníonn CESE go bhfuil rochtain ar chearta ag a lán saoránach a bhuí sin le forbairtí teicneolaíochta, tá sé den bharúil go gcruthaíonn na forbairtí sin neamhionannais eile maidir le cearta agus seirbhísí a rochtain, agus go bhfágann siad gur gá idirghabhálacha eile a dhéanamh d’fhonn prionsabal na córa comhionainne a chosaint.

3.2.2.

Le claochlú digiteach na seirbhísí stáit agus na rochtana ar earraí agus ar sheirbhísí (go háirithe seirbhísí riachtanacha), tá athrú mór tagtha ar an gcaidreamh leis an úsáideoir as siocair gur baineadh na bacainní fisiciúla a bhí air nó uirthi, ach gur cruthaíodh bacainní nua digiteacha. Mar gheall ar an gclaochlú sin, cuirtear cosc ar shaoránaigh áirithe cearta agus seirbhísí a rochtain, go háirithe iad siúd atá i staid éiginnte nó atá leochaileach nó faoi mhíchumas, chomh maith le formhór na ndaoine scothaosta ar chríoch na hEorpa (11).

3.2.3.

I leith na n-easnamh sin, is gá beartais nua phoiblí a fhorbairt agus a chur chun feidhme le haghaidh an chuimsithe dhigitigh, chomh maith le hoibleagáidí dearfacha a chruthú d’oibreoirí poiblí agus d’oibreoirí príobháideacha le haghaidh úsáideoirí, lena n-áirítear rochtain éasca agus saor in aisce.

3.2.4.

Anuas ar na deacrachtaí digiteacha atá ann ó thaobh rochtain dhigiteach de, agus a mhéid a bhaineann leis na huirlisí a bhaintear as na halgartaim (12) agus as na teicneolaíochtaí bithmhéadracha (13), tugann CESE dá aire go bhfuil bagairtí eile anuas orainn maidir le sáruithe nua ar chearta agus cineálacha nua idirdhealaithe.

3.2.5.

Mar is léir ó obair Chomhairle na hEorpa (14) agus ó obair na Gníomhaireachta um Chearta Bunúsacha (15), cruthaíonn cinntí algartamacha uirlisí cinnteoireachta a mbaineann claontachtaí idirdhealaitheacha leo bunaithe ar an taighde a rinneadh ar atáirgeadh uathoibríoch torthaí. Is iad an dlí um neamh-idirdhealú agus an dlí um chosaint sonraí na hionstraimí dlí is ábhartha dá bhfuil ann chun na rioscaí a bhaineann leis an idirdhealú a bhfuil an intleacht shaorga taobh thiar de a mhaolú. Dá gcuirfí an dá ionstraim dlí sin chun feidhme go héifeachtach, d’fhéadfaidís cur leis an gcomhrac i gcoinne an idirdhealaithe neamhdhleathaigh.

3.2.6.

I dtaobh faireachán a dhéanamh ar na héifeachtaí sin, measann CESE gur gá a bheith tiomanta do bheartas láidir poiblí le haghaidh mhargadh inmheánach iomlán na hEorpa agus, freisin, le haghaidh gníomhaithe eacnamaíocha lasmuigh den Eoraip. Chuige sin, i gcomhréir leis an reachtaíocht atáthar i mbun a glactha faoi láthair maidir le seirbhísí digiteacha, caithfear próisis a thabhairt isteach chun faireachán a dhéanamh ar an gcinnteoireacht uathoibrithe, ar dhearbhú sonraí, ar mheasúnú, ar mheasúnuithe tionchair agus ar cheartúcháin i bhforbairt agus i gcur chun feidhme na dteicneolaíochtaí sin. D’fhéadfadh sé go dtiocfaí ar réitigh, freisin, a bhuí sin le glacadh na Treorach maidir le seirbhísí digiteacha.

3.3.   Cosaint na córa comhionainne a fhorbairt agus an comhrac i gcoinne an idirdhealaithe sa saol gairmiúil

3.3.1.

Tá béim á cur ag CESE ar a ríthábhachtaí atá an fhostaíocht i gcomhair an chomhtháthaithe agus i gcomhair gealltanas an chomhionannais do chách a bhaint amach.

3.3.2.

Cé go raibh an tAontas tiomanta i gcónaí don chomhionannas inscne ag an obair, leis an scéal atá ann faoi láthair, meabhraítear dúinn gurb iad na mná, de réir imeachtaí a thit amach roimhe seo, an chéad ghrúpa a bhíonn thíos le hiarmhairtí géarchéimeanna (bídís géarchéimeanna eacnamaíocha, sóisialta, sláinte nó eile). Tá an comhionannas inscne san áit oibre fós ar cheann de na dúshláin is mó atá le sárú ag tíortha Eorpacha. Le linn ghéarchéim COVID-19, thit ráta fostaíochta na mban i ngach aoisghrúpa agus i ngach réimse gairmiúil go dtí 61,8 % ar fud an domhain (16).

3.3.3.

Eascraíonn cineálacha eile neamhionannas as na neamhionannais inscne sin. De réir suirbhé a rinne Eurostat in 2019, tá 68 % de dhaoine faoi mhíchumas i mbaol bochtaineachta nó eisiamh sóisialta, sin i gcomparáid leis an bpobal i gcoitinne, nach bhfuil ach 28,4 % de i mbaol an chéanna (17). Maidir leis na daoine a deir gur den phobal LGBT iad, chuir 21 % díobh in iúl go mothaíonn siad go ndéantar idirdhealú orthu ag an obair, agus b’ionann an scéal sin i gcás 25 % de dhaoine ar de bhunadh na Magraibe, na hAfraice nó an phobail Romaigh iad (18).

3.3.4.

Is éard a léirítear san Eorabharaiméadar ó 2020 maidir le hidirdhealú go gcreideann 59 % de mhuintir na hEorpa gurb é an bunadh eitneach nó an dath craicinn is príomhchúis leis an idirdhealú, agus léirítear sa taighde go bhfuil an t-idirdhealú thar a bheith suntasach i réimse na fostaíochta, réimse ina mbíonn tionchar suntasach aige ar an gcomhionannas deiseanna agus ar an lánpháirtiú sóisialta. Caithfear modhanna éifeachtacha a chur i bhfeidhm chun an t-idirdhealú a chruthú os comhair na gcúirteanna, amhail an modh Clerc, arna aithint ag ardchúirteanna na Fraince. Leis an modh sin, is féidir dul chun cinn gairmiúil na ndaoine atá ag obair ar an leibhéal céanna a chur i gcomparáid le chéile (19).

3.3.5.

Sa lá atá inniu ann, tá beartas na hEorpa maidir leis an gcomhrac i gcoinne an idirdhealaithe ag an obair teoranta sa chaoi is nach bhfuil ach creat dlíthiúil ann chun cásanna an idirdhealaithe a thabhairt os comhair na gcúirteanna, rud a fhágann go bhfuil ualach an-trom ar an duine a mhaíonn go ndearnadh idirdhealú air nó uirthi chun an t-idirdhealú a chomhrac trí chás amháin nó níos mó thabhairt i gcoinne a fhostóra nó a fostóra, i gcoinne soláthraí seirbhíse nó i gcoinne an Stáit.

3.3.6.

Leis na cianta, d’aithin an Coimisiún gur de thoradh feiniméin chomhchoiteanna é an t-idirdhealú. Tá sé an-deacair ar fad d’íospartaigh cur suas leis an dlíthíocht ar bhonn cás ar chás. Tá lear mór fianaise ann a léiríonn gur feiniméan mór é diúltú do chaingean a thionscnamh i gcoinne an idirdhealaithe (20). Ní bhaineann ach líon beag cásanna dlíthíochta leis an idirdhealú ag an obair agus is ar éigean atá caingean ar bith ann i dtaobh an idirdhealaithe maidir leis an rochtain ar earraí agus ar sheirbhísí. D’fhéadfaí na sásraí agus na próisis neamhbhreithiúnacha chun an comhionannas a chur chun cinn, mar aon leis an tacaíocht d’obair dlí pro bono agus do chásanna dlíthíochta atá chun leas an phobail, a neartú.

3.3.7.

D’fhonn an t-ualach a bhíonn ar dhaoine aonair sa dlíthíocht a fhuascailt, d’fhonn an leigheas a dhéanamh níos láidre le go mbeadh sé chomh dian céanna leis na cleachtais a bhfuil sé ag cur ina gcoinne, agus d’fhonn creat dlíthiúil coisctheach a chruthú sa chaoi go mbeadh sé éifeachtach le srian a chur leis an idirdhealú, tá CESE i bhfách leis go nglacfadh an tAontas reachtaíocht chun uirlisí nós imeachta a ghlacadh a d’éascódh rochtain ar chearta sna Ballstáit, mar shampla trí shásraí comhghníomhaíochta a bheith ann a chuirfeadh feabhas ar an rochtain ar leigheas breithiúnach agus ar an tionchar atá aige sin maidir leis an idirdhealú a chomhrac agus an chóir chomhionann a chosaint.

3.3.8.

Thairis sin, má tá an tAontas Eorpach chun an t-idirdhealú san áit oibre a chomhrac go héifeachtach, ní fhéadfadh sé brath ar an dlíthíocht bhreithiúnach mar an t-aon bhealach amháin chun idirghabháil a dhéanamh in aghaidh an idirdhealaithe chomhchoitinn agus an idirdhealaithe shistéamaigh.

3.3.9.

Ba cheart don Aontas cur leis an réimse gníomhaíochtaí dá chuid i gcoinne an idirdhealaithe le go bhféadfadh sé an t-idirdhealú a chomhrac ar níos mó bealaí ná an leigheas breithiúnach amháin trí cheanglas a thabhairt isteach gur gá uirlisí réamh-mheasta a chur chun feidhme, rud a d’fhágfadh go bhféadfaí idirghabháil a dhéanamh sula mbeadh neamhionannais ann, go bhféadfaí cleachtais a cheartú agus an t-idirdhealú chosc.

3.3.10.

Measann CESE gur cheart beartais inchomparáide a chur chun feidhme ó thaobh an idirdhealaithe de bunaithe ar gach critéar dá dtagraítear in Airteagal 19 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh. Ar an gcúis sin, tá sé ag iarraidh ar an gCoimisiún: i. gealltanas a thabhairt na beartais atá ann cheana a fhorfheidhmiú go héifeachtúil nó bearta nua a ghlacadh chun an comhionannas ag an obair a chur chun cinn agus chun a áirithiú go gcuirfear chun feidhme go héifeachtach an reachtaíocht atá mar chuid dá bheartas fostaíochta agus dá bheartas frith-idirdhealaithe cheana féin; ii. a áirithiú go nglacfar bearta chun sainmhíniú an idirdhealaithe san áit oibre a leathnú agus chun na hoibleagáidí maidir le measúnú, tuairisciú agus faireachán na bhfostaithe a spreagadh; iii. cabhrú leis na gnólachtaí cleachtais frith-idirdhealaithe agus cuimsithe a fhorbairt.

3.4.   Raon feidhme na cosanta i gcoinne an idirdhealaithe laistigh den Aontas a leathnú agus a aontú

3.4.1.

Tá CESE ag moladh go láidir don Aontas Eorpach an chosaint i gcoinne an idirdhealaithe a fhorbairt tuilleadh, a mhéid a bhaineann le hearraí agus seirbhísí a rochtain, go háirithe trí ghlacadh an togra le haghaidh Treoir ón gComhairle maidir le prionsabal na córa comhionainne a chur chun feidhme idir daoine gan beann ar reiligiún nó creideamh, míchumas, aois nó claonadh gnéis.

3.4.2.

Tá sé á thabhairt dá aire ag CESE go bhfágann an chosaint atá ann faoi láthair i gcoinne an idirdhealaithe maidir leis an rochtain ar earraí agus ar sheirbhísí go bhfuil ordlathas cosanta ann de réir na gcritéar agus fágann sin nach bhfuil daoine arna gcumhdach ag critéir an idirdhealaithe á gcosaint ar bhonn cothrom.

3.4.3.

Cé go bhfuil prionsabal an neamh-idirdhealaithe ar cheann de phríomhcholúin chosanta na gceart bunúsach san Aontas, a fhad agus a bheidh glacadh dhréacht-Treoir COM(2008) 426 ar fionraí, ní bhainfidh an tAontas Eorpach a mhisean amach maidir le cearta comhionanna a bheith i spás poiblí na hEorpa.

3.4.4.

Tá CESE ag iarraidh ar an gComhairle, ar an bParlaimint agus ar an gCoimisiún a áirithiú go ndéanfar beart chun go nglacfar an dréacht-Treoir sin i leagan ina mbeidh a chuid tograí ginearálta maidir le feabhas a chur ar na bealaí chun cearta agus leigheasanna a rochtain, agus ina mbeidh, go háirithe, sásraí san áireamh a éascóidh rochtain ar chearta trí nósanna imeachta comhghníomhaíochta a ghlacadh chun éifeachtacht agus aitheantas inniúlachtaí na gcomhlachtaí náisiúnta frith-idirdhealaithe a áirithiú.

3.4.5.

Ba cheart don Aontas dlús a chur lena chuid iarrachtaí agus lena chomhar ar an leibhéal áitiúil chun deimhin a dhéanamh de go n-urramófar dínit agus cearta bunúsacha daoine LGBTQIA+ gan eisceacht, nach ndéanfar iad a ionchúiseamh agus go neartófar a rannpháirtíocht sa saol poiblí.

3.5.

Creideann CESE gur cheart don Aontas a bheith rannpháirteach go gníomhach i gcur chun cinn an aitheantais do phrionsabal ginearálta agus oibleagáidí dearfacha maidir leis an gcomhionannas deiseanna. Ní mór d’institiúidí an Aontais, freisin, tacú leis na comhlachtaí náisiúnta um an gcomhionannas agus um chearta an duine trí chaighdeáin cheangailteacha a ghlacadh ionas go mbeidh siad in ann leas a bhaint as an acmhainneacht iomlán atá acu agus a áirithiú go gcuirfear an reachtaíocht atá ann cheana i bhfeidhm go héifeachtach.

3.6.   An chosaint i gcoinne an idirdhealaithe pholaitiúil, ceardchumainn agus shibhialta a athnuachan

3.6.1.

Tá sé á thabhairt dá aire ag CESE go raibh deacrachtaí ag gníomhaithe polaitiúla, ag ceardchumannaithe (nó daoine atá mar bhall d’eagraíocht na bhfostaithe) agus ag gníomhaithe sibhialta ar fud na hEorpa le blianta beaga anuas a saoirse chun tuairimí a nochtadh agus a saoirse gníomhaíochta a fheidhmiú, mar shampla i bhfeidhmiú an chirt chun agóid a dhéanamh chun a gcuid éileamh a chur in iúl nó chun dul i mbun caibidlíochta.

3.6.2.

Tá CESE den bharúil nach mór don Aontas agus do na Ballstáit araon an tslándáil, an chóir chomhionann agus cosaint na ngníomhaithe polaitiúla, na gcomhpháirtithe sóisialta agus na n-eagraíochtaí ag údaráis na mBallstát a áirithiú go héifeachtach, i gcomhréir lena reachtaíocht agus leis na hionstraimí idirnáisiúnta is infheidhme, de bhua a gcuid luachanna, eadhon an daonlathas, an smacht reachta agus an neamh-idirdhealú bunaithe ar thuairimí polaitiúla.

3.6.3.

Dhaingnigh na Ballstáit uile EIS C087 maidir le Saoirse Comhlachais agus Cosaint an Chirt Eagrúcháin agus EIS C098 an Coinbhinsiún i dtaca leis an gCeart Eagrúcháin agus leis an gCómhargáil. Caithfear an tsaoirse comhlachais agus an ceart eagrúcháin a urramú agus a chur chun cinn chomh maith. Tá sé tábhachtach go ndéanfar plé ar an leibhéal náisiúnta agus ar leibhéal an Aontais maidir le conas is féidir a áirithiú go mbeidh ionadaíocht ag na hoibrithe sna ceardchumainn agus maidir le conas is féidir leo a gcearta chun comheagrúcháin agus chun comhghníomhaíocht a dhéanamh a fheidhmiú (21). I gcomhréir le caighdeáin na hEagraíochta Idirnáisiúnta Saothair a aithnítear go hidirnáisiúnta, molann CESE go láidir do na Ballstáit agus don Choimisiún a áirithiú go gcosnóidh siad go héifeachtach an tsaoirse comhlachais, an ceart eagrúcháin agus an ceart chun cómhargála, i gcomhréir lena reachtaíocht, le córais caidrimh thionsclaíoch agus leis na hionstraimí idirnáisiúnta is infheidhme.

3.7.   Institiúidí náisiúnta éifeachtacha chun an comhionannas a chur chun cinn, na cearta bunúsacha a chosaint agus an t-idirdhealú a chomhrac

3.7.1.

Go rómhinic agus rialacháin Eorpacha agus náisiúnta á gcur i bhfeidhm sa réimse seo, bíonn srianta suntasacha ann ó thaobh na ngnéithe dlíthiúla, institiúideacha, eagrúcháin agus airgeadais de, ar gnéithe iad sin atá ina saintréith de na Ballstáit uile.

3.7.2.

Measann CESE gur cheart pleananna nithiúla a chur ar bun, lena n-áirítear tacaíocht airgeadais, chun cur le hacmhainneacht na n-institiúidí náisiúnta ábhartha.

3.7.3.

Molann CESE don Choimisiún clár cúnaimh a fhorbairt d’institiúidí náisiúnta a bhfuil freagrachtaí orthu i réimse chearta an duine d’fhonn a gcuid inniúlachtaí a fheabhsú, a neartú agus a chuíchóiriú (cruthú, creidiúnú agus comhlíonadh caighdeán idirnáisiúnta), trí chur leis an bhfeasacht agus leis an eolas atá ann agus trí fhreastal a dhéanamh ar riachtanais shonracha na ngrúpaí uile.

3.7.4.

Caithfear, chomh maith leis sin, feabhas a chur ar acmhainneacht gach gníomhaí shibhialta agus gach gníomhaí shóisialta oibriú leis na hionstraimí dlí atá ann cheana agus comhar a dhéanamh leis na hinstitiúidí poiblí, go háirithe iad siúd atá bainteach le cosaint chearta an duine. Tá tacaíocht níos fearr ag teastáil ó na gníomhaithe sóisialta agus ó eagraíochtaí na sochaí sibhialta, rud a chinnteodh rochtain ar chearta d’íospartaigh idirdhealaithe. D’fhéadfaí an tacaíocht sin a thabhairt trí oiliúint a chur ar fáil, feasacht a mhúscailt, eolas agus dea-chleachtais a chomhroinnt, nó d’fhéadfadh sé gur thacaíocht airgeadais agus eagrúcháin a bheadh ann, chomh maith le cosaint i gcoinne ionsaithe agus feachtais chlúmhillte.

3.7.5.

Mar a cuireadh in iúl roimhe seo, athdhearbhaíonn CESE gur gá sásra éifeachtach agus inrochtana a chruthú chun go n-aithneofar agus go dtuairisceofar ionsaithe fisiciúla, ionsaithe ó bhéal, an t-imeaglú agus an ciapadh, lena n-áirítear trí imeachtaí dlí mí-úsáideacha, agus an fhuathchaint i gcoinne eagraíochtaí na sochaí sibhialta, lena n-áirítear na heagraíochtaí a chosnaíonn cearta an duine (22). I gcás ina ndéanfar ionsaithe den sórt sin a fhoilsiú ar líne, caithfear iad a shainaithint go tapa agus na foilseacháin chomhfhreagracha a bhaint.

---

(1)  COM(2008) 426

(2)  Gníomhaireacht um Chearta Bunúsacha, Equality in the EU 20 years on from the initial implementation of the equality directives, Aibreán 2021.

(3)  Mulder, J., Indirect sex discrimination in employment, Líonra Eorpach na saineolaithe dlíthiúla maidir le comhionannas inscne agus neamh-idirdhealú, an Coimisiún Eorpach, 2020.

(4)  Féach go háirithe an 8ú heagrán den tuarascáil ón Eagraíocht Idirnáisiúnta Saothair (EIS) maidir leis an tionchar atá ag an ngéarchéim leanúnach ar shaol na hoibre, Deireadh Fómhair 2021. EIS, COVID-19: ILO Monitor – 8th edition, 27 Deireadh Fómhair 2021.

(5)  An Plean Gníomhaíochta maidir le Colún Eorpach na gCeart Sóisialta (COM(2021) 38), (IO C 374, 16.9.2021, lch. 38).

(6)  Féach go háirithe na tuairimí: The situation of women with disabilities [Staid na mban faoi mhíchumas] (SOC/579), (IO C 367, 10.10.2018, lch. 20), (níl leagan Gaeilge ann); The situation of Roma women [Staid na mban Romach] (SOC/585), (IO C 110, 22.3.2019, lch. 20), (níl leagan Gaeilge ann); Clár Oibre an Aontais Eorpaigh um Chearta Daoine faoi Mhíchumas 2020-2030 a Mhúnlú (SOC/616): (IO C 97, 24.3.2020, lch. 41); Diversity management in the EU Member States [Bainistiú na héagsúlachta i mBallstáit an Aontais] (SOC/642): (IO C 10, 11.1.2021, lch. 7), (níl leagan Gaeilge ann); An Straitéis um Chomhionannas LGBTIQ 2020-2025 (SOC/667): (IO C 286, 16.7.2021, lch. 128); Plean Gníomhaíochta maidir leis an Lánpháirtiú agus leis an gCuimsiú do 2021-2027 (SOC/668): (IO C 286, 16.7.2021, lch. 134); Straitéis maidir le Cearta Daoine faoi Mhíchumas (SOC/680): (IO C 374, 16.9.2021, lch. 50), agus; The new EU Roma strategic framework for equality, inclusion and participation post-2020 [Creat straitéiseach nua AE maidir le comhionannas, cuimsiú agus rannpháirtíocht don phobal Romach tar éis 2020].

(7)  Straitéis chun cur i bhfeidhm na Cairte um Chearta Bunúsacha a neartú san Aontas (SOC/671): (IO C 341, 24.8.2021, lch. 50).

(8)  Gníomhaireacht an Aontais Eorpaigh um Chearta Bunúsacha, Equality in the EU 20 years on from the initial implementation of the equality directives, op. cit.

(9)  An Coimisiún Eorpach, Solidarity in Health: Reducing health inequalities in the EU, [Dlúthpháirtíocht sa tsláinte: na neamhionannais sláinte a laghdú san Aontas Eorpach], COM(2009) 567 final.

(10)  Crowley, N., Making Europe More Equal: A legal duty?, Equinet, 2016.

(11)  Défenseur des droits, Dématérialisation et inégalités d’accès aux services publics [Dí-ábharú agus neamhionannais sa rochtain ar sheirbhísí poiblí], 2019; agus Dématérialisation des services publics: trois ans après, où en est-on? [Dí-ábharú na seirbhísí poiblí: trí bliana níos déanaí, cá bhfuilimid anois?], 2022.

(12)  Gerards, J., Xenidis, R., Algorithmic discrimination in Europe, Líonra Eorpach na saineolaithe dlíthiúla maidir le comhionannas inscne agus neamh-idirdhealú, an Coimisiún Eorpach, 2020.

(13)  Défenseur des droits, Technologies biométriques: l’impératif respect des droits fondamentaux [Teicneolaíochtaí bithmhéadracha: an urraim is gá do na cearta bunúsacha], 2021.

(14)  An Chomhairle Eorpach, Zuiderveen Borgesius, F., Discrimination, Artificial Intelligence and algorithmic decision-making, 2018.

(15)  Gníomhaireacht an Aontais Eorpaigh um Chearta Bunúsacha, Getting the Future Right: Artificial intelligence and fundamental rights, 2021.

(16)  An Institiúid Eorpach um Chomhionannas Inscne (EIGE), Gender equality and the socio-economic impact of the COVID-19 pandemic.

(17)  Eurostat, Income inequalities, 2019.

(18)  Gníomhaireacht an Aontais Eorpaigh um Chearta Bunúsacha, Equality in the EU 20 years on from the initial implementation of the equality directives, op. cit.

(19)  Chappe. V. A., La preuve par comparaison: méthode des panels et droit de la non-discrimination [Cruthú na comparáide: modh na bpainéal agus an ceart chun neamh-idirdhealú], Sociologies pratiques, 2011/2 Uimh. 23, lgh. 45-55; Cinneadh Réime de chuid Défenseur des droits Uimh. 2022 139 an 31 Lúnasa 2022; An Chúirt Achomhairc: an Dlísheomra Sóisialta 10.7.1998, Uimh. 90 41231; An Dlísheomra Sóisialta, 4.7.2000, Uimh. 98 43285; an Dlísheomra Sóisialta 28.6.2006, Uimh. 04 46419.

(20)  Gníomhaireacht an Aontais Eorpaigh um Chearta Bunúsacha, Equality in the EU 20 years on from the initial implementation of the equality directives, op. cit.

(21)  Féach, freisin, an tuairim Pá íosta cuibhiúil ar fud na hEorpa (SOC/632), pointe 4.5.3 agus pointe 4.5.6, (IO C 429, 11.12.2020, lch. 159), (níl leagan Gaeilge ann).

(22)  Tuairim maidir leis an straitéis nua Straitéis chun cur i bhfeidhm na Cairte um Chearta Bunúsacha a neartú san Aontas (SOC/671): IO C 341, 24.8.2021, lch. 50.