(1)

Unia postawiła sobie za cel utrzymanie i rozwój przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

(2)

Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych w Unii opiera się na zasadzie wzajemnego uznawania wyroków i orzeczeń sądowych, która to zasada jest – od czasu posiedzenia Rady Europejskiej w Tampere w dniach 15–16 października 1999 r. – powszechnie określana jako kamień węgielny współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych w Unii.

(3)

Zabezpieczanie i konfiskata narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa należą do najskuteczniejszych metod walki z przestępczością. Unii zależy na zapewnieniu skuteczniejszej identyfikacji, konfiskaty i ponownego wykorzystywania mienia pochodzącego z przestępstwa, zgodnie z dokumentem „Program sztokholmski – Otwarta i bezpieczna Europa dla dobra i ochrony obywateli” (2).

(4)

Ponieważ przestępczość ma często charakter transgraniczny, zabezpieczanie i konfiskata narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa wymaga skutecznej współpracy transgranicznej.

(5)

Na obecne unijne ramy prawne w zakresie wzajemnego uznawania nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty składają się decyzje ramowe Rady 2003/577/WSiSW (3) i 2006/783/WSiSW (4).

(6)

Ze sprawozdań Komisji dotyczących wykonania decyzji ramowych 2003/577/WSiSW i 2006/783/WSiSW wynika, że obecny system wzajemnego uznawania nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty nie jest w pełni skuteczny. Wdrażanie i stosowanie tych decyzji ramowych w państwach członkowskich nie przebiegało spójnie, co doprowadziło do niedostatecznego wzajemnego uznawania oraz niewystarczająco optymalnej współpracy transgranicznej.

(7)

Unijne ramy prawne w zakresie wzajemnego uznawania nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty nie zostały zaktualizowane po przyjęciu nowych aktów ustawodawczych na poziomie Unii i na poziomie krajowym. W szczególności, dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/42/UE (5) określa minimalne zasady dotyczące zabezpieczenia i konfiskaty mienia. Te minimalne zasady dotyczą konfiskaty narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa, w tym w przypadkach choroby lub ucieczki podejrzanego lub oskarżonego, gdy postępowanie karne w związku z przestępstwem już zostało wszczęte, konfiskaty rozszerzonej oraz konfiskaty w stosunku do osób trzecich. Te minimalne zasady dotyczą również zabezpieczania mienia w celu ewentualnej późniejszej konfiskaty. Typy nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty objęte zakresem tej dyrektywy powinny być również włączone do ram prawnych w zakresie wzajemnego uznawania.

(8)

Przyjmując dyrektywę 2014/42/UE, Parlament Europejski i Rada stwierdziły w oświadczeniu, że skuteczny system zabezpieczania i konfiskaty w Unii jest ściśle związany ze sprawnie działającym wzajemnym uznawaniem nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty. Uznając konieczność wprowadzenia w Unii kompleksowego systemu służącego zabezpieczaniu i konfiskacie narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa, Parlament Europejski i Rada wezwały Komisję do przedstawienia wniosku ustawodawczego w sprawie wzajemnego uznawania nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty.

(9)

W komunikacie z dnia 28 kwietnia 2015 r. zatytułowanym „Europejska agenda bezpieczeństwa” Komisja uznała, że współpraca sądowa w sprawach karnych opiera się na skutecznych instrumentach transgranicznych i że zasada wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych stanowi kluczowy element systemu bezpieczeństwa. Komisja przypomniała również o potrzebie usprawnienia wzajemnego uznawania nakazów zamrożenia mienia i nakazów konfiskaty mienia.

(10)

W komunikacie z dnia 2 lutego 2016 r. w sprawie planu działania na rzecz skuteczniejszego zwalczania finansowania terroryzmu Komisja podkreśliła potrzebę zadbania o to, by pozbawiać aktywów przestępców, którzy finansują terroryzm. Komisja uznała, że aby ukrócić przestępczość zorganizowaną finansującą terroryzm, konieczne jest pozbawienie tych przestępców dochodów pochodzących z przestępstw. Komisja stwierdziła, że w tym celu konieczne jest zapewnienie, by wszystkie typy nakazów zamrożenia mienia i nakazów konfiskaty mienia były egzekwowane w maksymalnym stopniu w całej Unii poprzez stosowanie zasady wzajemnego uznawania.

(11)

Aby zapewnić skuteczne wzajemne uznawanie nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty, przepisy dotyczące uznawania i wykonywania tych nakazów należy ustanowić poprzez przyjęcie prawnie wiążącego i bezpośrednio stosowanego aktu Unii.

(12)

Ważne jest, aby wzajemne uznawanie i wykonywanie nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty zostało ułatwione przez ustanowienie przepisów zobowiązujących państwo członkowskie do uznawania, bez dalszych formalności, nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty wydanych przez inne państwo członkowskie w ramach postępowania w sprawach karnych oraz do wykonywania tych nakazów na swoim terytorium.

(13)

Niniejsze rozporządzenie powinno mieć zastosowanie do wszystkich nakazów zabezpieczenia i wszystkich nakazów konfiskaty wydanych w ramach postępowania w sprawach karnych. „Postępowanie w sprawach karnych” to autonomiczne pojęcie prawa Unii, będące przedmiotem wykładni Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, niezależnie od orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Pojęcie to obejmuje zatem wszystkie typy nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty wydanych w następstwie postępowania dotyczącego popełnienia przestępstwa, a nie tylko nakazy objęte dyrektywą 2014/42/UE. Obejmuje ono również inne typy nakazów wydanych bez prawomocnego wyroku skazującego. Jakkolwiek system prawny danego państwa członkowskiego może nie przewidywać takiego typu nakazu, to jednak to państwo członkowskie powinno być w stanie uznać i wykonać taki nakaz wydany przez inne państwo członkowskie. Postępowanie w sprawach karnych mogłoby także obejmować postępowanie przygotowawcze w sprawach karnych prowadzone przez policję i inne organy ścigania. Nakazy zabezpieczenia i nakazy konfiskaty wydane w ramach postępowań w sprawach cywilnych lub administracyjnych powinny być wyłączone z zakresu stosowania niniejszego rozporządzenia.

(14)

Niniejsze rozporządzenie powinno obejmować nakazy zabezpieczenia i nakazy konfiskaty związane z przestępstwami objętymi zakresem stosowania dyrektywy 2014/42/UE, a także nakazy zabezpieczenia i nakazy zapłaty związane z innymi przestępstwami. Przestępstw objętych zakresem stosowania niniejszego rozporządzenia nie powinno się zatem ograniczać do szczególnie poważnych przestępstw o charakterze transgranicznym, jako że art. 82 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) nie wymaga takiego ograniczenia w odniesieniu do środków ustalających zasady i procedury zapewniające wzajemne uznawanie wyroków w sprawach karnych.

(15)

Warunkiem wstępnym współpracy pomiędzy państwami członkowskimi opartej na zasadzie wzajemnego uznawania i na natychmiastowym wykonywaniu orzeczeń sądowych jest pewność, że orzeczenia podlegające uznaniu i wykonaniu będą zawsze wydawane z poszanowaniem zasad legalności, pomocniczości i proporcjonalności. Warunkiem wstępnym takiej współpracy jest również przestrzeganie praw osób, których dotyczy nakaz zabezpieczenia lub nakaz konfiskaty. Do takich osób, których dotyczy nakaz, a które mogą być zarówno osobami fizycznymi, jak i prawnymi, powinno się zaliczać osoby, wobec których wydano nakaz zabezpieczenia lub nakaz konfiskaty oraz osoby będące właścicielami mienia objętego danym nakazem, a także osoby trzecie, na których prawa względem tego mienia bezpośrednio wpłynął dany nakaz, w tym osoby trzecie działające w dobrej wierze. O tym, czy nakaz zabezpieczenia lub nakaz konfiskaty bezpośrednio wpłynęły na prawa tych osób trzecich, powinno się decydować zgodnie z prawem państwa wykonującego.

(16)

Niniejsze rozporządzenie nie wpływa na obowiązek przestrzegania praw podstawowych i zasad prawa zapisanych w art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE).

(17)

Niniejsze rozporządzenie nie narusza praw podstawowych i jest zgodne z zasadami uznanymi w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”) i w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (EKPC). Powyższe obejmuje zasadę zakazu wszelkiej dyskryminacji, m.in. ze względu na płeć, pochodzenie rasowe lub etniczne, religię, orientację seksualną, obywatelstwo, język, poglądy polityczne czy niepełnosprawność. Niniejsze rozporządzenie należy stosować z uwzględnieniem tych praw i zasad.

(18)

Prawa procesowe określone w dyrektywach Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/64/UE (6), 2012/13/UE (7), 2013/48/UE (8), (UE) 2016/343 (9), (UE) 2016/800 (10) i (UE) 2016/1919 (11) powinny mieć zastosowanie – w ramach zakresu stosowania tych dyrektyw – do postępowań karnych objętych zakresem stosowania niniejszego rozporządzenia w odniesieniu do państw członkowskich związanych tymi dyrektywami. W każdym przypadku gwarancje przewidziane w Karcie powinny mieć zastosowanie do wszystkich postępowań objętych zakresem stosowania niniejszego rozporządzenia. W szczególności podstawowe gwarancje dotyczące postępowania karnego określone w Karcie powinny mieć zastosowanie do postępowania w sprawach karnych, które nie jest postępowaniem karnym, ale które objęte jest zakresem stosowania niniejszego rozporządzenia.

(19)

Jakkolwiek przepisy dotyczące przekazywania, uznawania i wykonywania nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty powinny zapewniać sprawny przebieg procesu odzyskiwania mienia pochodzącego z przestępstwa, należy jednak przy tym przestrzegać praw podstawowych.

(20)

Rozstrzygając, czy wystąpiła podwójna odpowiedzialność karna, właściwy organ państwa wykonującego powinien rozpatrzyć, czy okoliczności faktyczne leżące u podstaw danego przestępstwa, wskazane w zaświadczeniu dotyczącym zabezpieczenia lub w zaświadczeniu dotyczącym konfiskaty przedłożonych przez właściwy organ państwa wydającego, jako takie także podlegałyby sankcji karnej w państwie wykonującym, gdyby zaszły w tym państwie w momencie podjęcia decyzji w sprawie uznania nakazu zabezpieczenia lub nakazu konfiskaty.

(21)

Wydając nakaz zabezpieczenia lub nakaz konfiskaty, organ wydający powinien zapewnić przestrzeganie zasad konieczności i proporcjonalności. Zgodnie z niniejszym rozporządzeniem nakaz zabezpieczenia lub nakaz konfiskaty powinny zostać wydane i przekazane organowi wykonującemu w innym państwie członkowskim wyłącznie wtedy, gdy takie nakazy można by było wydać i wykorzystać w sprawie wyłącznie krajowej. Organ wydający powinien być odpowiedzialny za dokonywanie oceny konieczności i proporcjonalności takich nakazów w poszczególnych sprawach, ponieważ uznania i wykonania nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty nie można odmówić na podstawie innej niż podstawy przewidziane w niniejszym rozporządzeniu.

(22)

W pewnych przypadkach nakazy zabezpieczenia mogą być wydawane przez organy niebędące sędzią, sądem lub prokuratorem, wyznaczone przez państwa wydające i uprawnione w sprawach karnych do wydawania lub wykonywania nakazów zabezpieczenia zgodnie z prawem krajowym. W takich wypadkach, przed przekazaniem nakazu zabezpieczenia organowi wykonującemu, nakaz ten powinien zostać zatwierdzony przez sędziego, sąd lub prokuratora.

(23)

Państwa członkowskie powinny mieć możliwość złożenia oświadczenia, w którym stwierdzą, że w przypadku przekazywania im zaświadczenia dotyczącego zabezpieczenia lub zaświadczenia dotyczącego konfiskaty do celów uznania i wykonania nakazu zabezpieczenia lub nakazu konfiskaty organ wydający powinien przekazać wraz z tymi zaświadczeniami oryginalny nakaz zabezpieczenia lub oryginalny nakaz konfiskaty lub ich uwierzytelnione odpisy. Państwa członkowskie powinny poinformować Komisję o złożeniu lub wycofaniu takiego oświadczenia. Komisja powinna udostępnić takie informacje wszystkim państwom członkowskim oraz Europejskiej Sieci Sądowej, przewidzianej w decyzji Rady 2008/976/WSiSW (12). Europejska Sieć Sądowa powinna udostępnić te informacje na stronie internetowej, o której mowa w tej decyzji.

(24)

Organ wydający powinien przekazać zaświadczenie dotyczące zabezpieczenia lub zaświadczenie dotyczące konfiskaty, w stosownych przypadkach wraz z nakazem zabezpieczenia lub z nakazem konfiskaty bezpośrednio organowi wykonującemu albo, w stosownych przypadkach, organowi centralnemu państwa wykonującego w dowolny sposób pozwalający uzyskać pisemne potwierdzenie, pod warunkiem że sposób ten pozwala organowi wykonującemu ustalić autentyczność zaświadczenia lub nakazu, np. listem poleconym lub zabezpieczoną pocztą elektroniczną. Organ wydający powinien mieć możliwość skorzystania ze wszelkich odpowiednich kanałów lub sposobów przekazywania, w tym z zabezpieczonego systemu telekomunikacyjnego Europejskiej Sieci Sądowej, Eurojustu lub innych kanałów używanych przez organy wymiaru sprawiedliwości.

(25)

W przypadku gdy organ wydający ma uzasadnione podstawy, aby przypuszczać, że osoba, wobec której wydano nakaz zabezpieczenia lub nakaz konfiskaty dotyczący kwoty pieniężnej, posiada mienie lub uzyskuje dochody w danym państwie członkowskim, organ ten powinien przekazać zaświadczenie dotyczące zabezpieczenia lub zaświadczenie dotyczące konfiskaty odnoszące się do tego nakazu temu państwu członkowskiemu. Na tej podstawie zaświadczenie może zostać przekazane, na przykład, państwu członkowskiemu, w którym osoba fizyczna, wobec której wydano nakaz, mieszka lub – jeżeli osoba ta nie ma stałego adresu – ma miejsce zwykłego pobytu. W przypadku gdy nakaz wydawany jest wobec osoby prawnej, zaświadczenie może zostać przekazane państwu członkowskiemu, w którym ta osoba prawna ma siedzibę.

(26)

Z myślą o administracyjnym przekazywaniu i przyjmowaniu zaświadczeń dotyczących nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty państwa członkowskie powinny móc wyznaczyć co najmniej jeden organ centralny, jeżeli jest to konieczne z uwagi na strukturę ich wewnętrznych systemów prawnych. Takie organy centralne mogą także zapewniać wsparcie administracyjne, sprawować rolę koordynatora oraz pomagać w gromadzeniu danych statystycznych, tym samym ułatwiając i promując wzajemne uznawanie nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty.

(27)

W przypadku gdy zaświadczenie dotyczące konfiskaty odnoszące się do nakazu konfiskaty dotyczącego kwoty pieniężnej zostaje przekazane do kilku państw wykonujących, państwo wydające powinno dążyć do uniknięcia sytuacji, w której konfiskata objęłaby więcej mienia, niż jest to konieczne, a całkowita kwota uzyskana w wyniku wykonania nakazu przekroczyłaby określoną w tym nakazie kwotę maksymalną. W tym celu organ wydający powinien m.in. wskazać w zaświadczeniu dotyczącym konfiskaty wartość mienia w każdym z państw wykonujących, jeżeli jest ona znana, tak aby organy wykonujące mogły ją uwzględnić; utrzymywać konieczne kontakty i dialog z organami wykonującymi w sprawie mienia, które ma zostać skonfiskowane; oraz natychmiast poinformować odpowiednie organy wykonujące, jeżeli uważa, że może zaistnieć ryzyko konfiskaty kwoty przekraczającej kwotę maksymalną. W stosownych przypadkach Eurojust może w zakresie swoich kompetencji sprawować rolę koordynatora, aby zapobiegać nadmiernej konfiskacie.

(28)

Należy zachęcić państwa członkowskie do złożenia oświadczenia, w którym stwierdzą, że jako państwa wykonujące będą przyjmować zaświadczenia dotyczące zabezpieczenia lub zaświadczenia dotyczące konfiskaty w co najmniej jednym języku urzędowym Unii niebędącym ich językiem urzędowym.

(29)

Organ wykonujący powinien uznawać nakazy zabezpieczenia i nakazy konfiskaty i podejmować środki konieczne do ich wykonania. Podjęcie decyzji w sprawie uznania i wykonania nakazu zabezpieczenia lub nakazu konfiskaty i wykonanie nakazu zabezpieczenia lub nakazu konfiskaty powinno nastąpić równie szybko i być traktowane tak samo priorytetowo jak w przypadku podobnych spraw krajowych. W celu zapewnienia szybkiego i skutecznego podejmowania decyzji w sprawie uznania nakazu zabezpieczenia lub nakazu konfiskaty oraz szybkiego i skutecznego wykonania tych nakazów należy wyznaczyć terminy, które powinny być obliczane zgodnie z rozporządzeniem Rady (EWG, Euratom) nr 1182/71 (13). W odniesieniu do nakazów zabezpieczenia, organ wykonujący powinien rozpocząć stosowanie konkretnych środków koniecznych do wykonania takich nakazów w terminie nieprzekraczającym 48 godzin od podjęcia decyzji w sprawie ich uznania i wykonania.

(30)

Wykonując nakaz zabezpieczenia, organ wydający i organ wykonujący powinny należycie uwzględnić poufny charakter postępowania przygotowawczego. W szczególności organ wykonujący powinien zapewnić poufność faktów i treści zawartych w nakazie zabezpieczenia. Nie narusza to obowiązku informowania osób, których dotyczy nakaz, o wykonaniu nakazu zabezpieczenia zgodnie z niniejszym rozporządzeniem.

(31)

Uznania i wykonania nakazu zabezpieczenia lub nakazu konfiskaty nie powinno się odmówić na podstawach innych niż podstawy przewidziane w niniejszym rozporządzeniu. Niniejsze rozporządzenie powinno zezwalać organom wykonującym na odmowę uznania lub wykonania nakazów konfiskaty ze względu na zasadę ne bis in idem, prawa osób, których dotyczy nakaz lub prawo do obecności na rozprawie.

(32)

Niniejsze rozporządzenie powinno zezwalać organom wykonującym na odmowę uznania lub wykonania nakazów konfiskaty w sytuacjach, gdy osoba, wobec której wydano nakaz konfiskaty, nie stawiła się osobiście na rozprawie, w wyniku której wydano nakaz konfiskaty związany z prawomocnym wyrokiem skazującym. Ta podstawa odmowy uznania lub wykonania powinna mieć zastosowanie tylko do sytuacji, w których rozprawy skutkują wydaniem nakazów konfiskaty związanych z prawomocnym wyrokiem skazującym, a nie do sytuacji, w których postępowania skutkują wydaniem nakazów konfiskaty bez wyroku skazującego. Jednak, aby ta podstawa mogła mieć zastosowanie, powinno się odbyć co najmniej jedno posiedzenie. Podstawa ta nie może mieć zastosowania, jeżeli odnośne krajowe przepisy proceduralne nie przewidują posiedzenia. Takie krajowe przepisy powinny być zgodne z Kartą i EKPC, w szczególności w odniesieniu do prawa do rzetelnego procesu sądowego. Sytuacja taka ma na przykład miejsce, w przypadku gdy postępowania są prowadzone w sposób uproszczony, w całości lub w części, zgodnie z procedurą pisemną lub procedurą, w której nie jest przewidziane żadne posiedzenie.

(33)

W wyjątkowych okolicznościach powinna istnieć możliwość odmowy uznania lub wykonania nakazu zabezpieczenia lub nakazu konfiskaty, w przypadku gdy ich uznanie lub wykonanie uniemożliwiłyby państwu wykonującemu zastosowanie jego przepisów konstytucyjnych dotyczących wolności prasy lub wolności wypowiedzi w innych mediach.

(34)

Utworzenie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w Unii opiera się na wzajemnym zaufaniu i domniemaniu przestrzegania przez inne państwa członkowskie prawa Unii, a zwłaszcza praw podstawowych. Jednak w wyjątkowych sytuacjach, w przypadku gdy istnieją uzasadnione podstawy, aby przypuszczać – w oparciu o konkretne i obiektywne dowody – że wykonanie nakazu zabezpieczenia lub nakazu konfiskaty wiązałoby się – w szczególnych okolicznościach dotyczących danej sprawy – z ewidentnym naruszeniem jednego z właściwych praw podstawowych określonych w Karcie, organ wykonujący powinien mieć możliwość podjęcia decyzji o odmowie uznania i wykonania danego nakazu. Prawa podstawowe, które są w tym względzie właściwe, to w szczególności prawo do skutecznego środka prawnego, prawo dostępu do bezstronnego sądu i prawo do obrony. Prawo własności nie powinno, co do zasady, być właściwe, ponieważ zabezpieczanie i konfiskata mienia nieodzownie wiążą się z ingerencją w prawo własności danej osoby i ponieważ w prawie Unii, w tym w niniejszym rozporządzeniu, już przewidziano w tym względzie niezbędne gwarancje.

(35)

Przed podjęciem decyzji o odmowie uznania lub wykonania nakazu zabezpieczenia lub nakazu konfiskaty w oparciu o jakąkolwiek z podstaw odmowy uznania lub wykonania organ wykonujący powinien skonsultować się z organem wydającym, aby uzyskać wszelkie niezbędne informacje dodatkowe.

(36)

Rozpatrując skierowany przez organ wykonujący wniosek o ograniczenie okresu, na jaki należy zabezpieczyć dane mienie, organ wydający powinien uwzględnić wszystkie okoliczności sprawy, a w szczególności to, czy utrzymanie w mocy nakazu zabezpieczenia może spowodować nieuzasadnione szkody w państwie wykonującym. Zachęca się organ wykonujący, aby przed skierowaniem formalnego wniosku skonsultował się w tej kwestii z organem wydającym.

(37)

Organ wydający powinien poinformować organ wykonujący, jeżeli organ państwa wydającego otrzymał kwotę pieniężną zapłaconą na poczet nakazu konfiskaty, przy czym zakłada się, że państwo wykonujące powinno zostać powiadomione tylko wtedy, gdy kwota zapłacona na poczet nakazu ma wpływ na pozostającą do zapłaty kwotę, która ma zostać skonfiskowana zgodnie z nakazem.

(38)

Organ wykonujący powinien mieć możliwość odroczenia wykonania nakazu zabezpieczenia lub nakazu konfiskaty, w szczególności w przypadku gdy jego wykonanie mogłoby utrudnić toczące się postępowanie przygotowawcze w sprawach karnych. Gdy tylko ustaną okoliczności stanowiące podstawę odroczenia, organ wykonujący powinien podjąć środki konieczne do wykonania nakazu.

(39)

Po wykonaniu nakazu zabezpieczenia i w następstwie decyzji w sprawie uznania i wykonania nakazu konfiskaty organ wykonujący powinien w możliwie największym zakresie poinformować osoby, których dotyczy nakaz i które są znane organowi, o wykonaniu nakazu lub o takiej decyzji. W tym celu organ wykonujący powinien podjąć wszelkie racjonalne działania, aby ustalić, kim są osoby, których dotyczy nakaz, sprawdzić, w jaki sposób można się z nimi skontaktować, oraz poinformować je o wykonaniu nakazu zabezpieczenia lub o decyzji w sprawie uznania i wykonania nakazu konfiskaty. Wykonując ten obowiązek, organ wykonujący może zwrócić się o pomoc do organu wydającego, na przykład wówczas gdy osoby, których dotyczy nakaz, najprawdopodobniej mieszkają w państwie wydającym. Wynikający z niniejszego rozporządzenia obowiązek organu wykonującego dotyczący przekazania informacji osobom, których dotyczy nakaz, nie narusza żadnych innych wynikających z prawa państwa wydającego obowiązków organu wydającego dotyczących przekazania informacji, na przykład o wydaniu nakazu zabezpieczenia lub o obowiązujących środkach zaskarżenia przewidzianych w prawie państwa wydającego.

(40)

Jeżeli wykonanie nakazu zabezpieczenia lub nakazu konfiskaty jest niemożliwe, organ wydający powinien zostać niezwłocznie poinformowany. Brak możliwości wykonania nakazu może wynikać z faktu, że mienie zostało już skonfiskowane, zaginęło, zostało zniszczone albo nie znaleziono go w miejscu wskazanym przez organ wydający lub z powodu niewystarczająco dokładnego określenia lokalizacji mienia mimo konsultacji między organem wykonującym a organem wydającym. W takich okolicznościach organ wykonujący nie powinien być już dłużej zobowiązany do wykonania nakazu. Jednak jeżeli organ wykonujący otrzyma później informacje, które umożliwiają mu zlokalizowanie mienia, powinien mieć możliwość wykonania nakazu bez konieczności otrzymania nowego zaświadczenia zgodnie z niniejszym rozporządzeniem.

(41)

W przypadku gdy prawo państwa wykonującego uniemożliwia zgodne z prawem wykonanie nakazu zabezpieczenia lub nakazu konfiskaty, organ wykonujący powinien skontaktować się z organem wydającym, aby omówić sytuację i znaleźć rozwiązanie. Takie rozwiązanie może polegać na wycofaniu nakazu przez organ wydający.

(42)

Natychmiast po wykonaniu nakazu konfiskaty organ wykonujący powinien poinformować organ wydający o wynikach wykonania. Gdy jest to możliwe w praktyce, organ wykonujący powinien w tym samym czasie poinformować organ wydający także o mieniu lub kwocie pieniężnej, które zostały skonfiskowane, oraz podać inne szczegóły, które uzna za istotne.

(43)

Wykonanie nakazu zabezpieczenia lub nakazu konfiskaty powinno podlegać prawu państwa wykonującego i tylko jego organy powinny być uprawnione do podjęcia decyzji w sprawie procedur wykonania. W stosownych przypadkach organ wydający i organ wykonujący powinny mieć możliwość zwrócenia się do Eurojustu lub Europejskiej Sieci Sądowej, by udzieliły one – w zakresie swoich kompetencji – pomocy w kwestiach związanych z wykonaniem nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty.

(44)

Właściwe funkcjonowanie niniejszego rozporządzenia wymaga sprawnej komunikacji pomiędzy zaangażowanymi właściwymi organami krajowymi, w szczególności w przypadkach jednoczesnego wykonywania nakazu konfiskaty w kilku państwach członkowskich. Właściwe organy krajowe powinny zatem w razie konieczności konsultować się ze sobą bezpośrednio lub, w stosownych przypadkach, za pośrednictwem Eurojustu lub Europejskiej Sieci Sądowej.

(45)

Prawa ofiar przestępstwa do otrzymania odszkodowania i zwrotu mienia powinny być przestrzegane również w przypadku spraw transgranicznych. W przepisach dotyczących rozporządzania zabezpieczonym albo skonfiskowanym mieniem należy priorytetowo traktować kwestię odszkodowania dla ofiar przestępstw i zwrotu mienia tym ofiarom. Pojęcie ofiary przestępstwa należy interpretować zgodnie z prawem państwa wydającego, które to prawo powinno również móc przewidywać, że do celów niniejszego rozporządzenia ofiarą przestępstwa może być także osoba prawna. Niniejsze rozporządzenie nie powinno naruszać przepisów w sprawie odszkodowań dla ofiar przestępstw i zwrotu mienia tym ofiarom w ramach postępowań krajowych.

(46)

W przypadku gdy organ wykonujący zostaje poinformowany o decyzji, wydanej przez organ wydający lub inny właściwy organ w państwie wydającym, o zwrocie zabezpieczonego mienia ofierze przestępstwa, organ wykonujący powinien podjąć niezbędne środki zapewniające, by dane mienie zostało jak najszybciej zabezpieczone i zwrócone ofierze przestępstwa. Organ wykonujący powinien mieć możliwość przekazania mienia państwu wydającemu, tak aby państwo to mogło zwrócić je ofierze przestępstwa, lub przekazania tego mienia bezpośrednio ofierze przestępstwa, pod warunkiem że państwo wydające wyrazi na to zgodę. Obowiązek zwrotu zabezpieczonego mienia ofierze przestępstwa powinien być obwarowany następującymi warunkami: prawo ofiary przestępstwa do tego mienia nie może być przedmiotem sporu, co oznacza, że przyjęto, iż ofiara przestępstwa jest prawowitym właścicielem mienia i nie zgłoszono kwestionujących tego poważnych roszczeń; mienie nie może być niezbędne jako dowód w postępowaniu karnym prowadzonym w państwie wykonującym; oraz nie mogą być naruszane prawa osób, których dotyczy nakaz, w szczególności osób trzecich działających w dobrej wierze. Organ wykonujący powinien zwrócić zabezpieczone mienie ofierze przestępstwa wyłącznie, jeżeli warunki te zostały spełnione. W przypadku gdy organ wykonujący uważa, że warunki te nie zostały spełnione, powinien skonsultować się z organem wydającym, na przykład w celu wniesienia o dodatkowe informacje lub w celu omówienia sytuacji i znalezienia rozwiązania. Jeżeli nie można znaleźć rozwiązania, organ wykonujący powinien mieć możliwość podjęcia decyzji o niezwracaniu zabezpieczonego mienia ofierze przestępstwa.

(47)

Każde państwo członkowskie powinno rozważyć ustanowienie krajowego scentralizowanego urzędu odpowiedzialnego za zarządzanie mieniem zabezpieczonym z myślą o ewentualnej późniejszej konfiskacie, a także za zarządzanie skonfiskowanym mieniem. Zabezpieczone i skonfiskowane mienie mogłoby być przeznaczane w pierwszej kolejności na projekty z zakresu ścigania przestępstw i zapobiegania przestępczości zorganizowanej, a także na inne projekty leżące w interesie publicznym i projekty o użyteczności społecznej.

(48)

Każde państwo członkowskie powinno rozważyć ustanowienie krajowego funduszu, który będzie gwarantował odpowiednie odszkodowania dla ofiar przestępstw, takich jak rodziny funkcjonariuszy policji i urzędników publicznych, którzy podczas pełnienia obowiązków służbowych stracili życie lub odnieśli urazy prowadzące do trwałej niepełnosprawności. Państwa członkowskie mogłyby przeznaczyć na ten cel część skonfiskowanego mienia.

(49)

Państwa członkowskie nie powinny mieć możliwości dochodzenia od siebie nawzajem zwrotu kosztów wynikających ze stosowania niniejszego rozporządzenia. Jeżeli jednak państwo wykonujące poniosło duże lub wyjątkowe koszty, na przykład dlatego że mienie było zabezpieczone przez dłuższy okres, organ wydający powinien rozważyć wszelkie propozycje organu wykonującego dotyczące podziału kosztów.

(50)

W celu umożliwienia jak najszybszej reakcji w przyszłości na stwierdzone problemy dotyczące treści zaświadczeń określonych w załącznikach do niniejszego rozporządzenia, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do zmian tych zaświadczeń. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. (14) w sprawie lepszego stanowienia prawa. W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowywaniem aktów delegowanych.

(51)

Ponieważ cel niniejszego rozporządzenia, czyli wzajemne uznawanie i wykonywanie nakazów zabezpieczenia i nakazów konfiskaty, nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na skalę i skutki działania możliwe jest jego lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.

(52)

Przepisy decyzji ramowej 2003/577/WSiSW zostały już zastąpione dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2014/41/UE (15), w zakresie zabezpieczania dowodów, w odniesieniu do państw członkowskich związanych tą dyrektywą. Przepisy decyzji ramowej 2003/577/WSiSW w zakresie zabezpieczania mienia należy zastąpić niniejszym rozporządzeniem między państwami członkowskimi, które są nim związane. Niniejsze rozporządzenie powinno również zastąpić decyzję ramową 2006/783/WSiSW między państwami członkowskimi, które są nim związane. Przepisy decyzji ramowej 2003/577/WSiSW w zakresie zabezpieczania mienia oraz przepisy decyzji ramowej 2006/783/WSiSW powinny zatem nadal mieć zastosowanie nie tylko między państwami członkowskimi, które nie są związane niniejszym rozporządzeniem, ale także między każdym państwem członkowskim, które nie jest związane niniejszym rozporządzeniem, a każdym państwem członkowskim, które jest nim związane.

(53)

Forma prawna niniejszego aktu nie powinna stanowić precedensu względem przyszłych aktów prawnych Unii w dziedzinie wzajemnego uznawania wyroków i orzeczeń sądowych w sprawach karnych. Wyboru formy prawnej przyszłych aktów prawnych Unii należy dokonywać ostrożnie, analizując każdy przypadek indywidualnie i uwzględniając między innymi skuteczność aktu prawnego oraz zasady proporcjonalności i pomocniczości.

(54)

Państwa członkowskie powinny zapewniać, aby zgodnie z decyzją Rady 2007/845/WSiSW (16) ich biura ds. odzyskiwania mienia współpracowały ze sobą w celu ułatwienia wykrywania i identyfikacji korzyści pochodzących z przestępstwa lub innego mienia związanego z przestępstwem, które może zostać przedmiotem nakazu zabezpieczenia lub nakazu konfiskaty.

(55)

Zgodnie z art. 3 oraz art. 4a ust. 1 Protokołu nr 21 w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do TUE i do TFUE, Zjednoczone Królestwo powiadomiło o chęci uczestniczenia w przyjęciu i stosowaniu niniejszego rozporządzenia.

(56)

Zgodnie z art. 1 i 2 oraz art. 4a ust. 1 Protokołu nr 21, bez uszczerbku dla art. 4 tego protokołu, Irlandia nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana, ani go nie stosuje.

(57)

Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do TUE i TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana, ani go nie stosuje,

(1)

Rozporządzenie Rady (WE) nr 539/2001 (2) zostało kilkakrotnie znacząco zmienione (3). Dla zachowania przejrzystości i zrozumiałości należy je ujednolicić.

(2)

Niniejsze rozporządzenie zapewnia pełną harmonizację w odniesieniu do państw trzecich, których obywatele są objęci obowiązkiem posiadania wizy przy przekraczaniu granic zewnętrznych państw członkowskich (zwanym dalej także „obowiązkiem wizowym”) i których obywatele są zwolnieni z tego obowiązku.

(3)

Określenie państw trzecich, których obywatele podlegają obowiązkowi wizowemu lub są z niego zwolnieni, powinno być dokonywane na podstawie wyważonej indywidualnej oceny szeregu kryteriów. Oceny tej należy dokonywać okresowo i może ona prowadzić do przedstawienia wniosków ustawodawczych w celu zmiany załącznika I do niniejszego rozporządzenia zawierającego wykaz państw trzecich, których obywatele mają obowiązek posiadać wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich, oraz w celu zmiany załącznika II do niniejszego rozporządzenia zawierającego wykaz państw trzecich, których obywatele są zwolnieni z obowiązku posiadania wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich na pobyt nie dłuższy niż 90 dni w okresie 180 dni, niezależnie od możliwości wprowadzenia w tych załącznikach zmian dotyczących poszczególnych państw w związku z wystąpieniem szczególnych okoliczności, na przykład w wyniku procesu liberalizacji reżimu wizowego lub jako ostatecznej konsekwencji czasowego zawieszenia zwolnienia z obowiązku wizowego.

(4)

Treść wykazów państw trzecich w załącznikach I i II powinna być i pozostawać zgodna z kryteriami określonymi w niniejszym rozporządzeniu. Państwa trzecie, w przypadku których nastąpiła zmiana sytuacji w odniesieniu do tych kryteriów, powinny zostać przeniesione z jednego załącznika do drugiego.

(5)

Rozwój prawa międzynarodowego, pociągający za sobą zmiany statusu lub oznaczeń niektórych państw lub podmiotów, powinien znaleźć odzwierciedlenie w załącznikach I i II.

(6)

Z uwagi na to, że Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym (4) zwalnia obywateli Islandii, Liechtensteinu i Norwegii z obowiązku wizowego, państwa te nie powinny być ujęte w wykazie w załączniku II.

(7)

Ponieważ Umowa między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Konfederacją Szwajcarską z drugiej strony, w sprawie swobodnego przepływu osób (5) przewiduje swobodny przepływ bezwizowy w odniesieniu do obywateli Szwajcarii i państw członkowskich, Szwajcaria nie powinna być ujęta w wykazie w załączniku II.

(8)

W przypadku osób ze statusem uchodźcy oraz bezpaństwowców, bez uszczerbku dla zobowiązań w ramach umów międzynarodowych podpisanych przez państwa członkowskie, w szczególności Europejskiego porozumienia w sprawie zniesienia wiz dla uchodźców Rady Europy, podpisanego w Strasburgu dnia 20 kwietnia 1959 r., decyzja odnośnie do nałożenia obowiązku wizowego lub zwolnienia z niego powinna opierać się na państwie trzecim, w którym osoby te stale zamieszkują i które wydało ich dokumenty podróży. Jednakże biorąc pod uwagę różnice w prawie krajowym mającym zastosowanie do osób o statusie uchodźcy i do bezpaństwowców, państwa członkowskie powinny mieć możliwość decydowania, czy te kategorie osób powinno się zwolnić z obowiązku wizowego w przypadku, gdy państwo trzecie, w którym stale zamieszkują lub które wydało ich dokumenty podróży, jest państwem trzecim, którego obywatele są zwolnieni z obowiązku wizowego.

(9)

Zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1931/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady (6) należy ustanowić zwolnienie z obowiązku wizowego dla posiadaczy zezwolenia na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego.

(10)

Państwa członkowskie powinny móc ustanowić zwolnienia z obowiązku wizowego dla posiadaczy niektórych szczególnych rodzajów paszportów.

(11)

W szczególnych przypadkach, gdy uzasadnione są specjalne zasady przyznawania wiz, państwa członkowskie powinny móc zwalniać niektóre kategorie osób z obowiązku wizowego lub nakładać go na nie zgodnie z prawem międzynarodowym publicznym lub zwyczajem.

(12)

Państwa członkowskie powinny móc zwalniać z obowiązku wizowego osoby posiadające status uchodźcy, wszystkich bezpaństwowców, zarówno objętych Konwencją Narodów Zjednoczonych dotyczącą statusu bezpaństwowców z dnia 28 września 1954 r., jak i nieobjętych zakresem zastosowania tej konwencji, oraz uczniów uczestniczących w wycieczce szkolnej, w przypadku gdy osoby należące do tych kategorii na stałe mieszkają w jednym z państw trzecich ujętych w wykazie w załączniku II do niniejszego rozporządzenia.

(13)

System zwolnień z obowiązku wizowego powinien w pełni odzwierciedlać bieżącą praktykę. Niektóre państwa członkowskie zwalniają z obowiązku wizowego obywateli państw trzecich ujętych w wykazie państw trzecich, których obywatele mają obowiązek posiadania wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich i którzy są członkami sił zbrojnych podróżującymi w sprawach Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) lub Partnerstwa dla Pokoju. W trosce o pewność prawną należy w niniejszym rozporządzeniu odnieść się do tych zwolnień, wynikających ze zobowiązań międzynarodowych niezależnych od prawa Unii.

(14)

Celem, do którego Unia powinna dążyć w sposób proaktywny w swoich stosunkach z państwami trzecimi, przyczyniając się w ten sposób do zwiększania wiarygodności i spójności unijnej polityki zewnętrznej, jest pełna wzajemność wizowa.

(15)

Należy ustanowić unijny mechanizm umożliwiający stosowanie zasady wzajemności w przypadku, gdy jedno z państw trzecich ujętych w wykazie w załączniku II podejmie decyzję o nałożeniu na obywateli jednego lub więcej państw członkowskich obowiązku wizowego. Mechanizm ten powinien przewidywać odpowiedź Unii stanowiącą wyraz solidarności w przypadku, gdy takie państwo trzecie stosuje obowiązek wizowy wobec obywateli co najmniej jednego państwa członkowskiego.

(16)

Po otrzymaniu powiadomienia od państwa członkowskiego, że państwo trzecie ujęte w wykazie w załączniku II, stosuje obowiązek wizowy wobec obywateli tego państwa członkowskiego, wszystkie państwa członkowskie powinny zareagować wspólnie, zapewniając w ten sposób unijną odpowiedź na sytuację, która wpływa na Unię jako całość i poddaje jej obywateli zróżnicowanemu traktowaniu.

(17)

W celu zapewnienia odpowiedniego zaangażowania Parlamentu Europejskiego i Rady w drugi etap stosowania mechanizmu wzajemności, z uwagi na szczególnie delikatną politycznie kwestię zawieszenia zwolnienia z obowiązku wizowego wszystkich obywateli państwa trzeciego ujętego w wykazie w załączniku II oraz jej horyzontalne konsekwencje dla państw członkowskich, państw stowarzyszonych ze strefą Schengen oraz dla samej Unii, w szczególności w ich stosunkach zewnętrznych i w ogólnym funkcjonowaniu strefy Schengen, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjęcia aktów zgodnie z art. 290 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) w odniesieniu do niektórych elementów mechanizmu wzajemności. Powierzając takie uprawnienia Komisji, uwzględnia się potrzebę politycznej dyskusji nad unijną polityką w zakresie wiz w strefie Schengen. Odzwierciedla to także potrzebę zapewnienia wystarczającej przejrzystości i pewności prawa w stosowaniu mechanizmu wzajemności wobec wszystkich obywateli danego państwa trzeciego, w szczególności poprzez odpowiednią tymczasową zmianę załącznika II do niniejszego rozporządzenia. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (7). W szczególności, aby zapewnić udział na równych zasadach Parlamentu Europejskiego i Rady w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie, co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(18)

W niniejszym rozporządzeniu należy ustanowić mechanizm pozwalający na tymczasowe zawieszenie zwolnienia z obowiązku wizowego dla państwa trzeciego ujętego w wykazie w załączniku II (zwany dalej „mechanizmem zawieszającym”) w sytuacji nadzwyczajnej, gdy zajdzie pilna potrzeba zareagowania w celu zaradzenia trudnościom co najmniej jednego państwa członkowskiego, z uwzględnieniem ogólnego wpływu tej sytuacji nadzwyczajnej na całą Unię.

(19)

W celu zapewnienia skutecznego stosowania mechanizmu zawieszającego oraz niektórych przepisów dotyczących mechanizmu wzajemności, w szczególności w celu umożliwienia odpowiedniego uwzględnienia wszystkich istotnych czynników i ewentualnych konsekwencji stosowania tych mechanizmów, należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze w odniesieniu do określania kategorii obywateli danych państw trzecich, wobec których należy tymczasowo zawiesić zwolnienie z obowiązku wizowego w ramach mechanizmu wzajemności oraz do określania odpowiedniego okresu obowiązywania takiego zawieszenia, a także w odniesieniu do mechanizmu zawieszającego. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (8). W przypadku przyjmowania tych aktów wykonawczych należy stosować procedurę sprawdzającą.

(20)

Konieczne jest zapobieganie i przeciwdziałanie nadużyciom wynikającym ze zwolnienia z obowiązku wizowego w przypadku krótkotrwałego pobytu obywateli państwa trzeciego, w przypadku gdy stwarzają oni zagrożenie dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego danego państwa członkowskiego.

(21)

Mechanizm zawieszający powinien umożliwić państwom członkowskim powiadamianie o okolicznościach mogących prowadzić do takiego zawieszenia, a Komisji uruchamianie mechanizmu zawieszającego z własnej inicjatywy.

(22)

W szczególności należy ułatwić stosowanie mechanizmu zawieszającego poprzez krótkie okresy i terminy odniesienia, co pozwoli przyspieszyć procedurę, a możliwe przyczyny zawieszenia powinny obejmować pogorszenie się współpracy w zakresie readmisji, a także znaczny wzrost zagrożenia dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego państw członkowskich. To pogorszenie się współpracy powinno obejmować znaczny wzrost odsetka odrzuconych wniosków o readmisję – w tym odnośnie do obywateli państw trzecich, którzy przedostali się tranzytem przez dane państwo trzecie, jeżeli umowa o readmisji zawarta między Unią lub państwem członkowskim a tym państwem trzecim przewiduje taki obowiązek readmisji. Komisja powinna mieć również możliwość uruchomienia mechanizmu zawieszającego, jeżeli państwo trzecie nie współpracuje w zakresie readmisji, zwłaszcza gdy Unia zawarła z tym państwem trzecim umowę o readmisji.

(23)

Na użytek mechanizmu zawieszającego znaczny wzrost oznacza wzrost przekraczający próg 50 %. Może też jednak oznaczać wzrost niższy, o ile Komisja uznała, że ma to zastosowanie w konkretnym przypadku, o którym powiadomiło dane państwo członkowskie.

(24)

Na użytek mechanizmu zawieszającego niski odsetek uznawalności oznacza odsetek uznawalności wniosków azylowych wynoszący około 3 lub 4 %. Może też jednak oznaczać odsetek wyższy, o ile Komisja uznała, że ma to zastosowanie w konkretnym przypadku, o którym powiadomiło dane państwo członkowskie.

(25)

Należy zapobiegać i przeciwdziałać nadużyciom zwolnienia z obowiązku wizowego, jeżeli prowadzi ono do wzrostu presji migracyjnej, wynikającej na przykład ze wzrostu liczby nieuzasadnionych wniosków azylowych, a także gdy skutkuje ono nieuzasadnionymi wnioskami o zezwolenie na pobyt.

(26)

Aby zapewnić stałe spełnianie szczegółowych wymogów, które zostały zastosowane do oceny zasadności zwolnienia z obowiązku wizowego – przyznanego w wyniku pomyślnego zakończenia dialogu w sprawie liberalizacji reżimu wizowego – Komisja powinna monitorować sytuację w danych państwach trzecich. Komisja powinna zwrócić szczególnie szczególną uwagę na sytuację w zakresie praw człowieka w danych państwach trzecich.

(27)

Komisja powinna regularnie składać sprawozdania Parlamentowi Europejskiemu i Radzie, co najmniej raz w roku w okresie siedmiu lat po wejściu w życie liberalizacji reżimu wizowego dla danego państwa trzeciego, a następnie gdy uzna to za niezbędne lub na wniosek Parlamentu Europejskiego lub Rady.

(28)

Przed podjęciem decyzji o czasowym zawieszeniu zwolnienia z obowiązku wizowego wobec obywateli danego państwa trzeciego, Komisja powinna wziąć pod uwagę sytuację w zakresie praw człowieka w tym państwie trzecim oraz możliwe skutki zawieszenia zwolnienia z obowiązku wizowego dla tej sytuacji.

(29)

Zawieszenie zwolnienia z obowiązku wizowego w drodze aktu wykonawczego powinno dotyczyć niektórych kategorii obywateli danego państwa trzeciego poprzez odwołanie do stosownych typów dokumentów podróży i w odpowiednim przypadku do dodatkowych kryteriów, np. osoby podróżujące po raz pierwszy na terytorium państw członkowskich. W akcie wykonawczym należy określić, których kategorii obywateli dotyczy zawieszenie, uwzględniając szczególne okoliczności, o których powiadomiły państwo członkowskie lub państwa członkowskie lub które zgłosiła Komisja, oraz zasadę proporcjonalności.

(30)

W celu zapewnienia odpowiedniego zaangażowania Parlamentu Europejskiego i Rady we wdrażanie mechanizmu zawieszającego, z uwagi na szczególnie delikatną politycznie kwestię zawieszenia zwolnienia z obowiązku wizowego wszystkich obywateli państwa trzeciego ujętego w wykazie w załączniku II do niniejszego rozporządzenia oraz jego horyzontalne konsekwencje dla państw członkowskich oraz dla samej Unii, w szczególności dla ich stosunków zewnętrznych i dla ogólnego funkcjonowania strefy Schengen, należy powierzyć Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w odniesieniu do tymczasowego zawieszenia zwolnienia z obowiązku wizowego dla obywateli danych państw trzecich. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa. W szczególności, aby zapewnić udział na równych zasadach Parlamentu Europejskiego i Rady w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie, co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(31)

W celu zapewnienia, że system wizowy administrowany jest w sposób jawny, a zainteresowane osoby są poinformowane, każde państwo członkowskie powinno powiadomić Komisję i pozostałe państwa członkowskie o środkach podejmowanych przez siebie na podstawie niniejszego rozporządzenia. Z tych samych powodów informacje te powinny zostać również opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

(32)

Zasady regulujące wkraczanie na terytorium państw członkowskich lub wydawanie wiz nie powinny wpływać na zasady regulujące uznawanie ważności dokumentów podróży.

(33)

Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej uchwalenie rozporządzenia wymieniającego państwa trzecie, których obywatele podlegają obowiązkowi wizowemu przy przekraczaniu granic zewnętrznych, oraz państwa trzecie, których obywatele są zwolnieni z tego obowiązku, jest zarówno koniecznym, jak i właściwym środkiem zapewnienia, że wspólna polityka w zakresie wiz działa skutecznie.

(34)

Niniejsze rozporządzenie powinno pozostawać bez uszczerbku dla stosowania umów międzynarodowych zawartych przez Wspólnotę Europejską przed wejściem w życie rozporządzenia (WE) nr 539/2001, które to umowy powodują konieczność odstępstwa od wspólnej polityki w zakresie wiz, przy jednoczesnym uwzględnieniu orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

(35)

W odniesieniu do Islandii i Norwegii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy zawartej przez Radę Unii Europejskiej i Republikę Islandii oraz Królestwo Norwegii, dotyczącej włączenia tych dwóch państw we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (9), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. B decyzji Rady 1999/437/WE (10).

(36)

W odniesieniu do Szwajcarii niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską w sprawie włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (11), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. B i C decyzji 1999/437/WE, w związku z art. 3 decyzji Rady 2008/146/WE (12).

(37)

W odniesieniu do Liechtensteinu niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen w rozumieniu Protokołu między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską i Księstwem Liechtensteinu o przystąpieniu Księstwa Liechtensteinu do Umowy między Unią Europejską, Wspólnotą Europejską i Konfederacją Szwajcarską dotyczącej włączenia Konfederacji Szwajcarskiej we wprowadzanie w życie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen (13), które wchodzą w zakres obszaru, o którym mowa w art. 1 lit. B i C decyzji 1999/437/WE, w związku z art. 3 decyzji Rady 2011/350/UE (14).

(38)

Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Zjednoczonego Królestwa zgodnie z decyzją Rady 2000/365/WE (15); Zjednoczone Królestwo nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia, nie jest nim związane ani go nie stosuje.

(39)

Niniejsze rozporządzenie stanowi rozwinięcie przepisów dorobku Schengen, które nie mają zastosowania do Irlandii zgodnie z decyzją Rady 2002/192/WE (16); Irlandia nie uczestniczy w związku z tym w przyjęciu niniejszego rozporządzenia, nie jest nim związana ani go nie stosuje,

(1)

Cyfryzacja gospodarki postępuje coraz szybciej. Technologie informacyjno-komunikacyjne nie stanowią już specyficznego sektora, lecz są podstawą wszystkich nowoczesnych, innowacyjnych systemów gospodarczych i społeczeństw. Dane elektroniczne znajdują się w centrum tych systemów i mogą przynieść ogromne korzyści, jeżeli podda się je analizie lub połączy z usługami i produktami. Jednocześnie szybki rozwój gospodarki opartej na danych oraz nowo powstające technologie, takie jak sztuczna inteligencja, produkty i usługi internetu rzeczy, systemy autonomiczne i sieci 5G, stwarzają nowe wyzwania prawne dotyczące kwestii dostępu do danych i ich ponownego wykorzystywania, odpowiedzialności, etyki i solidarności. Należy rozważyć działania w kwestii odpowiedzialności, w szczególności w drodze wdrożenia kodeksów samoregulacji i innych wzorcowych praktyk, uwzględniając zalecenia, decyzje i działania podejmowane bez udziału człowieka w całym łańcuchu wartości przetwarzania danych. Działania takie mogłyby również uwzględniać odpowiednie mechanizmy ustalania odpowiedzialności, przenoszenia odpowiedzialności między uzupełniającymi się usługami, ubezpieczenia oraz kontroli.

(2)

Łańcuchy wartości danych opierają się na różnych działaniach w zakresie danych: tworzenia i gromadzenia danych; agregacji i organizacji danych; przetwarzania danych; analizy danych, obrotu danymi i dystrybucji danych; wykorzystywania i ponownego wykorzystywania danych. Skuteczne i efektywne funkcjonowanie przetwarzania danych stanowi podstawowy element budowy każdego łańcucha wartości danych. Jednakże skuteczne i efektywne funkcjonowanie przetwarzania danych oraz rozwój gospodarki opartej na danych w Unii utrudniają w szczególności dwa rodzaje przeszkód w mobilności danych i tworzeniu rynku wewnętrznego: wymogi dotyczące lokalizacji danych wprowadzone przez organy państw członkowskich oraz uzależnienie od jednego dostawcy w sektorze prywatnym.

(3)

Zgodnie z Traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (zwanym dalej „TFUE”) swoboda przedsiębiorczości i swoboda świadczenia usług mają zastosowanie do usług przetwarzania danych. Świadczenie tych usług jest jednak utrudnione, a czasem nawet niemożliwe ze względu na niektóre wymogi krajowe, regionalne lub lokalne dotyczące lokalizacji danych na określonym terytorium.

(4)

Takie przeszkody dla swobodnego przepływu usług przetwarzania danych oraz dla swobody przedsiębiorczości w przypadku dostawców usług wynikają z wymogów w przepisach państw członkowskich, zgodnie z którymi dane muszą być zlokalizowane na określonym obszarze geograficznym lub określonym terytorium do celów ich przetwarzania. Równoważny skutek mają inne przepisy lub praktyki administracyjne, które nakładają szczególne wymogi utrudniające przetwarzanie danych poza określonym obszarem geograficznym lub określonym terytorium w Unii, takie jak wymogi stosowania rozwiązań technologicznych, które zostały certyfikowane lub zatwierdzone w danym państwie członkowskim. Brak pewności prawa co do zakresu uzasadnionych i nieuzasadnionych wymogów dotyczących lokalizacji danych w jeszcze większym stopniu ogranicza uczestnikom rynku i podmiotom sektora publicznego możliwości wyboru w odniesieniu do miejsca przetwarzania danych. Niniejsze rozporządzenie w żaden sposób nie ogranicza swobody przedsiębiorstw w zakresie zawierania umów określających lokalizację danych. Celem niniejszego rozporządzenia jest jedynie zagwarantowanie tej swobody w drodze zapewnienia, aby uzgodniona lokalizacja mogła znajdować się w dowolnym miejscu w Unii.

(5)

Jednocześnie mobilność danych w Unii hamują również ograniczenia w sektorze prywatnym: kwestie prawne, umowne i techniczne utrudniające lub uniemożliwiające użytkownikom usług przetwarzania danych przenoszenie ich danych od jednego dostawcy usług do innego lub z powrotem do ich własnych systemów informatycznych, także po rozwiązaniu przez użytkowników umowy z dostawcą usług.

(6)

Połączenie tych przeszkód doprowadziło do braku konkurencji między dostawcami usług w chmurze w Unii, różnych problemów z uzależnieniem od jednego dostawcy oraz poważnego braku mobilności danych. Podobnie polityki dotyczące lokalizacji danych ograniczyły zdolność przedsiębiorstw badawczo-rozwojowych do ułatwiania współpracy między firmami, uczelniami oraz innymi organizacjami badawczymi celem pobudzania innowacyjności.

(7)

Mając na uwadze pewność prawa oraz z uwagi na potrzebę zapewnienia równych warunków działania w Unii jednolity zestaw przepisów dla wszystkich uczestników rynku stanowi element o kluczowym znaczeniu dla funkcjonowania rynku wewnętrznego. Aby wyeliminować bariery w handlu i zakłócenia konkurencji wynikające z różnic między przepisami krajowymi oraz zapobiec pojawianiu się kolejnych możliwych barier w handlu i znaczących zakłóceń konkurencji, konieczne jest przyjęcie jednolitych przepisów mających zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich.

(8)

Niniejsze rozporządzenie nie ma wpływu na ramy prawne w zakresie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych oraz w zakresie poszanowania życia prywatnego i ochrony danych osobowych w łączności elektronicznej, w szczególności na rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 (3) oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/680 (4) i 2002/58/WE (5).

(9)

Rozwijający się internet rzeczy, sztuczna inteligencja oraz uczenie się maszyn stanowią duże źródło danych nieosobowych, na przykład w konsekwencji stosowania ich w zautomatyzowanych procesach produkcji przemysłowej. Konkretnym przykładem danych nieosobowych są zagregowane i zanonimizowane zbiory danych wykorzystywane do celów analizy dużych zbiorów danych, dane związane z rolnictwem precyzyjnym ułatwiające monitorowanie i optymalizację zużycia pestycydów i wody lub dane dotyczące potrzeb związanych z konserwacją maszyn przemysłowych. Jeżeli rozwój technologiczny umożliwia przekształcanie zanonimizowanych danych w dane osobowe, takie dane należy traktować jako dane osobowe i stosować odpowiednio rozporządzenie (UE) 2016/679.

(10)

Zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2016/679 państwa członkowskie nie mogą ograniczać ani zakazywać swobodnego przepływu danych osobowych w Unii z powodów związanych z ochroną osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych. W niniejszym rozporządzeniu ustanawia się tę samą zasadę swobodnego przepływu w Unii w odniesieniu do danych nieosobowych, z wyjątkiem sytuacji, w których ograniczenie lub zakaz są uzasadnione ze względów bezpieczeństwa publicznego. Rozporządzenie (UE) 2016/679 oraz niniejsze rozporządzenie stanowią spójny zbiór przepisów dotyczących swobodnego przepływu różnych rodzajów danych. Ponadto niniejsze rozporządzenie nie nakłada obowiązku oddzielnego przechowywania różnych rodzajów danych.

(11)

W celu stworzenia ram swobodnego przepływu danych nieosobowych w Unii oraz podstaw do rozwoju gospodarki opartej na danych i zwiększenia konkurencyjności unijnego przemysłu, niezbędne jest ustanowienie jasnych, kompleksowych i przewidywalnych ram prawnych w zakresie przetwarzania danych innych niż dane osobowe na rynku wewnętrznym. Podejście oparte na zasadach przewidujące współpracę między państwami członkowskimi, a także samoregulacja, powinny zapewnić wystarczającą elastyczność ram, aby umożliwić uwzględnianie w nich zmieniających się potrzeb użytkowników, dostawców usług i organów krajowych w Unii. Aby uniknąć ryzyka pokrywania się z istniejącymi mechanizmami, a tym samym uniknąć zwiększenia obciążeń zarówno dla państw członkowskich, jak i podmiotów gospodarczych, nie należy ustanawiać szczegółowych przepisów technicznych.

(12)

Niniejsze rozporządzenie nie powinno mieć wpływu na przetwarzanie danych w zakresie, w jakim to przetwarzanie danych stanowi część działalności, która wykracza poza zakres prawa Unii. Należy w szczególności przypomnieć, że zgodnie z art. 4 Traktatu o Unii Europejskiej (zwanego dalej „TUE”) bezpieczeństwo narodowe pozostaje w zakresie wyłącznej odpowiedzialności każdego państwa członkowskiego.

(13)

Swobodny przepływ danych w Unii odegra ważną rolę w osiąganiu wzrostu i innowacji opartych na danych. Podobnie jak przedsiębiorstwa i konsumenci, również organy publiczne i podmioty prawa publicznego państw członkowskich mogą skorzystać na większej swobodzie wyboru dostawców usług opartych na danych, bardziej konkurencyjnych cenach i większej skuteczności świadczenia usług obywatelom. Zważywszy na to, że organy publiczne i podmioty prawa publicznego zajmują się dużą ilością danych, niezwykle ważne jest, aby dawały one przykład i korzystały z usług przetwarzania danych oraz aby, korzystając z takich usług, powstrzymywały się od wprowadzania jakichkolwiek ograniczeń w zakresie lokalizowaniu danych. Zatem organy publiczne i podmioty prawa publicznego powinny zostać objęte zakresem stosowania niniejszego rozporządzenia. W związku z tym zasada swobodnego przepływu danych nieosobowych przewidziana w niniejszym rozporządzeniu powinna mieć zastosowanie również do powszechnych i spójnych praktyk administracyjnych oraz do innych wymogów dotyczących lokalizacji danych w dziedzinie zamówień publicznych, bez uszczerbku dla dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE (6).

(14)

Podobnie jak w przypadku dyrektywy 2014/24/UE, niniejsze rozporządzenie pozostaje bez uszczerbku dla przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych, które dotyczą wewnętrznej organizacji państw członkowskich i które przyznają organom publicznym i podmiotom prawa publicznego uprawnienia i obowiązki w zakresie przetwarzania danych bez wynikającego ze stosunku umownego wynagrodzenia na rzecz podmiotów prawa prywatnego, a także dla przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich przewidujących zasady wykonywania tych uprawnień i obowiązków. Chociaż organy publiczne i podmioty prawa publicznego zachęca się do rozważenia korzyści ekonomicznych i innych korzyści wynikających z outsourcingu zewnętrznym usługodawcom, mogłyby one mieć uzasadnione powody wyboru świadczenia takich usług we własnym zakresie lub insourcingu. W związku z powyższym żaden przepis niniejszego rozporządzenia nie zobowiązuje państw członkowskich do zlecania na zewnątrz lub eksternalizowania świadczenia usług, które chcą świadczyć we własnym zakresie lub organizować w sposób inny niż w drodze zamówień publicznych.

(15)

Niniejsze rozporządzenie powinno mieć zastosowanie do osób fizycznych lub prawnych, które świadczą usługi przetwarzania danych na rzecz użytkowników mających miejsce zamieszkania lub siedzibę w Unii, w tym do dostawców usług, którzy świadczą usługi przetwarzania danych w Unii, ale nie mają siedziby na jej terytorium. Niniejsze rozporządzenie nie powinno zatem mieć zastosowania do usług przetwarzania danych poza Unią ani do wymogów dotyczących lokalizacji danych w odniesieniu do takich danych.

(16)

Niniejsze rozporządzenie nie ustanawia przepisów dotyczących ustalania prawa właściwego w sprawach handlowych i w związku z tym pozostaje bez uszczerbku dla rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 (7). W szczególności w zakresie, w jakim prawo właściwe dla umowy nie zostało wybrane na podstawie tego rozporządzenia, umowa o świadczenie usług podlega co do zasady prawu państwa, w którym dostawca usług ma miejsce zwykłego pobytu.

(17)

Niniejsze rozporządzenie powinno mieć zastosowanie do jak najszerzej rozumianego przetwarzania danych, obejmującego wykorzystanie wszelkiego rodzaju systemów informatycznych, niezależnie od tego, czy są one zlokalizowane w pomieszczeniach użytkownika czy też są zlecane w ramach outsourcingu na rzecz dostawcy usług. Zakres tego pojęcia powinien obejmować różne stopnie intensywności przetwarzania danych, od przechowywania danych (infrastruktura jako usługa, ang. Infrastructure-as-a-Service, IaaS) po przetwarzanie danych na platformach (platforma jako usługa, ang. Platform-as-a-Service, PaaS) lub w aplikacjach (oprogramowanie jako usługa, ang. Software-as-a-Service, SaaS).

(18)

Wymogi dotyczące lokalizacji danych stanowią niewątpliwą przeszkodę dla swobody świadczenia usług przetwarzania danych w Unii oraz dla rozwoju rynku wewnętrznego. Powinny one zatem zostać zakazane, chyba że są uzasadnione względami bezpieczeństwa publicznego, zdefiniowanego w prawie Unii, w szczególności w rozumieniu art. 52 TFUE, oraz zgodne z zasadą proporcjonalności zapisaną w art. 5 TUE. W celu wdrożenia zasady transgranicznego swobodnego przepływu danych nieosobowych, zapewnienia szybkiego zniesienia istniejących wymogów dotyczących lokalizacji danych oraz umożliwienia, do celów operacyjnych, przetwarzania danych w wielu lokalizacjach w całej Unii, a także w związku z tym, że w niniejszym rozporządzeniu przewidziano środki służące zapewnieniu dostępności danych do celów kontroli regulacyjnej, państwa członkowskie powinny mieć możliwość powoływania się jedynie na bezpieczeństwo publiczne jako uzasadnienie wymogów lokalizacji danych.

(19)

Pojęcie „bezpieczeństwa publicznego” w rozumieniu art. 52 TFUE i zgodnie z wykładnią Trybunału Sprawiedliwości obejmuje zarówno bezpieczeństwo wewnętrzne, jak i zewnętrzne danego państwa członkowskiego, a także kwestie ochrony publicznej, w szczególności w celu ułatwienia prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i ścigania przestępstw. Zakłada ono istnienie rzeczywistego i wystarczająco poważnego zagrożenia dla jednego z podstawowych interesów społecznych, takiego jak zagrożenie dla funkcjonowania instytucji i podstawowych usług publicznych oraz życia ludności, a także ryzyko poważnego zakłócenia stosunków zagranicznych lub pokojowego współistnienia narodów, lub zagrożenie dla interesów wojskowych. Zgodnie z zasadą proporcjonalności wymogi dotyczące lokalizacji danych, które uzasadnione są względami bezpieczeństwa publicznego, powinny być odpowiednie do zamierzonego celu oraz nie powinny wykraczać poza to, co jest niezbędne do realizacji tego celu.

(20)

Aby zapewnić skuteczne stosowanie zasady swobodnego transgranicznego przepływu danych nieosobowych oraz zapobiec pojawianiu się nowych przeszkód dla sprawnego funkcjonowania rynku wewnętrznego, państwa członkowskie powinny niezwłocznie zgłaszać Komisji każdy projekt aktu, który wprowadza nowe lub zmienia istniejące wymogi dotyczące lokalizacji danych. Te projekty aktów powinny być przedkładane i oceniane zgodnie z dyrektywą (UE) 2015/1535 Parlamentu Europejskiego i Rady (8).

(21)

Ponadto, w celu wyeliminowania możliwych istniejących przeszkód, w okresie przejściowym trwającym 24 miesiące od dnia rozpoczęcia stosowania niniejszego rozporządzenia, państwa członkowskie powinny dokonać przeglądu istniejących przepisów ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych o charakterze ogólnym, ustanawiających wymogi dotyczące lokalizacji danych oraz zgłosić Komisji wszelkie takie wymogi dotyczące lokalizacji danych, uznane przez nie za zgodne z niniejszym rozporządzeniem, wraz z uzasadnieniem. Powinno to umożliwić Komisji zbadanie zgodności wszelkich utrzymanych w mocy wymogów dotyczących lokalizacji danych. W stosownych przypadkach Komisja powinna mieć możliwość przedstawiania uwag danemu państwu członkowskiemu. Takie uwagi mogłyby obejmować zalecenie zmiany lub uchylenia wymogu dotyczącego lokalizacji danych.

(22)

Ustanowione w niniejszym rozporządzeniu obowiązki zgłaszania Komisji istniejących wymogów dotyczących lokalizacji danych oraz projektów aktów powinny mieć zastosowanie do wymogów regulacyjnych dotyczących lokalizacji i projektów aktów o charakterze ogólnym, lecz nie powinny mieć zastosowania do decyzji skierowanych do konkretnej osoby fizycznej lub prawnej.

(23)

W celu zapewnienia, aby wymogi dotyczące lokalizacji danych w państwach członkowskich, ustanowione w przepisach ustawowych, wykonawczych lub administracyjnych o charakterze ogólnym, były przejrzyste dla osób fizycznych i prawnych, takich jak dostawcy usług i użytkownicy usług przetwarzania danych, państwa członkowskie powinny publikować informacje na temat takich wymogów na stronie krajowego centralnego internetowego punktu informacyjnego, oraz regularnie je aktualizować. Jako alternatywne rozwiązanie państwa członkowskie powinny przekazywać aktualne informacje na temat takich wymogów centralnemu punktowi informacyjnemu ustanowionemu na mocy innego aktu Unii. Do celów odpowiedniego informowania osób fizycznych i prawnych o wymogach dotyczących lokalizacji danych w całej Unii państwa członkowskie powinny przekazywać Komisji informacje o adresach takich centralnych punktów informacyjnych. Komisja powinna opublikować te informacje na swojej stronie internetowej wraz z regularnie aktualizowanym skonsolidowanym wykazem wszystkich wymogów dotyczących lokalizacji danych obowiązujących w państwach członkowskich, w tym również podsumowanie informacji na temat tych wymogów.

(24)

Wymogi dotyczące lokalizacji danych wynikają często z braku zaufania do transgranicznych usług przetwarzania danych, który wywodzi się z założenia, że właściwe organy państw członkowskich nie miałyby dostępu do tych danych do takich celów jak inspekcje i audyty w ramach kontroli regulacyjnej lub nadzorczej. Taki brak zaufania nie może zostać przezwyciężony wyłącznie w drodze unieważnienia warunków umowy zakazujących właściwym organom zgodnego z prawem dostępu do danych na potrzeby wykonywania ich obowiązków urzędowych. W związku z tym w niniejszym rozporządzeniu należy wyraźnie określić, że nie ma ono wpływu na uprawnienia właściwych organów do żądania lub uzyskiwania dostępu do danych zgodnie z prawem Unii lub prawem krajowym, oraz że właściwym organom nie można odmówić dostępu do danych z uwagi na fakt, że dane są przetwarzane w innym państwie członkowskim. Właściwe organy mogłyby nakładać wymogi funkcjonalne w celu uzyskania dostępu do danych, takie jak wymóg przechowywania opisów systemu w danym państwie członkowskim.

(25)

Osoby fizyczne lub prawne, które podlegają obowiązkom przekazywania danych właściwym organom, mogą wywiązać się z tych obowiązków przez udzielenie i zagwarantowanie tym organom skutecznego i terminowego dostępu do danych drogą elektroniczną, niezależnie od państwa członkowskiego, na którego terytorium dane są przetwarzane. Dostęp taki można zapewnić przez sprecyzowanie konkretnych warunków w umowach zawieranych między osobą fizyczną lub prawną podlegającą obowiązkowi udzielenia dostępu a dostawcą usług.

(26)

W przypadku gdy osoba fizyczna lub prawna podlegająca obowiązkowi przekazywania danych nie wywiąże się z niego, właściwy organ powinien mieć możliwość zwrócenia się o pomoc do właściwych organów innych państw członkowskich. W takich przypadkach właściwe organy powinny korzystać ze specjalnych instrumentów współpracy przewidzianych w prawie Unii lub umowach międzynarodowych, w zależności od przedmiotu sprawy, takich jak, w obszarze współpracy organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych lub karnych albo w sprawach administracyjnych, odpowiednio: decyzja ramowa Rady 2006/960/WSiSW (9), dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/41/UE (10), Konwencja Rady Europy o cyberprzestępczości (11), rozporządzenie Rady (WE) nr 1206/2001 (12), dyrektywa Rady 2006/112/WE (13) oraz rozporządzenie Rady (UE) nr 904/2010 (14). W przypadku braku takich specjalnych mechanizmów współpracy właściwe organy powinny ze sobą współpracować w celu udzielenia dostępu do żądanych danych za pośrednictwem wyznaczonych centralnych punktów kontaktowych.

(27)

W przypadku gdy wniosek o pomoc pociąga za sobą konieczność uzyskania przez organ, do którego wniosek jest skierowany, dostępu do jakichkolwiek pomieszczeń osoby fizycznej lub prawnej, w tym do jakichkolwiek urządzeń lub środków służących do przetwarzania danych, uzyskanie takiego dostępu musi odbywać się zgodnie z prawem Unii lub krajowym prawem procesowym, w tym z wszelkimi wymogami dotyczącymi uzyskania uprzedniej zgody organu sądowego.

(28)

Niniejsze rozporządzenie nie powinno umożliwiać użytkownikom podejmowania prób obejścia zastosowania prawa krajowego. Należy zatem przewidzieć nakładanie przez państwa członkowskie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji na użytkowników, którzy uniemożliwiają właściwym organom uzyskanie dostępu do swoich danych niezbędnych do wykonywania przez właściwe organy obowiązków urzędowych wynikających z prawa Unii i prawa krajowego. W pilnych przypadkach, gdy użytkownik nadużywa przysługujących mu praw, państwa członkowskie powinny mieć możliwość nałożenia ściśle proporcjonalnych środków tymczasowych. Wszelkie środki tymczasowe wymagające relokalizacji danych na okres dłuższy niż 180 dni od relokalizacji stanowiłyby odejście od zasady swobodnego przepływu danych przez znaczący okres czasu i w związku z tym należy je zgłosić Komisji do celów zbadania ich zgodności z prawem Unii.

(29)

Możliwość przenoszenia danych bez przeszkód jest jednym z kluczowych czynników ułatwiających dokonywanie wyboru przez użytkowników oraz rozwój skutecznej konkurencji na rynkach usług przetwarzania danych. Rzeczywiste trudności w transgranicznym przenoszeniu danych lub kwestie postrzegane jako takie trudności podważają również zaufanie użytkowników profesjonalnych do korzystania z ofert transgranicznych, a co za tym idzie, ich zaufanie do rynku wewnętrznego. Podczas gdy indywidualni konsumenci korzystają z istniejących przepisów prawa Unii, brak jest ułatwień dla tych użytkowników, którzy chcą zmienić dostawcę usług w ramach swojej działalności gospodarczej lub zawodowej. Spójność wymogów technicznych w całej Unii, dotyczących harmonizacji technicznej, wzajemnego uznawaniu czy też dobrowolnej harmonizacji, przyczynia się także do rozwoju konkurencyjnego rynku wewnętrznego usług przetwarzania danych.

(30)

Aby móc w pełni czerpać z korzyści, jakie płyną z konkurencji na rynku, użytkownicy profesjonalni powinni móc dokonywać świadomych wyborów i łatwo porównywać poszczególne elementy różnych oferowanych na rynku wewnętrznym usług przetwarzania danych, w tym warunki umowne przenoszenia danych po rozwiązaniu umowy. W celu uwzględnienia potencjału innowacyjnego rynku oraz doświadczenia i wiedzy fachowej dostawców usług raz profesjonalnych użytkowników usług przetwarzania danych, uczestnicy rynku powinni opracować szczegółowe informacje i wymagania operacyjne dotyczące przenoszenia danych – poprzez samoregulację wspieraną, ułatwianą i monitorowaną przez Komisję – w formie unijnych kodeksów postępowania, co mogłoby obejmować określenie wzorca warunków umownych.

(31)

Takie kodeksy postępowania – aby były one skuteczne oraz ułatwiały zmianę dostawcy usług i przenoszenie danych – powinny być kompleksowe i obejmować co najmniej kluczowe aspekty istotne w procesie przenoszenia danych, takie jak: procesy tworzenia zapasowych kopii danych i lokalizację takich kopii; dostępne formaty i nośniki danych; wymaganą konfigurację systemów informatycznych i minimalną szerokość pasma sieciowego; czas wymagany przed rozpoczęciem procesu przenoszenia danych i okres, przez który dane będą nadal dostępne do celów ich przeniesienia; a także gwarancje dostępu do danych w przypadku upadłości dostawcy usług. Kodeksy postępowania powinny również wyraźnie stanowić, że uzależnienie od jednego dostawcy nie jest dopuszczalną praktyką handlową, powinny przewidywać stosowanie technologii zwiększających zaufanie oraz powinny być regularnie aktualizowane, aby nadążać za rozwojem technologicznym. Podczas całego procesu Komisja powinna zapewniać konsultacje z wszystkimi zainteresowanymi stronami, w tym małymi i średnimi przedsiębiorstwami (zwanymi dalej „MŚP”) oraz przedsiębiorstwami typu start-up, użytkownikami oraz dostawcami usług w chmurze. Komisja powinna przeprowadzić ocenę opracowywania i skuteczności wdrażania takich kodeksów postępowania.

(32)

W przypadku gdy właściwy organ jednego z państw członkowskich zwraca się do innego państwa członkowskiego o pomoc w uzyskaniu dostępu do danych na podstawie niniejszego rozporządzenia, powinien on złożyć, za pośrednictwem wyznaczonego centralnego punktu kontaktowego, należycie uzasadniony wniosek do wyznaczonego centralnego punktu kontaktowego tego innego państwa członkowskiego, wraz z pisemnym wyjaśnieniem powodów i podstaw prawnych ubiegania się o dostęp do danych. Centralny punkt kontaktowy wyznaczony przez państwo członkowskie, do którego skierowany jest wniosek, powinien ułatwiać przekazanie wniosku do właściwego organu w państwie członkowskim, do którego wniosek jest skierowany. W celu zapewnienia skutecznej współpracy organ, któremu wniosek został przekazany, powinien bez zbędnej zwłoki udzielić pomocy w odpowiedzi na dany wniosek lub dostarczyć informacji na temat trudności w wykonaniu takiego wniosku o pomoc lub podać powody odmowy wykonania takiego wniosku.

(33)

Zwiększenie zaufania do bezpieczeństwa transgranicznego przetwarzania danych powinno zmniejszyć skłonność uczestników rynku i podmiotów sektora publicznego do traktowania lokalizacji danych jako zastępczej gwarancji bezpieczeństwa danych. Powinno to również zapewnić przedsiębiorstwom większą pewność prawa w odniesieniu do spełniania wymogów w zakresie bezpieczeństwa mających zastosowanie do zlecania przetwarzania danych w ramach outsourcingu dostawcom usług, w tym również dostawcom w innych państwach członkowskich.

(34)

Wymogi w zakresie bezpieczeństwa dotyczące przetwarzania danych, które są stosowane w sposób uzasadniony i proporcjonalny na podstawie prawa Unii lub prawa krajowego zgodnego z prawem Unii w państwie członkowskim miejsca zamieszkania osób fizycznych lub siedziby osób prawnych, których danych to dotyczy, powinny mieć nadal zastosowanie do przetwarzania tych danych w innym państwie członkowskim. Te osoby fizyczne lub prawne powinny mieć możliwość spełniania takich wymogów samodzielnie albo za pośrednictwem klauzul umownych w umowach z dostawcami usług.

(35)

Wymogi w zakresie bezpieczeństwa ustanowione na poziomie krajowym powinny być konieczne i proporcjonalne do ryzyka, na jakie narażone jest bezpieczeństwo przetwarzania danych w zakresie stosowania prawa krajowego, w którym wymogi te określono.

(36)

W dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1148 (15) przewidziano środki prawne w celu zwiększenia ogólnego poziomu cyberbezpieczeństwa w Unii. Usługi przetwarzania danych stanowią jedną z kategorii usług cyfrowych objętych zakresem stosowania tej dyrektywy. Zgodnie z tą dyrektywą państwa członkowskie mają obowiązek zapewnić, aby dostawcy usług cyfrowych określali i podejmowali odpowiednie i proporcjonalne środki techniczne i organizacyjne w celu zarządzania ryzykiem, na jakie narażone są wykorzystywane przez nich sieci i systemy informatyczne. Środki takie powinny zapewniać poziom bezpieczeństwa odpowiedni do istniejącego ryzyka oraz uwzględniać bezpieczeństwo systemów i obiektów, postępowanie w przypadku incydentu, zarządzanie ciągłością działania, monitorowanie, audyt i testowanie oraz zgodność z normami międzynarodowymi. Elementy te mają zostać określone bardziej szczegółowo w aktach wykonawczych, które Komisja ma przyjąć na podstawie tej dyrektywy.

(37)

Komisja powinna przedłożyć sprawozdanie z wykonania niniejszego rozporządzenia, w szczególności w celu określenia, czy istnieje potrzeba wprowadzenia zmian w świetle postępu technologicznego i zmian na rynku. Sprawozdanie to powinno w szczególności oceniać niniejsze rozporządzenie, zwłaszcza jego stosowanie do zbiorów danych obejmujących zarówno dane osobowe, jak i nieosobowe, a także oceniać stosowanie wyjątku dotyczącego bezpieczeństwa publicznego. Przed rozpoczęciem stosowania niniejszego rozporządzenia, Komisja powinna również opublikować wskazówki na temat tego, jak postępować ze zbiorami danych obejmującymi zarówno dane osobowe, jak i nieosobowe, tak aby te przedsiębiorstwa, w tym MŚP, mogły lepiej zrozumieć wzajemne powiązania między niniejszym rozporządzeniem a rozporządzeniem (UE) 2016/679 oraz aby zapewnić przestrzeganie obu rozporządzeń.

(38)

Niniejsze rozporządzenie nie narusza praw podstawowych i jest zgodne z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, oraz powinno być interpretowane i stosowane zgodnie z tymi prawami i zasadami, w tym prawem do ochrony danych osobowych wolnością wypowiedzi i informacji oraz wolnością prowadzenia działalności gospodarczej.

(39)

Ponieważ cel niniejszego rozporządzenia, a mianowicie zapewnienie swobodnego przepływu danych innych niż osobowe w Unii, nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na jego rozmiary i skutki możliwe jest lepsze jego osiągnięcie na poziomie Unii, Unia może podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu,

(1)

Ostatnia merytoryczna zmiana dyrektywy Rady 89/552/EWG (4), następnie ujednoliconej dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE (5), miała miejsce w 2007 r. wraz z przyjęciem dyrektywy 2007/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (6). Od tego czasu nastąpił znaczny i szybki rozwój rynku audiowizualnych usług medialnych ze względu na postępującą konwergencję usług telewizyjnych i internetowych. Rozwój technologii umożliwił powstanie nowego rodzaju usług i nowych sposobów korzystania z nich. Istotnie zmieniły się nawyki widzów, zwłaszcza wśród młodszych pokoleń. Choć odbiornik telewizyjny pozostaje ważnym narzędziem udostępniania treści audiowizualnych, wielu widzów zaczęło korzystać z innych, przenośnych urządzeń umożliwiających oglądanie takich treści. Treści nadawane przez tradycyjną telewizję nadal mają znaczący udział w średniej dziennej oglądalności.

Nastąpił jednak wzrost znaczenia nowego rodzaju treści, takich jak krótkie formy wideo czy treści tworzone przez użytkownika, a nowe podmioty na rynku, w tym dostawcy usług wideo na żądanie i dostawcy platformy udostępniania wideo, zdołali już ugruntować swoją pozycję. Taka konwergencja mediów wymaga zaktualizowania ram prawnych, w celu uwzględnienia zmian na rynku oraz dla osiągnięcia równowagi między dostępem do treści w usługach on-line, a zapewnieniem ochrony konsumenta i konkurencyjności.

(2)

W dniu 6 maja 2015 r. Komisja przyjęła komunikat zatytułowany „Strategia jednolitego rynku cyfrowego dla Europy”, w którym ogłosiła przegląd dyrektywy 2010/13/UE.

(3)

Dyrektywa 2010/13/UE powinna nadal obowiązywać wyłącznie w odniesieniu do tych usług, których podstawowym celem jest dostarczanie audycji w celach informacyjnych, rozrywkowych lub edukacyjnych. Wymóg podstawowego celu należy uznać za spełniony również wtedy, gdy usługa zawiera treści audiowizualne i ma formę dającą się oddzielić od głównej działalności usługodawcy, tak jak w przypadku autonomicznych serwisów internetowych, gazet zawierających audycje audiowizualne lub wideo stworzone przez użytkownika, o ile serwisy te można uznać za dające się oddzielić od głównej działalności usługodawcy. Dana usługa powinna być uważana za niedające się oddzielić uzupełnienie podstawowej działalności, jedynie wówczas, gdy jest efektem powiązania między ofertą audiowizualną a podstawową działalnością, jaką jest dostarczanie informacji w formie pisemnej. Programy lub inne usługi audiowizualne, podlegające odpowiedzialności redakcyjnej dostawcy, mogą same w sobie stanowić audiowizualne usługi medialne, nawet jeżeli są oferowane za pośrednictwem platform udostępniania wideo, które charakteryzuje brak odpowiedzialności redakcyjnej dostawcy. W takich przypadkach obowiązek przestrzegania dyrektywy 2010/13/UE będzie spoczywał na dostawcach ponoszących odpowiedzialność redakcyjną.

(4)

Usługi platformy udostępniania wideo, dostarczają treści audiowizualne, które są coraz bardziej dostępne dla ogółu odbiorców, zwłaszcza młodzieży. Tak samo jest w przypadku serwisów społecznościowych, które stały się ważnym medium wymiany informacji oraz służącym rozrywce i edukacji, poprzez umożliwienie dostępu do audycji oraz do wideo tworzonych przez użytkownika. Te serwisy społecznościowe powinny zostać objęte zakresem dyrektywy 2010/13/UE, ponieważ ich dostawcy konkurują o tych samych odbiorców i o te same przychody co audiowizualne usługi medialne. Ponadto mają one dużą siłę oddziaływania, gdyż umożliwiają użytkownikom łatwe kształtowanie i wpływanie na opinie innych użytkowników. Dlatego w celu ochrony małoletnich przed szkodliwymi treściami, a wszystkich obywateli przed nawoływaniem do nienawiści, przemocy i terroryzmu usługi te należy objąć zakresem dyrektywy 2010/13/UE, o ile spełniają kryteria definicji usługi platformy udostępniania wideo.

(5)

Mimo że celem dyrektywy 2010/13/UE nie jest regulowanie serwisów społecznościowych jako takich, jednak usługa ta powinna zostać objęta jej zakresem, jeżeli zasadniczą funkcją danej usługi jest dostarczanie audycji lub wideo stworzonych przez użytkownika. Dostarczanie audycji oraz wideo stworzonych przez użytkownika można uznać za zasadniczą funkcję serwisu społecznościowego, jeżeli treści audiowizualne nie są jedynie dodatkiem do działalności tej usługi ani nie stanowią jej niewielkiej części. Aby zapewnić jasność, skuteczność i spójność wdrażania dyrektywy, Komisja powinna w razie potrzeby wydać – po konsultacjach z Komitetem Kontaktowym – wytyczne w sprawie praktycznego stosowania kryterium zasadniczej funkcji serwisu zawarte w definicji „usługi platformy udostępniania wideo”. Wytyczne te powinny zostać opracowane z należytym poszanowaniem celów leżących w ogólnym interesie publicznym, które mają być osiągnięte za pośrednictwem środków podejmowanych przez dostawców platform udostępniania wideo, oraz z poszanowaniem prawa do wolności wypowiedzi.

(6)

Jeżeli dająca się oddzielić część danej usługi stanowi usługę platformy udostępniania wideo do celów dyrektywy 2010/13/UE, tylko ta część powinna być objęta przepisami tej dyrektywy i tylko w odniesieniu do audycji oraz do wideo stworzonych przez użytkownika. Krótkie formy wideo wbudowane w materiał redakcyjny elektronicznych wersji gazet i czasopism oraz animowane obrazy (takie jak gify) nie powinny być objęte dyrektywą 2010/13/UE. Definicja usługi platformy udostępniania wideo nie powinna obejmować działalności niedochodowej, takiej jak udostępnianie treści audiowizualnych na prywatnych stronach internetowych i stronach internetowych niekomercyjnych grup zainteresowań.

(7)

W celu zapewnienia skutecznego wdrożenia dyrektywy 2010/13/UE, niezbędne jest, by państwa członkowskie tworzyły i aktualizowały rejestry dostawców usług medialnych i dostawców platform udostępniania wideo podlegających ich jurysdykcji oraz regularnie udostępniały te rejestry właściwym niezależnym władzom lub organom regulacyjnym oraz Komisji. Rejestry te powinny zawierać informacje dotyczące kryteriów, na których opiera się jurysdykcja.

(8)

Ustalenie jurysdykcji wymaga oceny okoliczności faktycznych na podstawie kryteriów określonych w dyrektywie 2010/13/UE. Ocena tych okoliczności może prowadzić do sprzecznych wyników. Ważne jest, by stosując procedury współpracy przewidziane w tej dyrektywie Komisja mogła opierać swoje ustalenia na wiarygodnych faktach. Dlatego należy upoważnić Europejską Grupę Regulatorów ds. Audiowizualnych Usług Medialnych (ERGA), do wydawania, na wniosek Komisji, opinii w sprawie jurysdykcji. Jeżeli Komisja, stosując te procedury współpracy, postanowi zasięgnąć opinii ERGA, powinna poinformować Komitet Kontaktowy, w tym o zawiadomieniach otrzymanych od państw członkowskich w ramach tych procedur współpracy oraz o wydanej przez ERGA opinii.

(9)

Procedury i warunki ograniczania swobody świadczenia i korzystania z audiowizualnych usług medialnych powinny być takie same zarówno dla usług linearnych, jak i nielinearnych.

(10)

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (zwanym dalej „Trybunałem”), istnieje możliwość ograniczenia zagwarantowanej w Traktacie swobody świadczenia usług ze względu na nadrzędny ogólny interes publiczny, taki jak zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów, pod warunkiem że ograniczenia te będą uzasadnione, proporcjonalne i niezbędne. Dlatego też państwo członkowskie powinno móc zastosować określone środki, aby zapewnić poszanowanie własnych przepisów o ochronie konsumentów, które nie wchodzą w zakres obszarów podlegających koordynacji na mocy dyrektywy 2010/13/UE. Środki zastosowane przez państwo członkowskie w celu wyegzekwowania krajowego systemu ochrony konsumentów, w odniesieniu do reklamy gier hazardowych, musiałyby być – zgodnie z wymogami orzecznictwa Trybunału – uzasadnione, proporcjonalne do zamierzonego celu i niezbędne. Niezależnie od tego państwo członkowskie odbioru nie może stosować środków, które uniemożliwiałyby retransmisję na jego terytorium programów telewizyjnych pochodzących z innego państwa członkowskiego.

(11)

Państwo członkowskie, zawiadamiając Komisję o dostawcy usług medialnych, który ustanowił swoją siedzibę w państwie członkowskim sprawującym jurysdykcję w celu obejścia surowszych przepisów w dziedzinach podlegających koordynacji na mocy dyrektywy 2010/13/UE, które to przepisy miałyby zastosowanie do tego dostawcy, gdyby miał on siedzibę w zawiadamiającym państwie członkowskim, powinno dostarczyć wiarygodnych i należycie udokumentowanych dowodów. Dowody takie powinny w szczególności prezentować fakty pozwalające na racjonalne stwierdzenie takiego obchodzenia przepisów.

(12)

W Komunikacie do Parlamentu Europejskiego i Rady zatytułowanym „Program UE – Lepsze wyniki dzięki lepszemu stanowieniu prawa” Komisja podkreśliła, że przy rozważaniu rozwiązań w zakresie polityki brałaby pod uwagę zarówno środki regulacyjne, jak i nieregulacyjne – zaprojektowane w oparciu o wspólnotową praktykę i Zasady Lepszej Samoregulacji i Współregulacji. Wiele kodeksów postępowania ustanowionych w dziedzinach podlegających koordynacji na mocy dyrektywy 2010/13/UE okazało się być dobrze zaprojektowanych, zgodnie z Zasadami Lepszej Samoregulacji i Współregulacji. Za ważny czynnik sukcesu w propagowaniu przestrzegania kodeksów samoregulacyjnych lub współregulacyjnych uznano istnienie zabezpieczeń w przepisach prawa. Równie ważne jest, by w takich kodeksach określić konkretne cele, które mogą być monitorowane i oceniane w sposób regularny, przejrzysty i niezależny. Postanowienia kodeksów postępowania powinny też zapewniać skuteczne ich egzekwowanie. Zasady te należy uwzględnić w kodeksach samoregulacyjnych i współregulacyjnych przyjmowanych w dziedzinach podlegających koordynacji na mocy dyrektywy 2010/13/UE.

(13)

Doświadczenie pokazuje, że zarówno instrumenty samoregulacyjne, jak i współregulacyjne stosowane zgodnie z tradycjami prawnymi państw członkowskich mogą odegrać istotną rolę w zapewnianiu wysokiego poziomu ochrony konsumentów. Środki mające służyć osiągnięciu celów leżących w ogólnym interesie publicznym w rozwijającym się sektorze audiowizualnych usług medialnych są skuteczniejsze, jeżeli są stosowane przy czynnym wsparciu ze strony samych usługodawców.

(14)

Samoregulacja stanowi rodzaj dobrowolnej inicjatywy pozwalającej podmiotom gospodarczym, partnerom społecznym, organizacjom pozarządowym i stowarzyszeniom przyjmować obowiązujące wszystkich wspólne wytyczne. Podmioty te odpowiadają za opracowanie, monitorowanie oraz, egzekwowanie przestrzegania tych wytycznych. Państwa członkowskie powinny – zgodnie z własnymi tradycjami prawnymi – uznać rolę, jaką skuteczna samoregulacja może odegrać stanowiąc uzupełnienie obowiązujących mechanizmów prawodawczych, sądowych i administracyjnych oraz wnosząc użyteczny wkład w realizację celów dyrektywy 2010/13/UE. Jednak samoregulacja, mimo że może być uzupełniającą metodą wdrażania niektórych przepisów dyrektywy 2010/13/UE, nie powinna zastąpić obowiązków prawodawcy krajowego. Współregulacja w swojej podstawowej postaci stanowi ogniwo prawne pomiędzy samoregulacją a prawodawcą krajowym, zgodnie z tradycjami prawnymi państw członkowskich. We współregulacji funkcją regulacyjną dzielą się zainteresowane strony oraz rząd lub krajowe władze lub organy regulacyjne. Rola właściwych organów publicznych obejmuje uznanie systemu współregulacyjnego, kontrolę jego procesów oraz finansowanie systemu. Współregulacja powinna dopuszczać możliwość interwencji państwa, w przypadku gdy jej cele nie zostają spełnione. Bez uszczerbku dla formalnych obowiązków państw członkowskich w zakresie transpozycji dyrektywy 2010/13/UE stanowi zachętę do korzystania z samoregulacji i ze współregulacji. Nie powinno to jednak nakładać na państwa członkowskie obowiązku ustanowienia systemu samoregulacyjnego lub współregulacyjnego, lub obydwu tych systemów oraz nie powinno naruszać ani stanowić zagrożenia dla inicjatyw współregulacyjnych już podjętych i skutecznie funkcjonujących.

(15)

Przejrzystość własności mediów jest bezpośrednio powiązana z wolnością wypowiedzi, czyli fundamentem systemów demokratycznych. Informacje o strukturze właścicielskiej dostawców usług medialnych – jeżeli taka własność skutkuje kontrolą nad treścią świadczonych usług lub wywieraniem na tę treść znacznego wpływu – umożliwiają użytkownikom świadomą ocenę takiej treści. Państwa członkowskie powinny móc określić, czy i w jakim zakresie użytkownicy powinni mieć dostęp do informacji o strukturze właścicielskiej dostawcy usług medialnych, zapewniając że istota odnośnych podstawowych praw i wolności jest przestrzegana i że użyte środki są niezbędne i proporcjonalne.

(16)

Z uwagi na szczególny charakter audiowizualnych usług medialnych, a zwłaszcza ich opiniotwórczy charakter, użytkownicy mają uzasadniony interes w tym, by wiedzieć, kto odpowiada za treść tych usług. Aby umocnić wolność wypowiedzi, a co za tym idzie, propagować pluralizm mediów i zapobiegać konfliktom interesów, ważnym zadaniem państw członkowskich jest zapewnienie użytkownikom nieprzerwanego, łatwego i bezpośredniego dostępu do informacji o dostawcach usług medialnych. Każde państwo członkowskie decyduje samodzielnie, które informacje można podać, w szczególności w zakresie struktury właścicielskiej oraz o rzeczywistych właścicielach.

(17)

W celu zapewnienia przedsiębiorstwom oraz władzom państw członkowskich spójności i pewności prawa pojęcie „nawoływania do przemocy lub nienawiści” należy rozumieć w odpowiednim zakresie zgodnie z decyzją ramową Rady 2008/913/WSiSW (7).

(18)

Z uwagi na ewolucję sposobów rozpowszechniania treści poprzez sieci łączności elektronicznej ważne jest, by chronić ogół społeczeństwa przed nawoływaniem do terroryzmu. Dyrektywa 2010/13/UE powinna więc zapewniać, by audiowizualne usługi medialne nie zawierały publicznego nawoływania do popełnienia przestępstwa terrorystycznego. W celu zapewnienia przedsiębiorstwom oraz władzom państw członkowskich spójności i pewności prawa pojęcie „publicznego nawoływania do popełnienia przestępstwa terrorystycznego” należy rozumieć zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/541 (8).

(19)

Aby umożliwić widzom, w tym rodzicom i małoletnim, podejmowanie świadomych decyzji dotyczących wyboru treści do oglądania, dostawcy usług medialnych muszą dostarczać odpowiednich informacji o treściach, które mogą zaszkodzić fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi małoletnich. Można to zapewnić na przykład poprzez system oznaczeń treści, ostrzeżenie dźwiękowe, symbol wizualny lub inne sposoby opisujące charakter treści.

(20)

Odpowiednie środki ochrony małoletnich mające zastosowanie do usług rozpowszechniania telewizyjnego powinny mieć zastosowanie także do audiowizualnych usług medialnych na żądanie. Powinno to zwiększyć poziom ochrony. Podejście zakładające minimalną harmonizację pozwala państwom członkowskim zapewnić wyższy stopień ochrony przed treściami, które mogą zaszkodzić fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi małoletnich. Wobec najbardziej szkodliwych treści, które mogą zaszkodzić fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi małoletnich, lecz które nie stanowią przestępstwa, należy stosować jak najsurowsze środki, takie jak szyfrowanie i skuteczne kontrole rodzicielskie, bez uszczerbku dla przyjęcia surowszych środków przyjętych przez państwa członkowskie.

(21)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 (9) uznaje, że potrzebna jest szczególna ochrona dzieci, jeżeli chodzi o przetwarzanie ich danych osobowych. Ustanowienie przez dostawców usług medialnych mechanizmów ochrony dzieci w nieunikniony sposób prowadzi do przetwarzania danych osobowych małoletnich. Zważywszy, że takie mechanizmy mają za zadanie ochronę dzieci, dane osobowe małoletnich przetwarzane w ramach technicznych środków ochrony dzieci nie powinny być wykorzystywane do celów handlowych.

(22)

Zapewnienie dostępności treści audiowizualnych jest wymogiem niezbędnym w kontekście zobowiązań przyjętych na mocy Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. W kontekście dyrektywy 2010/13/UE termin „osoby z niepełnosprawnościami” należy interpretować zgodnie z charakterem usług objętych tą dyrektywą, czyli audiowizualnych usług medialnych. Prawo osób z niepełnosprawnościami i osób starszych do włączenia i uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym Unii wiąże się z zapewnieniem dostępu do audiowizualnych usług medialnych. Dlatego państwa członkowskie powinny bez nieuzasadnionej zwłoki zapewnić, by dostawcy usług medialnych podlegający ich jurysdykcji aktywnie poszukiwali sposobów udostępniania treści osobom z niepełnosprawnościami, w szczególności z dysfunkcją wzroku lub słuchu. Wymagania dostępności powinny być spełniane stopniowo i w sposób ciągły, z uwzględnieniem charakteru usług i nie dających się uniknąć przeszkód, które uniemożliwiają pełną dostępność, takich treści jak audycje na żywo czy transmisje z wydarzeń. Państwa członkowskie powinny wymagać regularnego przedstawiania stosownych sprawozdań przez dostawców usług medialnych mających siedzibę na ich terytorium w celu pomiaru postępu w stopniowym udostępnianiu usług osobom z dysfunkcjami wzroku lub słuchu.

(23)

Wśród środków służących osiąganiu dostępności audiowizualnych usług medialnych na mocy dyrektywy2010/13/UE powinny się znaleźć język migowy, napisy dla osób niesłyszących i niedosłyszących, napisy mówione i audiodeskrypcja. Nie oznacza to braku możliwości stosowania innych środków. Ta dyrektywa nie dotyczy jednak narzędzi służących zapewnieniu dostępu do audiowizualnych usług medialnych, w tym elektronicznych przewodników po programach (EPG). Dlatego ta dyrektywa pozostaje bez uszczerbku dla prawa Unii mającego na celu harmonizację dostępności do audiowizualnych usług medialnych, takich jak strony internetowe, aplikacje internetowe i elektroniczne przewodniki po programach czy do informacji o zastosowanych środkach służących dostępności i w dostępnych formatach.

(24)

W niektórych przypadkach może okazać się niemożliwe podanie komunikatów o sytuacjach nadzwyczajnych w sposób dostępny dla osób z niepełnosprawnościami. W takich wyjątkowych przypadkach, brak możliwości zapewnienia dostępu dla osób z niepełnosprawnościami nie powinien być powodem odstąpienia od podania do publicznej wiadomości tego rodzaju komunikatów za pośrednictwem audiowizualnych usług medialnych.

(25)

Dyrektywa 2010/13/UE nie narusza prawa państw członkowskich do nakładania obowiązków mających zapewnić odpowiednie wyeksponowanie treści istotnych dla ogółu społeczeństwa w ramach realizacji określonych celów leżących w interesie ogólnym, takich jak pluralizm mediów, wolność słowa oraz różnorodność kulturowa. Takie obowiązki powinny być nakładane tylko wtedy, gdy są niezbędne do realizacji celów leżących w interesie ogólnym, jasno określonych przez państwa członkowskie zgodnie z prawem unijnym. Jeżeli państwa członkowskie zdecydują o wprowadzeniu takich przepisów, powinny zapewnić, by nałożone na przedsiębiorców obowiązki były proporcjonalne do interesu uzasadnionego względami polityki publicznej.

(26)

Aby chronić odpowiedzialność redakcyjną dostawców usług medialnych i audiowizualny łańcuch wartości, ważna jest możliwość zagwarantowania integralności audycji i audiowizualnych usług medialnych świadczonych przez dostawców usług medialnych. Audycje i audiowizualne usługi medialne powinny być nadawane bez skrótów, zmian czy przerw i plansz, nakładanych na treści wideo, w celach handlowych, bez wyraźnej zgody dostawców audiowizualnych usług medialnych. Państwa członkowskie powinny zapewnić, by plansze takie, uruchamiane lub akceptowane przez odbiorcę usługi wyłącznie do użytku prywatnego, wynikające z usług komunikacji indywidualnej, nie wymagały zgody dostawcy usług medialnych. Elementy sterujące interfejsu niezbędnego do obsługi urządzenia przez użytkownika, czy nawigacji po audycjach, takie jak paski regulacji głośności, funkcje wyszukiwania, menu nawigacji czy listy programów, nie powinny być objęte. Nie powinny być nią objęte także plansze i napisy zawierające ostrzeżenia, informacje podawane w ogólnym interesie publicznym, a także plansze reklamowe dostawcy usług medialnych. Bez uszczerbku dla art. 3 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2120 (10), nie powinny być objęte również techniki kompresji danych ani inne techniki dostosowujące usługę do środków dystrybucji, takie jak rozdzielczość i sposób kodowania, jeśli nie modyfikują one treści.

Środki ochrony integralności audycji i audiowizualnych usług medialnych powinny być nakładane wtedy, gdy są niezbędne do realizacji celów leżących w interesie ogólnym, jasno określonych przez państwa członkowskie zgodnie z prawem unijnym. Środki takie powinny nakładać na przedsiębiorstwa proporcjonalne obowiązki, w interesie uzasadnionym względami polityki publicznej.

(27)

Z wyjątkiem sponsorowania i lokowania produktu audiowizualne przekazy handlowe dotyczące napojów alkoholowych w audiowizualnych usługach medialnych na żądanie powinny być zgodne z ustanowionymi w dyrektywie 2010/13/UE kryteriami mającymi zastosowanie do reklamy telewizyjnej i telesprzedaży napojów alkoholowych. Bardziej szczegółowe kryteria mające zastosowanie do reklamy telewizyjnej i telesprzedaży napojów alkoholowych ograniczają się do spotów reklamowych, które ze swej natury są oddzielone od audycji, i dlatego nie obejmują innych przekazów handlowych związanych z audycją lub będących jej integralną częścią, takich jak sponsorowanie i lokowanie produktu. W związku z tym kryteria te nie powinny mieć zastosowania do sponsorowania i lokowania produktu w audiowizualnych usługach medialnych na żądanie.

(28)

Na szczeblu krajowym i międzynarodowym istnieją pewne powszechnie uznawane wytyczne żywieniowe, takie jak model profilowania składników odżywczych opracowany przez Biuro Regionalne Światowej Organizacji Zdrowia dla Europy, w celu klasyfikacji żywności według składników odżywczych w kontekście telewizyjnej reklamy artykułów żywnościowych skierowanej do dzieci. Należy zachęcać państwa członkowskie do zapewnienia, by stosowana była samoregulacja i współregulacja, w tym poprzez kodeksy postępowania, w celu skutecznego ograniczania kontaktu dzieci z audiowizualnymi przekazami handlowymi dotyczącymi artykułów żywnościowych i napojów o dużej zawartości soli, cukrów, tłuszczów, tłuszczów nasyconych, kwasów tłuszczowych trans lub w inny sposób niezgodnych z krajowymi lub międzynarodowymi wytycznymi żywieniowymi.

(29)

Podobnie, należy również zachęcać państwa członkowskie do zapewnienia, by stosowane były samoregulacyjne lub współregulacyjne kodeksy postępowania w celu skutecznego ograniczania kontaktu dzieci i małoletnich z handlowymi przekazami audiowizualnymi dotyczącymi napojów alkoholowych. Na szczeblu unijnym i krajowym obowiązują pewne systemy samoregulacji lub współregulacji służące odpowiedzialnemu marketingowi napojów alkoholowych, między innymi w handlowych przekazach audiowizualnych. Należy nadal wspierać tego rodzaju systemy, w szczególności te, które mają zapewnić, by handlowym przekazom audiowizualnym dotyczącym napojów alkoholowych towarzyszyły ostrzeżenia dotyczące odpowiedzialnego spożywania alkoholu.

(30)

Ważne jest, by małoletni byli skutecznie chronieni przed kontaktem z handlowymi przekazami audiowizualnymi związanymi z promocją gier hazardowych. W tym kontekście na szczeblu unijnym i krajowym obowiązuje szereg systemów samoregulacji lub współregulacji służących promocji odpowiedzialnego hazardu, w tym w handlowych przekazach audiowizualnych.

(31)

W celu usunięcia przeszkód w swobodnym przepływie usług transgranicznych w Unii należy zapewnić skuteczność środków samoregulacji i współregulacji, w szczególności środków służących ochronie konsumentów lub zdrowia publicznego.

(32)

Rynek rozpowszechniania telewizyjnego ewoluował, w związku z czym potrzebna jest większa elastyczność w zakresie lokowania produktu i handlowych przekazów audiowizualnych, a w szczególności przepisów dotyczących ich udziału w linearnych audiowizualnych usługach medialnych. Pojawienie się nowych usług, w tym bez reklamy, zapewniło większy wybór widzom, którzy mogą bez problemu przechodzić z jednej oferty na inną.

(33)

Liberalizacja lokowania produktu nie przyniosła spodziewanego wzrostu popularności tej formy handlowego przekazu audiowizualnego. Zwłaszcza ogólny zakaz lokowania produktu, przewidujący pewne wyjątki, nie przyniósł dostawcom usług medialnych pewności prawa. Należy zatem dopuścić lokowanie produktu we wszystkich audiowizualnych usługach medialnych i usługach platformy udostępniania wideo, z zastrzeżeniem wyjątków.

(34)

Lokowanie produktu nie powinno być dozwolone w audycjach informacyjnych i audycjach publicystycznych, audycjach dotyczących spraw konsumenckich, audycjach religijnych oraz audycjach dla dzieci. W szczególności, jak wskazują wyniki badań, lokowanie produktu oraz wbudowane reklamy mogą mieć wpływ na zachowanie dzieci, ponieważ często nie są one w stanie rozpoznać treści handlowej. Należy zatem utrzymać zakaz lokowania produktu w audycjach dla dzieci. Audycje dotyczące spraw konsumenckich to programy oferujące widzom porady lub zawierające recenzje produktów i usług mające ułatwić decyzję o zakupie. Dopuszczenie lokowania produktu w tego rodzaju audycjach zatarłoby różnicę między reklamą a treścią redakcyjną, a widzowie mają prawo oczekiwać od tego rodzaju audycji prawdziwych i rzetelnych recenzji produktów lub usług.

(35)

Dostawcy audiowizualnych usług medialnych na żądanie powinni promować produkcję i dystrybucję utworów europejskich, zapewniając w swoich katalogach minimalny udział utworów europejskich oraz ich dostateczną ekspozycję. Należy zachęcać do tego, by treści audiowizualne kwalifikujące się jako utwory europejskie były oznaczane metadanymi, które będą dostępne dla dostawców usług medialnych. Ekspozycja oznacza promowanie utworów europejskich poprzez ułatwianie dostępu do takich utworów. Ekspozycję można zapewnić na różne sposoby, na przykład poprzez wydzielenie specjalnej sekcji usługi, poświęconej utworom europejskim, dostępnej z głównej strony internetowej usługi, poprzez możliwość wyszukiwania utworów europejskich przez wyszukiwarkę dostępną w ramach tej usługi, wykorzystywanie utworów europejskich podczas kampanii promujących taką usługę lub promowanie minimalnego odsetka utworów europejskich z katalogu takich usług np. za pomocą banerów lub podobnych narzędzi.

(36)

W celu zapewnienia odpowiedniego poziomu inwestycji w utwory europejskie państwa członkowskie powinny mieć możliwość nakładania obowiązków finansowych na dostawców usług medialnych mających siedzibę na ich terytorium. Obowiązki te mogą mieć formę bezpośredniego wkładu finansowego w produkcję utworów europejskich i zakup praw do nich. Państwa członkowskie mogłyby również wymagać wnoszenia na specjalny fundusz opłat, których wysokość uzależniona jest od przychodów generowanych przez audiowizualne usługi medialne świadczone na ich terytorium lub kierowane na to terytorium. Niniejsza dyrektywa doprecyzowuje, że ze względu na bezpośredni związek między obowiązkami finansowymi a różną polityką kulturalną państw członkowskich państwo członkowskie może nakładać takie obowiązki finansowe również na dostawców usług medialnych, którzy mają siedzibę w innym państwie członkowskim, które kieruje usługi na terytorium tego państwa. W takim przypadku obowiązki finansowe powinny być nakładane wyłącznie z tytułu przychodów generowanych przez odbiorców w państwie członkowskim, do którego kierowana jest oferta. Dostawcy usług medialnych podlegający obowiązkowi wnoszenia wkładu w systemy finansowania filmów w państwie członkowskim, do którego kierują ofertę, powinni w niedyskryminacyjny sposób móc korzystać – nawet jeśli nie mają siedziby w tym państwie członkowskim – z pomocy dostępnej dostawcom usług medialnych w ramach stosownych systemów finansowania filmów.

(37)

Obecnie nadawcy więcej inwestują w europejskie utwory audiowizualne niż dostawcy audiowizualnych usług medialnych na żądanie. Dlatego jeśli państwo członkowskie, do którego kierowana jest oferta, postanowi nałożyć obowiązek finansowy na nadawcę podlegającego jurysdykcji innego państwa członkowskiego, powinno uwzględnić bezpośredni wkład tego nadawcy w produkcję i zakup praw do utworów europejskich, w tym koprodukcję, z należytym uwzględnieniem zasady proporcjonalności. Pozostaje to bez uszczerbku dla kompetencji państw członkowskich do ustalania zgodnie z własną polityką kulturalną i z zastrzeżeniem zgodności z przepisami dotyczącymi pomocy publicznej poziomu wkładu finansowego dostawców usług medialnych podlegających ich jurysdykcji.

(38)

Państwo członkowskie, oceniając w każdym pojedynczym przypadku, czy audiowizualna usługa medialna na żądanie z innego państwa członkowskiego jest skierowana do odbiorców na jego terytorium, powinno korzystać z takich wskaźników jak reklama lub inne działania promocyjne skierowane specjalnie do klientów na jego terytorium, główny język usługi lub występowanie treści bądź przekazów handlowych skierowanych specjalnie do widzów w państwie członkowskim odbioru.

(39)

Jeżeli państwo członkowskie nakłada na dostawców usług medialnych wymóg wkładu finansowego, wkład ten powinien służyć odpowiedniej promocji utworów europejskich, ale nie powodować ryzyka podwójnych obciążeń dla dostawców usług medialnych. Dlatego jeżeli państwo członkowskie, w którym dostawca usług medialnych ma siedzibę, wymaga takiego wkładu finansowego, powinno ono uwzględnić wszelkie wkłady finansowe wymagane przez państwa członkowskie, do których kierowana jest oferta.

(40)

Aby obowiązki w zakresie promowania utworów europejskich nie utrudniały rozwoju rynku i wchodzenia na niego nowych podmiotów, wymogom takim nie powinny podlegać dostawcy bez znaczącego udziału w rynku. Dotyczy to w szczególności dostawców o niskich przychodach lub o małej liczbie odbiorców. Fakt małej liczby odbiorców można ustalić na przykład na podstawie oglądalności lub sprzedaży, zależnie od charakteru usługi; natomiast przy ustalaniu niskich obrotów należy uwzględnić odmienną wielkość rynków audiowizualnych w państwach członkowskich. Nakładanie takich wymogów może być niewłaściwe również wtedy, gdy ze względu na charakter lub temat audiowizualnych usług medialnych wymogi te byłyby niewykonalne lub nieuzasadnione.

(41)

Ważne jest, by nadawcy dysponowali większą swobodą i mogli decydować, kiedy zamieszczać reklamy, tak by zmaksymalizować popyt wśród reklamodawców i przepływ widzów. Niemniej jednak niezbędne jest też utrzymanie odpowiedniego poziomu ochrony konsumenta w tym względzie, ponieważ elastyczność taka mogłaby narazić widzów na nadmierną liczbę reklam w porach największej oglądalności. W godz. 6.00–18.00 i w godz. 18.00–24.00 powinny więc obowiązywać konkretne limity.

(42)

Treści redakcyjne od telewizyjnych spotów reklamowych lub telesprzedażowych oraz od pojedynczych spotów oddzielają neutralne ramy. Pozwalają one widzowi wyraźnie odróżnić, kiedy jeden rodzaj treści audiowizualnych się kończy, a drugi zaczyna. Należy sprecyzować, że neutralne ramy są wyłączone z limitu ilościowego ustalonego dla reklamy telewizyjnej. Chodzi o to, by czas wykorzystany na neutralne ramy nie miał wpływu na czas przeznaczany na reklamę i by negatywnych skutków nie doznawały przychody uzyskiwane z reklamy.

(43)

Czas antenowy przeznaczony na ogłoszenia zamieszczane przez nadawcę w związku z jego własnymi audycjami i produktami towarzyszącymi wywodzącymi się bezpośrednio z tych audycji lub na ogłoszenia w interesie społecznym czy też apele charytatywne nadawane nieodpłatnie – z wyjątkiem kosztów poniesionych na transmisję takich apeli – nie powinien być wliczany do maksymalnego czasu antenowego, który można przeznaczyć na reklamę telewizyjną i telesprzedaż. Ponadto wielu nadawców jest częścią większych grup nadawczych i zamieszcza ogłoszenia nie tylko w związku z własnymi audycjami i produktami towarzyszącymi wywodzącymi się bezpośrednio z tych audycji, lecz także w związku z audycjami i audiowizualnymi usługami medialnymi innych podmiotów należących do tej samej grupy nadawczej. Czas antenowy przeznaczony na takie ogłoszenia także nie powinien być wliczany do maksymalnego czasu antenowego, który można przeznaczyć na reklamę telewizyjną i telesprzedaż.

(44)

Dostawcy platformy udostępniania wideo objęci dyrektywą 2010/13/UE świadczą usługi społeczeństwa informacyjnego w rozumieniu dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/31/WE (11). W rezultacie dostawcy ci są objęci przepisami dotyczącymi rynku wewnętrznego określonymi w tej dyrektywie, jeżeli mają siedzibę w państwie członkowskim. Wskazane jest, by te same zasady miały również zastosowanie do dostawców platform udostępniania wideo, którzy nie mają siedziby w danym państwie członkowskim, w celu zapewnienia skuteczności środków ochrony małoletnich i ogółu społeczeństwa na mocy dyrektywy 2010/13/UE oraz w celu zapewnienia jak najbardziej wyrównanych szans, o ile dostawcy ci mają jednostkę dominującą albo zależną, mającą siedzibę w państwie członkowskim lub też są częścią grupy, której inna jednostka ma siedzibę w państwie członkowskim. W związku z powyższym definicje zamieszczone w dyrektywie 2010/13/UE powinny opierać się na zasadach i powinny zapewniać, by przedsiębiorstwo nie mogło wyłączyć się z zakresu stosowania tej dyrektywy, tworząc wielowarstwową grupową strukturę przedsiębiorstw mających siedzibę w Unii i poza Unią. Komisja powinna być informowana o dostawcach podlegających jurysdykcji poszczególnych państw członkowskich, zgodnie z zasadami dotyczącymi siedziby, określonymi w dyrektywach 2000/31/WE i 2010/13/UE.

(45)

Istnieją nowe wyzwania, w szczególności w związku z platformami udostępniania wideo, przez które to platformy użytkownicy – szczególnie małoletni – odbierają coraz więcej treści audiowizualnych. W tym kontekście coraz większy niepokój budzą dostarczane w ramach usług takiej platformy szkodliwe treści i mowa nienawiści. W celu ochrony małoletnich i ogółu społeczeństwa przed takimi treściami niezbędne jest określenie proporcjonalnych przepisów w tym zakresie.

(46)

Przekazy handlowe w usługach platformy udostępniania wideo są już uregulowane dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/29/WE (12), która zakazuje przedsiębiorstwom nieuczciwych praktyk handlowych wobec konsumentów, w tym wprowadzających w błąd i agresywnych praktyk w ramach usług społeczeństwa informacyjnego.

Jeżeli chodzi o przekazy handlowe dotyczące wyrobów tytoniowych i powiązanych produktów zamieszczane na platformach udostępniania wideo, dostateczną ochronę zapewniają obowiązujące już zakazy określone w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/33/WE (13) oraz zakazy mające zastosowanie do przekazów handlowych dotyczących papierosów elektronicznych i pojemników zapasowych na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/40/UE (14). Ponieważ użytkownicy coraz częściej korzystają z platform udostępniania wideo, by dotrzeć do treści audiowizualnych, konieczne jest zapewnienie dostatecznego poziomu ochrony konsumentów, uspójniając w odpowiednim zakresie przepisy o audiowizualnych przekazach handlowych wobec wszystkich dostawców. Ważne jest zatem, by audiowizualne przekazy handlowe na platformach udostępniania wideo były wyraźnie oznaczone i respektowały zestaw minimalnych wymogów jakościowych.

(47)

Znacząca część treści dostępnych w usługach platformy udostępniania wideo nie podlega odpowiedzialności redakcyjnej dostawcy takiej platformy. Jednak dostawcy ci z reguły decydują o sposobie zestawienia treści, czyli audycji, wideo stworzonych przez użytkownika i handlowych przekazów audiowizualnych, w tym również środkami automatycznymi lub przy pomocy algorytmów. Dlatego od dostawców tych należy wymagać zastosowania odpowiednich środków w celu ochrony małoletnich przed treściami mogącymi zaszkodzić ich rozwojowi fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu. Należy wymagać od nich również zastosowania odpowiednich środków w celu ochrony ogółu społeczeństwa przed treściami zawierającymi nawoływanie do przemocy lub nienawiści wobec grupy osób lub członka grupy z powodów, o których mowa w art. 21 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”), lub przed treściami, których rozpowszechnianie stanowi przestępstwo na mocy prawa unijnego.

(48)

Z uwagi na brak wpływu dostawców w treści udostępniane w ramach usług platformy udostępniania wideo te odpowiednie środki w celu ochrony małoletnich i ogółu społeczeństwa powinny dotyczyć sposobu zestawienia treści, a nie treści jako takich. Wymogi w tym zakresie określone w dyrektywie 2010/13/UE powinny mieć zatem zastosowanie bez uszczerbku dla art. 12–14 dyrektywy 2000/31/WE, w których przewidziano zwolnienie z odpowiedzialności za bezprawne informacje nadawane lub automatycznie, pośrednio i krótkotrwale przechowywane, lub przechowywane przez niektórych dostawców usług społeczeństwa informacyjnego. W przypadku świadczenia usług objętych art. 12–14 dyrektywy 2000/31/WE wymogi te powinny mieć zastosowanie również bez uszczerbku dla art. 15 tej dyrektywy, który uniemożliwia nakładanie na tych dostawców ogólnego obowiązku monitorowania takich informacji i aktywnego poszukiwania faktów lub okoliczności wskazujących na nielegalną działalność, co nie dotyczy jednak obowiązków nadzoru w specyficznych przypadkach oraz w szczególności nie wpływa na decyzje władz krajowych podejmowane zgodnie z prawem krajowym.

(49)

Przy wdrażaniu odpowiednich środków przewidzianych dyrektywą 2010/13/UE wskazane jest jak najdalej idące angażowanie dostawców platformy udostępniania wideo. Należy zatem zachęcać do stosowania współregulacji. Dostawcy platformy udostępniania wideo powinni także zachować możliwość dobrowolnego stosowania surowszych środków zgodnie z prawem unijnym i przy poszanowaniu wolności wypowiedzi i informacji oraz pluralizmu mediów.

(50)

Prawo do skutecznego środka odwoławczego i prawo dostępu do bezstronnego sądu są prawami podstawowymi określonymi w art. 47 Karty. Przepisy dyrektywy 2010/13/UE nie powinny zatem być interpretowane w sposób uniemożliwiający stronom korzystanie z prawa dostępu do systemu sądowego.

(51)

Podejmując odpowiednie środki w celu ochrony małoletnich przed szkodliwymi treściami, a ogółu społeczeństwa przed treściami zawierającymi nawoływanie do przemocy, nienawiści i terroryzmu zgodnie z przepisami dyrektywy 2010/13/UE, należy mieć na uwadze mające zastosowanie prawa podstawowe określone w Karcie. Chodzi w szczególności, zależnie od sytuacji, o prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego oraz ochrony danych osobowych, wolność wypowiedzi i informacji, swobodę prowadzenia działalności gospodarczej, zakaz dyskryminacji oraz prawa dziecka.

(52)

Komitet Kontaktowy ma ułatwiać skuteczne wdrażanie dyrektywy 2010/13/UE; należy się z nim regularnie kontaktować w sprawie wszelkich praktycznych problemów wynikających z jej stosowania. Prace Komitetu Kontaktowego nie powinny ograniczać się do kwestii obowiązującej polityki audiowizualnej, ale powinny też dotyczyć stosownych zmian zachodzących w tym sektorze. Komitet jest złożony z przedstawicieli właściwych krajowych władz państw członkowskich. Zachęca się państwa członkowskie, by mianując swoich przedstawicieli, promowały parytet płci w składzie Komitetu Kontaktowego.

(53)

Państwa członkowskie powinny zapewnić, by ich krajowe władze lub organy regulacyjne były prawnie odrębne od rządu. Nie powinno to jednak uniemożliwiać państwom członkowskim sprawowania nad nimi nadzoru zgodnie z krajowym prawem konstytucyjnym. Krajowe władze lub organy regulacyjne powinny być uznawane za mające wymagany stopień niezależności, jeżeli te władze lub organy, w tym ustanowione jako władze lub organy publiczne, są funkcjonalnie i faktycznie niezależne od swoich rządów i od wszelkich innych podmiotów publicznych lub prywatnych. Uznaje się to za niezbędne do zapewnienia bezstronności decyzji podejmowanych przez krajową władzę lub organ regulacyjny. Wymóg niezależności pozostaje bez uszczerbku dla możliwości ustanowienia przez państwa członkowskie władz regulacyjnych sprawujących nadzór nad różnymi sektorami, takimi jak sektor audiowizualny i sektor telekomunikacyjny. Krajowe władze lub organy regulacyjne powinny posiadać uprawnienia egzekucyjne i zasoby niezbędne do wykonywania swoich zadań: zasoby kadrowe, wiedzę specjalistyczną i środki finansowe. Działania podejmowane przez krajowe władze lub organy regulacyjne ustanowione na mocy dyrektywy 2010/13/UE powinny zapewniać realizację celów w postaci pluralizmu mediów, różnorodności kulturowej, ochrony konsumentów, prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego i wspierania uczciwej konkurencji.

(54)

Ponieważ jednym z celów audiowizualnych usług medialnych jest służenie interesom jednostek i kształtowanie opinii publicznej, usługi takie muszą być w stanie dostarczać jednostkom i społeczeństwu jak najpełniejszych i jak najbardziej zróżnicowanych informacji. Cel ten można osiągnąć tylko wtedy, gdy decyzje redakcyjne pozostaną wolne od ingerencji państwa lub wpływu krajowych władz lub organów regulacyjnych wykraczającego poza zwykłe wdrażanie prawa i niesłużącego zabezpieczeniu prawnie chronionego prawa, którym jest prawo do ochrony niezależnie od poszczególnych opinii.

(55)

Na szczeblu krajowym powinny obowiązywać skuteczne mechanizmy odwoławcze. Właściwy organ odwoławczy powinien być niezależny od zaangażowanych stron. Organem takim może być sąd. Procedura odwoławcza powinna pozostawać bez uszczerbku dla podziału kompetencji w ramach krajowych systemów sądowych.

(56)

Aby zapewnić spójne stosowanie unijnych ram regulacyjnych w sektorze audiowizualnym we wszystkich państwach członkowskich, decyzją z dnia 3 lutego 2014 r. Komisja powołała ERGA (15). ERGA ma za zadanie służyć Komisji wiedzą specjalistyczną w jej pracach na rzecz spójnego wdrażania dyrektywy 2010/13/UE we wszystkich państwach członkowskich oraz ułatwiać współpracę między krajowymi władzami lub organami regulacyjnymi oraz między krajowymi władzami lub organami regulacyjnymi a Komisją.

(57)

ERGA przyczyniła się do spójności praktyki regulacyjnej i zapewniła Komisji doradztwo na wysokim poziomie w kwestiach wdrażania. W związku z tym w dyrektywie 2010/13/UE należy grupę tę formalnie uznać i wzmocnić jej rolę. ERGA powinna zatem zostać ustanowiona na mocy tej dyrektywy.

(58)

Komisja powinna móc konsultować się z ERGA we wszelkich kwestiach dotyczących audiowizualnych usług medialnych oraz platform udostępniania wideo. ERGA powinna wspierać Komisję, służąc wiedzą specjalistyczną i doradztwem oraz ułatwiając wymianę najlepszych praktyk, w tym na temat samoregulacyjnych i współregulacyjnych kodeksów postępowania. W szczególności Komisja powinna konsultować się z ERGA przy stosowaniu dyrektywy 2010/13/UE w celu ułatwienia jej spójnego wdrażania. Na wniosek Komisji ERGA powinna dostarczać niewiążących opinii na temat jurysdykcji, środków będących odstępstwem od swobody odbioru oraz środków dotyczących obchodzenia jurysdykcji. ERGA powinna też móc służyć doradztwem specjalistycznym we wszelkich kwestiach regulacyjnych związanych z ramami audiowizualnych usług medialnych, w tym w zakresie przeciwdziałania mowie nienawiści i ochrony małoletnich, jak również treści handlowych przekazów audiowizualnych dotyczących żywności o wysokiej zawartości tłuszczów, soli lub sodu i cukrów.

(59)

Umiejętność korzystania z mediów oznacza umiejętności, wiedzę i rozumienie, które pozwalają obywatelom skutecznie i bezpiecznie używać mediów. Aby obywatele mieli możliwość dotarcia do informacji oraz odpowiedzialnie i bezpiecznie wykorzystywali, krytycznie oceniali i tworzyli treści medialne, muszą posiąść zaawansowane umiejętności korzystania z mediów. Umiejętność korzystania z mediów nie powinna być ograniczona do zdobywania wiedzy o narzędziach i technologiach, ale powinna mieć na celu wyposażanie obywateli w umiejętność krytycznego myślenia niezbędną do dokonywania ocen, analizowania złożonych realiów oraz odróżniania opinii od faktów. Jest zatem niezbędne, by zarówno dostawcy usług medialnych, jak i dostawcy platform udostępniania wideo we współpracy ze wszystkimi stosownymi zainteresowanymi stronami promowali rozwój umiejętności korzystania z mediów we wszystkich grupach społecznych, wśród obywateli w różnym wieku, w różnych mediach i by postęp w tym względzie był uważnie śledzony.

(60)

Dyrektywa 2010/13/UE pozostaje bez uszczerbku dla obowiązku respektowania i ochrony przez państwa członkowskie godności człowieka. Respektuje ona prawa podstawowe i jest zgodna z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie. W szczególności dyrektywa 2010/13/UE służy zapewnieniu pełnego poszanowania prawa do wolności wypowiedzi, wolności prowadzenia działalności gospodarczej oraz prawa do kontroli sądowej, a także propagowaniu poszanowania praw dziecka zapisanych w Karcie.

(61)

Środki stosowane przez państwa członkowskie na mocy dyrektywy 2010/13/UE mają respektować wolność wypowiedzi i informacji oraz pluralizm mediów, a także różnorodność kulturową i językową, zgodnie z Konwencją Unesco w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego.

(62)

Prawo dostępu do audycji informacyjnych o tematyce politycznej ma kluczowe znaczenie dla zagwarantowania podstawowej wolności pozyskiwania informacji oraz dla zapewnienia pełnej i należytej ochrony interesów widzów w Unii. Ze względu na stale rosnące znaczenie audiowizualnych usług medialnych dla społeczeństw i demokracji przekazy informacyjne o tematyce politycznej powinny być udostępniane w jak największym zakresie i bez uszczerbku dla praw autorskich niezależnie od granic państwowych w Unii.

(63)

Dyrektywa 2010/13/UE nie dotyczy przepisów międzynarodowego prawa prywatnego, w szczególności przepisów regulujących kwestie jurysdykcji sądów i prawa właściwego dla zobowiązań umownych i pozaumownych.

(64)